Pîrî Reis [öl.1553] Har.: Eğirdir Gölü, Göl’e dökülen Halys, Skamandros; bugünkü Eğirdir Gölü, yağış havzası ve çevresi.
SAHİ, TRUVA ÇANAKKALE’DE Mİ?
Öz
Makalenin amacı, bir kaziye-i muhkeme gibi “Truva’yı Çanakkale’de sananların” dikkatlerini Truva hakkında tek kaynak olan Homeros’un bir ifadesine çekerek, Truva’nın Çanakkale’de olmadığını, olamayacağını ve gerçek yerinin Kilikya’ya komşu Isparta Kemer Boğazı bölgesinde bulunduğuna dair bir iddiada bulunmaktır.
Açar Kelimeler: Homeros, Truva, Çanakkale, Deniz, Boğaz, Hellespontus, W. M. Ramsay, Mustafa Adak
Giriş
Okurlar ve bazı akademisyenlerin de bildiği gibi 60 yıllık müktesebatı saymazsak, 20 yıllık bir tarih ve tarihî coğrafya çalışmasının ürünü olan makalelerimde mevcut tarihî coğrafyanın yanlış olduğunu iddia ettim ve ediyorum. Remsi’nin [Ramsay] Hellespontus diye Balıkesir ve Çanakkale civarında gösterdiği adı üzerindeki Kiminas [Gemen] ve Kotoiraikia [Kötürnek] gibi bazı isimler Yalvaç ve Gelendost civarında idiler. Belki bunlardan daha mühimi Anna Komnena, Akropolites ve Pahimeris’te zikredilen, Çanakkale ve Çanakkale Boğazı bölgesinde gösterilen bazı tarihî olayların da, Isparta Kemer Boğazı bölgesinde vûku bulduklarını görmüş; bu konularda da makaleler yazmıştım.
Bu hatalardan birinin de Truva olduğuna dikkat çektim ve Truva’nın Kemer Boğazı bölgesinde bulunduğunu ve Yeni Truva’nın [Neutouja] Barla olduğuna dair bir makale yazdım. Şimdi de bu iddiamı destekleyen Prof. Mustafa Adak’ın Ozan’dan [Homeros] naklettiği bir ifadeye dikkat çekmek istiyorum.
Adak’ın Ozan’dan Naklettiği İfade
“Lyrnas ve Thebe’nin kuruluşunu “Truvalı Kilikyalılar” ile bağdaştıran ilk yazar bildiğimiz kadarıyla Kallisthenes’tir. Aristotales’in yeğeni olan Kallisthenes, Büyük İskender’in doğu seferine katılmış ve böylece Pamfilya’yı da görmüştür. Kallisthenes’in veya ondan önce başka birinin öne sürdüğü bu fikri Strabon ve Bizans döneminde yaşamış olan Eustatios benimsemişler ve okurlara aktarmışlardır. Bu yanılma, aslında Homeros’un verdiği yanlış bilgilerden kaynaklanmaktadır. Ozan’a göre Kilikyalılar, Truva’ya komşu idi. Asıl Kilikya’nın Truva’dan çok uzakta bulunması ise, ancak bir göç hareketi ile açıklanabilirdi” [bk. Ek: Adak, 2005: 51].
Truva Neresi?
Ben burada Adak’ın “Bu yanılma, aslında Homeros’un verdiği yanlış bilgilerden kaynaklanmaktadır” iddiasına dikkat çekmek istiyorum. Adak, “Homeros yanılıyor” diyor, ama bir delil getirmiyor. Delilsiz, ispatsız olur mu? Prof. Adak galiba, Alman arkeolog Schliemann’ın Truva’nın Çanakkale’de bulunduğuna dair kuru iddiasına inanmış, ama inanmakla ilim olmuyor. Biz, Truva’nın Eğirdir Gölü yanında bulunduğuna dair kaynaklardaki üç makaleyi yazdık.
2016 yılında Tarihçilere Açık Mektup başlığı altında tarihimizdeki 16 hataya dikkat çektikten sonra: “İlyada’da [Homeros] çok sık bahsedilmesi sebebiyle meşhur olan Scamander [Σκάμανδρος], Anna ve Pahimeris’e göre, Eğirdir ve Hoyran Gölleri arasındaki nehirdir. Anadolu’da ikinci bir Skamandros mu vardır, yoksa Truva’nın yeri de mi yanlıştır? Kıral Menelaos’un Sparta’sı neden Isparta olmasın?” demiştim (Topraklı, 2016: 51). Firuzan Kınal’ın Arzawa Memleketleri ve Mevkii, 1953 TTK adlı kitabını okuyunca düşüncemin doğru olduğunu gördüm ve “Değişen Coğrafya ve Arzava Memleketleri” adlı makalemi yazdım. Isparta’da Minasın adlı bir mevkii de var. Adak’ın ifadesini okuyunca, iddiamın doğruluğunu bir kez daha anladım. Ol bakımdan Prof. Adak’a teşekkür ediyorum.
Sonuç
Yukarıdaki açıklamalara göre Truva, Çanakkale’de değil, Homeros’un dediği gibi Kilikya’ya komşu olan Eski Eğirdir Gölü yanındadır. İlyada ve diğer eserde zikredilen Sparta, Göller Bölgesi’ndeki Isparta, deniz ise, Eski Eğirdir Gölü’nden başkası değildir. Arzava Memleketleri, Alexiad ve daha birçok eserde, deniz denilen su da, Eski Eğirdir Gölü idi. Önceleri göller veya küçük sular için sadece Türkler’in deniz dediğini sanırdım ki, meğer bu gelenek ta Arzava zamanına kadar gitmektedir. Truva harplerini, bugünkü harpler gibi sanmak bir yanılsamadır. Truva harpleri, bizim çocukluğumuzda gördüğümüz ve yaşadığımız komşu köyler arasındaki kavgaların bir çeşidi olmalıdır.
.
Ramazan Topraklı, dikGAZETE.com
Kaynaklar ve Tetkik Eserler
Adak, Mustafa (2005): “İlkçağ’da Beldibi”, Mağara Çağından Günümüze Beldibi [M. Adak-C. Güzelyürek], Anabasis Yay.-İstanbul, s.42-57.
Anna Komnena (1996): Alexiad, Malazgirt’in Sonrası, Çeviri: Bilge Umar, İnkılâp Kitabevi-İstanbul.
Kınal, Firuzan (1953): Arzava Memleketlerinin Mevkii ve Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara.
Remsi [Ramsay, W. M.] (1960): Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Çeviri: Mihri Pektaş, MEB-İstanbul.
Topraklı, Ramazan (2016): “Tarihçilere Açık Mektup”, Hamideli Tarih 03, Sistem Ofset-Ankara, s.51.
Topraklı, Ramazan (2023): “Yüzleştirdin mi de Çanakkale diyorsun, Truva Isparta’da olmasın? DikGazete [erişim 25.12.2024].
https://www.dikgazete.com/yazi/yuzlestirdin-mi-de-canakkale-diyorsun-truva-isparta-da-olmasin-5534.html [17.04.23].
Topraklı, Ramazan (2023): “Değişen Coğrafya ve Arzava Memleketler, DikGazete ve academia.edu [erişim 25.12.2024].
https://www.academia.edu/106738001/DE%C4%9E%C4%B0%C5%9EEN_CO%C4%9ERAFYA_VE_ARZAVA_MEMLEKETLER%C4%B0 [erişim 25.12.2024].
Topraklı, Ramazan (2024): “İlyada Destanı, Coğrafî Değişim ve Truva [Homer’s İliad, Changing Geography and Troy]”, DikGazete ve acadeia.edu [erişim 25.12.2024].
https://www.dikgazete.com/yazi/n-a-6401.html [erişim 25.12.2024].
https://www.academia.edu/116144575/%C4%B0LYADA_DESTANI_CO%C4%9ERAF%C3%8E_DE%C4%9E%C4%B0%C5%9E%C4%B0M_VE_TRUVA [erişim 25.12.2024].
Ek. “İlkçağ’da Beldibi”, Prof. Mustafa Adak, s. 51.
Bu yazıyı gönderen, değerli okuyucum Antalya-Serik-Tekke köylü Ümit Kaplan’a çok teşekkür ederim. Turizm Rehberlik mezunu Ümit Bey, bir gün Amerikalı birkaç profesöre rehberlik eder. Konu Truva harbine gelince bir Profesör, “Truva’nın Çanakkale’de olduğu kesin değil” der. Ümit Bey, benim iddiamı görünce, başından geçen bu olayı bana anlatmıştı.
.
Pîrî Reis [öl.1553] Har.: Eğirdir Gölü, Göl’e dökülen Halys, Skamandros; bugünkü Eğirdir Gölü, yağış havzası ve çevresi.
Hatıra Madalyonu Tura Yüzü
Eğirdir Gölü Yağış Havzası ve çevresi
.
