Özgüvən və özünüqiymətləndirmə problemləri
BAKI, Azərbaycan
Özünə inam və özünüqiymətləndirmə insanın özünü necə hiss etdiyini, öz qabiliyyətlərinə nə dərəcədə güvəndiyini və həyatına necə baxdığını müəyyən edən vacib psixoloji amillərdir. İnsanların özünə inamları və özünüqiymətləndirmələri həyatlarını birbaşa təsir edən faktorlar arasındadır. Hər kəsin həyatında bu məsələlər bir dövrə qədər artıb-azala bilər, amma bəzən bu problemlər həyatın bir hissəsinə çevrilir və insanın gündəlik həyatını çətinləşdirir.
Özünə inam, sadəcə bir insanın öz bacarıqlarına olan güvənini deyil, həm də özünü ətraf mühitdə necə gördüyü və cəmiyyət tərəfindən necə qəbul olunduğunu düşündüyü bir anlayışdır. İnsan özünü necə qiymətləndirirsə, həyatına da elə yanaşır. Özünüqiymətləndirmə isə insanın öz dəyərini, əhəmiyyətini necə təyin etməsidir. Bu, daxili bir ölçüdür ki, hər kəs özünə görə müxtəlif şəkildə təyin edir. Bəzi insanlar özlərini yüksək qiymətləndirə bilər, bəziləri isə əksinə, özlərini kiçik və dəyərsiz hiss edə bilər. Hər ikisi arasında da həssas bir balans vardır, çünki çox yüksək qiymətləndirmə insanı özünü aldatmağa, çox aşağı qiymətləndirmə isə depresiyaya və narahatlıq hisslərinə gətirib çıxara bilər.
Bu cür problemlər daha çox uşaqlıq və gənclik dövründə yaranmağa meyllidir. Ailə içi münasibətlər, sosial təzyiqlər, məktəb həyatı və ya uşaqlıqda qarşılaşılan çətinliklər insanın özünü necə hiss etməsinə və özünə olan münasibətinə təsir edir.
Məsələn, uşaqlıqda valideynlərdən kifayət qədər dəstək və təşviq almayan, ya da daim tənqid edilən bir uşaq böyüdükcə özünü dəyərsiz hiss edə bilər. Bu, zamanla özünə inamsızlığa və aşağı özünüqiymətləndirməyə səbəb ola bilər. Həmçinin, insanların sosial mediada qarşılaşdıqları mənfi reaksiyalar və ya özlərini başqaları ilə müqayisə etmələri də özünə inamsızlıq yarada bilər.
Özünə inamsızlıq və özünüqiymətləndirmə problemləri olan insanlar, tez-tez özlərini səhv qiymətləndirir və çox tənqid edirlər. Onlar müsbət tərəflərini görməkdə çətinlik çəkir, kiçik uğurları belə nəzərə almırlar. Bu zaman insanın özünə olan münasibəti o qədər mənfi olur ki, hər hansı bir çətinliklə qarşılaşdıqda, onu həll etmək yerinə daha da qapanır, mübarizə etməkdən qaçır. Hətta bəzi hallarda, insan bu cür hisslərlə başa çıxmaq üçün qeyri-sağlam vərdişlərə yönelebilir. Məsələn, narahatlıq və streslə üzləşən bir insan özünü daha da geri çəkə, tək qalmağa üstünlük verə bilər.
Özünə inamsızlıq və özünüqiymətləndirmə problemləri çox zaman sosial münasibətlərə də təsir edir. İnsanlar özlərini cəmiyyətdə bəyənmədikdə, başqaları ilə ünsiyyət qurmaqda çətinlik çəkirlər. Onlar tez-tez başqalarına həddindən artıq diqqət yetirir, başqalarının nə düşündüyünü çox önəmli hesab edirlər. Bu isə, şəxsi həyatda da uğursuzluqlara və təcrid olmağa yol açar. Həmçinin, insanların özlərini başqalarından daha aşağıda görməsi, müsbət həyat təcrübələrini qaçırmalarına səbəb ola bilər.
Bu cür problemləri aşmaq, əlbəttə ki, mümkündür. Ən vacib məsələ, insanın özünə qarşı mehriban və şəfqətli yanaşmasıdır. İnsanlar əvvəlcə öz daxili dünyalarına diqqət yetirməli və öz güclərini dərk etməlidirlər. Hər bir insanın müsbət tərəfləri var və bunları görmək, üzərində düşünmək çox vacibdir. Başqa sözlə, müsbət düşünmə və öz uğurlarını dəyərləndirmək özünüqiymətləndirməyi yaxşılaşdıran ən təsirli yollardandır.
Psixoloji dəstək də çox önəmlidir. Psixoloq və ya terapevtlə işləmək, insanın özünə inamını və özünüqiymətləndirməsini bərpa etməsinə kömək edə bilər. Terapiya zamanı insan özünü tənqid etməyi dayandırmağı, uğurlarını və yaxşı xüsusiyyətlərini görməyi öyrənə bilər. Həmçinin, sosial təzyiqlərdən azad olmaq və özünə yeni bir perspektivdən baxmaq da müsbət nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Nəticə olaraq, özünə inam və özünüqiymətləndirmə, insanın həyatında mühüm rol oynayır. Bu sahələrdəki problemlərin həlli mümkündür və bu, insanın həyatını daha dolğun və xoşbəxt etməsinə kömək edə bilər. Özünə qarşı daha şəfqətli yanaşmaq, müsbət düşünmək və kiçik uğurları qiymətləndirmək insanın həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün ilk addımlardır.
.
Psixoloq M. Almara Ağaqızı, dikGAZETE.com
-PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi”nin direktoru-
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə bilərlər və ya 050 777 80 04 mobil nömrsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin almara.melikova.aga qizi instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər)
