MOSKOVA
1918 yılında Azerbaycan'ı Ermeni Taşnak çeteleri ve Ermeni yanlısı Bolşevik çetelerden kurtaran, Kafkas İslam Ordusu Komutanı Nuri Paşa, 101 yıl sonra Azerbaycan'da saygı, minnet ve göz yaşlarıyla anıldı.
Yaklaşık 5 yıl önce konuyla ilgili bir araştırma da yapmıştım. Bunu tekrar paylaşmak istedim..
Şöyle ki o tarihlerde, Nuri Paşa komutanlığındaki Kafkas İslam Ordusu'nun ay yıldızlı sancağı, Gence şehrinde bulunmuştu.
Konuyla ilgili konuştuğum Azeri araştırmacı-gazeteci Nicat Dağlar, bayrağın 25 Mayıs 1918'de Gence'ye gelen Nuri Paşa'nın Kafkas İslam Ordusu'na ait olduğunu açıklamıştı.
Dağlar, “İkinci Dünya Savaşı kahramanı Azeri asıllı ilk SSCB Kahramanı İsrafil Memmedov'la ilgili araştırma yapmak için Gence'deyken bayrağı tesadüfen buldum.
Memmedov'un yeğeni Fizuli Hüseyinov bana evlerinde Nuri Paşa'nın bayrağının bulunduğunu anlattı ve sonra bana sundu.
1918 yılında Gence'de silahlı çatışmalar sırasında onun babası Ali Hüseyinov zarar gelmemesi için bayrağı eve getirmişler" bilgisini vermişti.
Azeri ailenin Komünist yönetimin eline geçmemesi için bayrağı evinin çatısında toprağın arasında sakladığını anlatan Dağlar, "O dönem çok sıkıntılı idi. Ali bey daha sonra bayrağı nerde sakladığını unuttu. Oğluna bulunduğu takdirde bayrağı göz bebeği gibi korumalarını rica ederek vefat etti.
Oğlu bir kaç yıl önce evini tamir ederken çatıdaki toprakların arasından buldu. Bayrağın bir kısmı çürümüş durumda. Araştırmama göre büyük bir ihtimalle bu Nuri Paşa'nın Gence'de karargâhında astığı bayraktır.
Bayrağı bulduklarına sevinen Hüseyinov ailesi, konuyla ilgili eseri ilgili kurumlara vermeye de hazır" şeklinde konuşmuştu..
Mart ayında Osmanlı Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emriyle kurulan Kafkas İslam Ordusu, Birinci Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi’nde yer aldı.
Enver Paşa'nın kardeşi Nuri Paşa'nın komutanlığında ordu, 1918 yılının Mayıs ayında Azerbaycan'ı Ermeni Taşnak çetelerinin işgalinden kurtardı.
Gence'de Ermeni çeteleri püskürten Kafkas İslam Ordusu, 15 Eylül 1918'de Bakü'ye girdi; çıkan çatışmalarda 1130 Osmanlı askeri şehit oldu.
Azerbaycan, Nuri Paşa başta olmak üzere Kafkas İslam Ordusu askerlerini saygı ve sevgiyle anıyor. Başkent Bakü'de Türk askeri şehitliği bulunuyor.
Bu arada, geçen yıl Azerbaycan'ın kuzeyindeki “Haçmaz" bölgesinde, 2 Türk askerinin daha mezarı da bulunmuştu.
Mezarların, Nuri Paşa komutanlığındaki Kafkas Islam Ordusu’na bağlı 2 Türk askerine ait olduğu tahmin ediliyor.
Konuyla ilgili açıklamayı, Azerbaycan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü görevlisi Kahraman Ağayev yapmıştı.
Mezarların Haçmaz'ın Pirguluoba köyüne yakın bir alanda bulunduğu kaydedildi.
Ağayev, "Geçen yıl köylüler burada bir şehitliğin bulunduğunu tarihçilere anlatmıştı. Onlar da burada Türk askerlerinin toprağa verildiğini tahmin ediyor. Haziran ayında kazı çalışmalarına başladık ve çalışmalar sonucunda 2 mezarı ortaya çıkardık" diye anlatmıştı.
Bölgede, 1918 yılında Nuri Paşa komutanlığındaki Kafkas İslam Ordusu'nun geçici karargahı da bulunuyordu.
.
Fuad Safarov, dikGAZETE.com
