YENİÇERİLER TARAFINDAN SALTANATA ADAY GÖSTERİLEN DEVLETLU İSMETLU ESMA SULTAN ALİYYETÜ`Ş-ŞAN HAZRETLERİ
Osmanlı tarihinin en güçlü ve ihtişamlı kadınlarından biri olan Esma Sultan 1778’de doğdu. Doğduğu zaman babası I. Abdülhamit tahtta bulunuyordu. Annesi ise I. Abdülhamit'in eşlerinden biri olan dördüncü kadınefendi Sineperver Sultan’dı. Yaklaşık bir yıl sonra Sineperver Sultan, Esma Sultan’ın erkek kardeşi Mustafa’yı doğurdu.
Sultan Abdülhamid’in yedinci çocuğu olarak dünyaya gelen Esma Sultan, diğer sultanlar gibi iyi bir eğitim almıştı. Esma Sultan, çocukluğunda kitap ve müzik aletleri ile vakit geçiriyordu. Bu nedenle annesi Sineperver, oldukça sık evinde müzikli eğlenceler tertip ediyordu.
Esma Sultan, 1792 yılında henüz 14 yaşındayken 35 yaşındaki Kaptan-ı Derya ile evlendirildi. Osmanlı Devleti’nin en önemli görevlilerinden biri olan Kaptan-ı Derya’nın eşi olması nedeniyle, Esma Sultan önemli bir nüfuza sahipti.
Esma Sultan önceki dönemlerin kadın efendilerinden farklı olarak kendi saray teşkilatını kurmuş, hanedanın en güçlü isimlerinden biri olmayı başarmıştı.
O dönem Esma Sultan’ın hayat tarzı ile birçok İstanbullu hanımefendilere örnek olduğu söylenir.
Sultan’ın renkli ve erkeksi yönleri yanında asıl dikkat çeken, onun devlet işlerine müdahaleleriydi. IV. Mustafa’nın tahta çıkması için hayli çaba sarf eden Esma Sultan, Kabakçı Mustafa isyanında rol oynadığı gibi, Yeniçeri isyanını da teşvik edenlerdendi. Sultan, bu nüfuzuyla bazı adamlarını istediği yerlere getirebilmişti.
Esma Sultan, II. Mahmut saltanatının en büyük destekçisi oldu. Araları öylesine iyiydi ki Esma Sultan’ın istekleri, padişahın isteği gibi kabul görüyordu. II. Mahmut, siyasi konularda ablasının fikrini almak için sık sık Esma Sultan’ı ziyaret ediyordu.
Esma Sultan henüz 25 yaşındayken 1803 yılında eşini kaybetti ve bir daha hiç evlenmedi.
Kardeşi Sultan II. Mahmut, zaman zaman şakayla karışık, “Hemşîrem! Eğer sen erkek olsaydın, işte o zaman benim vay hâlime. Aslâ saltanât yüzü göremezdim” derdi.
Esma Sultan, “Yeniçeriler tarafından tahta aday gösterilmiş bir sultan”dı. O vakitler, Yeniçeriler isyan çıkarıp Topkapı Sarayı'na saldırdıkları esnada ilginç bir hâdise yaşanmıştı.
Saray muhâfızları, isyancı Yeniçerilerin elebaşlarına “Ne yapıyorsunuz! Sultan Mahmud'u öldürürseniz kim padişah olacak. Hânedanda başka erkek yok” dediklerinde Yeniçeriler de şöyle cevap vermişlerdi: “Olsun. Biz de Esmâ Sultan'ı padişah yaparız.”
Aslında daha önce de birçok defa Yeniçeri isyanı yaşanmıştı sarayda. Tahttan indirilen pâdişahlar olmuştu, fakat pâdişâhın yerine hiçbir zaman bir şehzadeden başkası geçmemişti. Bu sefer Yeniçeriler, Osmanlı târihinde asırlardır alışagelmemiş bir şeyi uygulamayı dahi göze almışlardı: Esmâ Sultan’ı pâdişah yapmayı. Yani tek erkek olan Sultan Mahmut'un yerine Esmâ Sultan ‘pâdişah’ olacaktı. Ancak bu fikir, aşırı uçuk görüldü.
Osmanlı’da muhafazakâr bir düzen hakim olduğundan II. Mahmut tahtta kaldı.
Yeniçeriler 1826’da halkın da işbirliğiyle tümüyle ortadan kaldırıldı.
II. Mahmut’un 31 yıl süren saltanatı sırasında padişahın en sevdiği ablası Esma Sultan kendisine desteğini hiçbir zaman esirgemedi.
Esma Sultan, Osmanlı tarihinin en güzel çaresizliği…
Osmanlı'da ilk defâ bir kadın pâdişah olacaktı.
Ecdadımız tüm alışagelmiş tabuları yıkmayı denerken, kadınların tahtını yaparken bahtını da unutmamış. Böylece Esma Sultan, “Osmanlı tarihinde, saltanata aday gösterilen ilk kadın” olarak tarihe geçmeyi başarmıştır.
Esma Sultan ayrıca çok yetenekli bir bestekardı.
1836’da babasıyla İstanbul’a gelen İngiliz tarihçi ve gezgin ‘Julia Pardoe’ hatıralarını anlattığı kitabında Esma Sultan’ın yalısından, geceleri sürekli müzik sesinin gelmesinden dolayı, sandalcıların yalının yanından geçerken yavaşlayıp Boğaziçi’ne yayılan bu müziği dinlediklerini aktarır.
“Ey afitab-ı bezm-i nur” sözleriyle başlayan meşhur bestesi günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır:
Beste Adı: Ey âfitâb-ı bezm-i nûr
Bestekar: Esmâ Sultan
Guftekar: Meçhul
Makam: Bestenigâr
Form: Şarkı
Usul: Aksak
Gelin, şimdi hep birlikte bu güzel besteye kulak verelim…
.
Hülya Ayhan, dikGAZETE.com
