I Mengli Giray'ın bıraktığı miras

Kırım, antik çağlardan beri güneşli bir yarımadadır. Birçok halk ve kültür arasındaki çelişkilerin ve anlaşmazlıkların bir kavşağı olmuştur.

Önce Yunanlılar yaşamış ve yerini Romalılar almıştır. Romalılar daha sonra Bizans olmuştur. Bizanslılar her şeyi diğer halklara bırakarak adadan ayrılmışlardır.

Kırım, Karadeniz'de stratejik açıdan önemli bir nesne olmaya devam etmiştir. 21. Yüzyılda kaderi değişmemiştir.

Orta Çağ'da aynıydı ve bugünde aynıdır. Gelecekte de aynı olacaktır.

Kırım Hanlığı’nda iktidar hakkı her zaman büyüğün olmuştur. Kurucu Han Hacı Giray ölünce, tahta büyük oğlu Nur Devlet geçmiştir.

O dönemde Avrupa'yı Cenova, Orta Asya'yı Çin ve Altın  Orda, Doğu'yu Osmanlı İmparatorluğu ve Kuzeyi Rus Çarlığı temsil ediyordu.

O zamanlar kendilerini gerçek Cengizler olarak gören Kırım Tatarlarının, Altın Orda'dan tamamen ayrılabildiklerini; bir halk ve bağımsız bir devlet olarak öne çıktıklarını söylemek mümkündür.

Kırım Hanı Hacı Giray, Altın Orda ile savaşta halkın bağımsızlığı için çok sayıda Tatarı kaybetmiştir.

Hacı Giray'dan sonra tahta geçen büyük oğlu Nur Devlet, güvenilir bir iktidarlık sürdürememiştir. Sürekli Altın Orda'nın boyunduruğu altına girmesi, Tatar Mirzalarını ve Tatar halkını rahatsız etmiştir.

-Hacı Giray-

I. Mengli Giray Han, üç kez Kırım tahtına oturmuş handır. Prensliği yıllarında Kefe'de Cenevizliler tarafından Avrupa modeline göre yetiştirilmiş, matematik öğrenmiş ve özgürce konuşarak İtalyanca yazmıştır. Edebiyatı çok sevmiştir.

Sırtında Cengiz Han soyunun işareti Tanrı damgası bulunduğundan, Tatar Mirzaları ona Mengli adını vererek 1467'de ilk olarak tahta çıkarmıştır. İkinci defa 1469-1475 ve üçüncü olarak 1478-1515 tahtta kalmıştır.

Daha sonra İktidarda olduğu üç dönemde; Osmanlı İmparatorluğu ve Moskova Prensliği ile iyi ilişkiler içerisinde olmuştur.

Polonya ve Litvanya her zaman düşman safında yer almıştır. Kırım'ın bağımsızlığı için Altın Orda ile sürekli mücadele etmiştir.

Mengli Giray'ın en önemli özelliklerinden birisi Osmanlı ile ilişkileri ve veliaht halifeliğidir.

-I.Mengli Giray Han-

Ağabeyleri Nur Devlet ve Ayder; Mengli Giray'a karşı Polonya ve Litvanya ile işbirliği yapmıştır. Mengli Giray'ın Kırım içinde en büyük destekçileri Cengiz soylu Tatar Mirzaları, Tatar halkı ve Cenevizliler olmuştur.

70 yıllık yaşamı, sürekli inişler ve çıkışlarla geçmiştir. Dostluk ve ihaneti görmüştür. Savaş ve barışı yaşamıştır. Zaferi ve yenilgiyi tatmıştır.

Bugünkü Kırım'ın çok milletli, çok dinli, çok mezhepli ve çok kültürlü yapısı onun eseridir.

Kırım günümüzde dünyada emsali olmayan bir barış adası ve barış toprağıdır.

Kırım yurdu, ada toprağı ve yukarıdaki Kıpçak bozkır bölgesiyle; barışı ve güneşi simgeler.

Bu topraklar tarihte iz bırakmış, Karadeniz ve Azak Denizi tarafından yıkanarak değişmeden günümüze gelmiştir.

Kırım, birçok sırrı ve gizemi koruyan, birçok etnik grubu barındıran, halkların ve milletlerin deneyimini ve kültürünü özümsemiş eşsiz bir vatandır.

.

Ünver Sel, dikGAZETE.com

-Kırım Tatar Kültür Dernekleri Federasyonu Genel Başkanı, Kırım Kalkınma Vakfı Başkanı, Uluslararası Kırım Dostları Derneği Başkanı-

.