-Fatih, Millet Kütüphanesi
OSMANLI İMPARATORLUĞU'NDA KÜTÜPHANELER VE FATİH DÖNEMİ
Osmanlı İmparatorluğu'nda bilgiyi ilerletmek amacı ile vakıflar vasıtasıyla medreseler ve kütüphaneler kuruldu. Vakıf kurumlarına bağlı kütüphaneler, eğitim ve sanat alanı içerisinde en mühim bölümlerden birisiydi. Birçok Osmanlı Padişahı, kütüphanelerin oluşturulmasına, geliştirilmesine önemli katkılarda bulundular.
Osmanlı devletinde ilk medrese Orhan Gâzi tarafından İznik’de kurulmuşsa da (1331), ilk kütüphanenin kimin tarafından ve hangi tarihde inşa edildiğini bilemiyoruz. Fakat Yıldırım Bâyezid devrinde İnebey Medresesi bünyesinde (1389-1403) bazı kütüphanelerin bulunduğunu arşiv kayıtlarından öğrenmekteyiz.
Vakfiyesi mevcut ilk vakıf kütüphanelerin ise Osman Gazi ve Orhan Gazi'nin dönemlerine ait olduğu bilinmektedir. Sultan I. Murad-ı Hüdavendigâr döneminden itibaren kurulan medreselerde ise kütüphanelere daha sık rastlıyoruz.
İstanbul’un fethinden sonra kurulan kütüphanelerin sayısında bir artma ve koleksiyonlarında bir zenginleşme görülmekteydi. Fatih Sultan Mehmed'in ilk kütüphanesi Şehzadeler Sarayı'nda kuruldu. Fatih'in bu döneme ait kitapların üzerinde “Mehmed bin Murad Han” mührünün yer aldığını görmekteyiz.
Fatih Sultan Mehmed'in oluşturduğu Saray kütüphanesinde bulunan kitap sayısı hakkında net rakamlar vermek mümkün değil. Ancak tahmini olarak saray kütüphanesinde toplanan 5 bin 700 cildin arasından 7 bin 200 esere künye verilmesi, bizlere Fatih devrinde saray kütüphanesinin ne kadar zengin olduğunu göstermekte. Bu kütüphanede İslamî yazmalar dışında Grekçe, Latince, Ermenice, Süryanice ve İtalyanca yazılmış yazma eserlere rastlamaktayız.
- Fatih Camii, Kıble tarafında ve Türbe girişinden hazire tarafındaki görünüş
Yıllar sonra Receb 1470'te Fâtih Külliyesi tamamlandığında, Fâtih Sultan Mehmed Han, bu külliyenin bünyesinde yer alan sekiz medresenin dördüne birer kütüphane kurmuştur. Bu külliyenin kitapların muhafazası için “hâfız-ı kütüb-i hâssa” adıyla bir görevlisinin de bulunduğu arşiv kayıtlarından öğreniyoruz.
Fatih Külliyesine ait günümüze ulaşan en eski arşiv Semaniye müderrislerinden olan Hacıhasanzâde'nin 1561 yılında hazırladığı katalog olduğu biliniyor. Hasan'ın önsözünde ifade ettiğine göre; Padişahın emriyle “Fatih Kütüphanesi’ne” gitmiş, burada bulunan kitapları bölümlerine, hatta başlıklarına varıncaya kadar tesbit ve tashih etmiş. Bu kütüphanede bulunan kitapların bir kısmı, Fatih'ten önce yazılmış eserlerden ve bir kısmı da Fatih'in Şehzadelik döneminden ve diğer kısmı da Fatih'in Padişahlık zamanında satın alınmış veyahut kendisine hediye edilen kitaplardan oluşmakta.
Fâtih Kütüphanesi, Cumhuriyet döneminde de uzunca bir süre I. Mahmud’un yaptırdığı binada varlığını sürdürmüş, ancak 1956 yılında kütüphane binasında meydana gelen bazı çatlaklar dolayısıyla Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmiştir.
.
Hülya Ayhan, dikGAZETE.com
Kaynak: İsmail E. Erünsal: ‘Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik’, Timaş Yayınları, 2015.
https://istanbultarihi.ist/289-osmanli-doneminde-istanbul-kutuphaneleri https://islamansiklopedisi.org.tr/fatih-kutuphanesi #:~:text=Fâtih
