ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun Gürcistan ziyareti ve düşündürdükleri!

Hristiyanlık öncesi dönemde Kolhis ve Kartli İberya krallıklarının hüküm sürdüğü topraklar Gürcistan’ın yer aldığı bölgeydi.

Güney Kafkasya’da, Karadeniz’in doğusunda yer alan Gürcistan, Avrasya jeopolitiğinin önemli unsurlarından. Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya ile komşu olan ülke, Orta Asya ve Azerbaycan’daki enerji hatlarının geçiş güzergâhının başlıca duraklarından biri. 

Gürcistan zor bir coğrafya.

Kolay kolay bir başka ülkenin uzun süreli egemenlik kurabileceği bir alan değil. Bunda coğrafi konumu etkin olduğu gibi tarihi ve kültürel referansları da etkin. 

Gürcistan’ın jeopolitik öneminden dolayı denetimini sağlamak isteyen İran, Türkiye ve Rusya arasında rekabet yaşandı. Bölge son olarak 19’uncu yüzyılda, Rusya tarafından ilhak edildi. 1917’deki Bolşevik Devrimi sonrasında kısa süre bağımsızlığını ilan eden Gürcistan, 1921’de Kızıl Ordu tarafından işgal edilip ertesi yıl Sovyetler Birliği’ne bağlandı.

Gürcü ulusal düşüncesinin mimarı olarak, ülkenin 19. yüzyılın ikinci yarısında Rus boyunduruğundan kurtuluş hareketinde önemli rol oynayan, Pirveli Dasi (Birinci Grup) olarak adlandırılan edebi ve toplumsal hareketin kurucusu, 27 Ekim 1837’de Kvareli (Kakseti) doğumlu İlia Çavçavadze, Gürcistan’da ulusal harekete, önderlik etti. 

1877’den başlayarak, İveria dergisini, daha sonra da aynı adla bir gazete çıkardı. 1906’da Devlet Konseyi üyesi seçilince, bir süre Petersburg’da yaşadı. Devlet Konseyi’nde, “akademik” gruba katıldı ve misyonunun “tüm Gürcistan’ın ve Gürcülerin çıkarlarının savunuculuğu” olduğunu duyurdu. 

Gürcistan ulusal kurtuluş hareketinin en önde gelen temsilcisi Çavçavadze’ın, Çarlık rejimine şiddetle karşı çıktığından sık sık polis tarafından gözaltına alınmasının nedeni Rus hükümetinin onu “Çarcı sömürgeleştirme siyaseti” karşısında ciddi bir engel olarak görmesindendi.

Bu arada çok sayıda eseri yasaklandı. Edebi ve siyasal-toplumsal çalışmaları nedeniyle Rus otokrasisi tarafından istenmeyen adam ilan edildi. 12 Eylül 1907’de bir suikast sonucunda öldü. Tiflis’te Mtatsminda’daki anıtmezarlığa gömüldü.

İlia Çavçavadze; Müslüman Gürcülerin Hıristiyanlaştırılması’na karşı çıkmış, bunun Rus Çarlığı’nın bir politikası olduğunu ısrarla gündemde tutmuştur.

Noe Jordania ile Karlo Çheidze’nin öncülük ettiği Marksist Sosyal Demokrat Parti de önemli hareketlerden biriydi. Bu partiye zamanla Menşevikler egemen oldu.

Kerenski, Kaki Tsereteli ve Vrangel tarafından kurulmuş olan parti Neo Jordania’nın sahneye çıkması ile Sosyal Demokrat kimlik kazandı. Noe Jordaina, Gürcistan’ı Çarlık Rusyası esaretinden ve sonra Kızıl Rusya esaretinden kurtarmak için bütün ömrü boyu mücadele etmişti.  

Varşova’da Tıp eğitimi gördü. Doktor olarak memleketine döndü. 1889’da sırasıyla, Fransa, Belçika, Kolanda, İtalya, İsviçre, ‘Almanya ve İngiltere’yi gezdi. Buralardaki siyasî partileri inceledi. Gürcistan’a döndüğünde müstear adla ilk siyasî makalelerini yayınladı. 

26 Mayıs 1918’de Gürcistan hürriyet ve istiklâline kavuştu.

Neo Jordania da ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Gürcistan’ın son Cumhurbaşkanı ve Sosyal Demokrat Partisi lideri Noe Jordaina, 11 Ocak 1953’de 85 yaşında Paris’te hayata gözlerini yumdu. 

1917 Devrimi’nden sonra, 26 Mayıs 1918’de Gürcistan bağımsızlığını ilan etti. Almanya’nın korumasına giren ülkede Noe Jordania başkanlığında bir hükümet kuruldu. Birinci Dünya Savaşı sonunda Almanya ve müttefikleri yenilince İngilizler, Gürcistan’ı işgal etti. 

Gürcistan, savaş sonrasında Paris Barış Konferansı’na katıldı ve bugünden daha geniş sınırlarıyla 22 ülke ve Milletler Cemiyeti tarafından tanındı. Ancak, Bolşevik Rusya’nın tehdidi altındaydı. Mayıs 1920’de Moskova yönetimince de tanındı. 

Buna karşın Gürcü asıllı Stalin ve Orconikidze’nin yönetimindeki Kızıl Ordu, Gürcistan’ı işgal etti ve Mart 1921’de ülkenin bağımsızlığına son verdi. Tiflis’te Bolşevik yönetimi kuruldu. Gürcistan, Transkafkasya Sovyet Federe Cumhuriyeti’ne bağlandı.

Sovyetler Birliği sonrası Gürcistan…

1991’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılması ardından yapılan bir referandumda, Gürcüler bağımsızlıktan yana tavır koydular ve milliyetçi lider Zviad Gamsakurdiya’yı devlet başkanlığına seçtiler.  

Daha sonra Sovyet Dışişleri Bakanlığı yapan Eduard Şevardnadze göreve geldi. Şevardnadze’nin 11 yıl süren iktidarı boyunca, Gürcistan’da yoksulluk, yolsuzluk, işsizlik ve suç oranlarında çok büyük bir artış yaşandı. 

2003 yılı Kasım ayında düzenlenen genel seçimlere, Şevardnadze lehinde hile karıştırıldığı suçlamalarıyla başlayan eylemler, Şevardnadze’nin  sonunu getirdi. Şevardnadze, istifa etmeyi kabullendi. 

‘Gül Devrimi’ diye anılan eylemlerin ardından iktidara gelen Mihail Saakaşvili döneminde ise Rusya ile ilişkiler iyice gerildi. Bir zamanlar Sovyetler Birliği’nin en zengin bölgelerinden biri olan Gürcistan’ın ekonomisi, bağımsızlık sonrası Sovyetler’in ucuz enerji kaynaklarını yitirmesi ve ticaret bağlarının kopmasıyla hızlı bir çöküş yaşadı.

Son yıllarda bölgede nüfuz sahibi olmak için Moskova’nın başlıca rakibi Washington.

Fransa da  selden kütük kapmanın  peşinde. Kafkasya’da özellikle Ermenistan ve Gürcistan’da etkin olmak istiyorlar. Rus düşmanlığı üzerinden Gürcüleri ikna etmeye çalıştıkları söylenebilir. 

Türkiye - Gürcistan ilişkileri…

Türkiye-Gürcistan ilişkileri biraz da akrabalık temelli değerler üzerinden anlam ifade ediyor. Çünkü Karadeniz (batı-doğu-orta) bölgesinde yerleşik hatırı sayılır bir Gürcü nüfus mevcut. Resmi olmayan rakamlara göre Türkiye genelinde Gürcü kökenlilerin nüfusu 3 milyon civarında tahmin ediliyor. 

2007 yılından beri Gürcistan’ın en büyük ticaret ortağı olan Türkiye, Gürcistan’ın bağımsızlığını 16 Aralık 1991 tarihinde tanıdı. 

Karşılıklı Büyükelçiliklerin yanı sıra, Türkiye’nin Batum’da, Gürcistan’ın İstanbul ve Trabzon’da Başkonsoloslukları var. İki ülke arasında 31 Mayıs 2011 tarihinde imzalanan ve 10 Aralık 2011 tarihinde yürürlüğe giren protokol gereğince iki ülke vatandaşları sadece kimlik belgeleri ile seyahat edebiliyor. 

Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan ve Türkiye -Gürcistan -Azerbaycan-İran Üçlü ve Dörtlü Toplantılar süreci, bölgesel istikrar, barış ve refaha katkı sağlayan önemli mekanizmalardır.

Türkiye, Kars anlaşmasında yer alan garantörlük hakkı nedeniyle Cavaheti Ermenilerinin herhangi bir kalkışmasına müdahil olabilir...

Türkiye, Batum Livası’nı (Acara) Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan tarafından 13 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Kars Antlaşması’nın 6. maddesine göre, şartlı olarak Gürcistan’a devretmiştir.

Antlaşma ile Türkiye, Acara’daki halkın haklarını koruma altına almaktadır. Gürcistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra 1992 yılında imzalanan “Türkiye-Gürcistan Dostluk ve İşbirliği Antlaşması” ile Kars Antlaşması tekrar onaylanmıştır.

Kars Antlaşması’nın 6. maddesine aykırı olarak yapılan düzenlemelere karşı Türkiye’nin etkin tedbirlere başvurması çerçevesinde müdahil olma hakkı her daim mevcut.

Gürcistan’da Ermenilerin çoğunlukta olduğu Jevaheti bölgesine komşu olan Acara, Ermenistan’ın denize ulaşma imkânı açısından da önemli konumda. Ermenistan, dış ticaretinin önemli bir bölümünü bu bölge kanalıyla yapıyor.

Bu nedenle de Acara bölgesi Türkiye için ayrı bir öneme sahiptir. İki ülke arasındaki, 15 Nisan 1998 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı ve Gürcistan Savunma Bakanlığı Arasında Askerî Konularda İşbirliği Mutabakatı gereğince, Türkiye, kendi sınır güvenliğini koruma amaçlı garantörlük hakkını kullanabilir. 

Nitekim 1921’de Sovyetler Birliği’nin Kızıl Ordusu Gürcistan’a girince, Türk ordusu, Acaristan’a asker çıkarmış, iki ülke arasında yaşanan durumun ardından Rusya ile imzalanan Kars Anlaşması gereğince Türkiye‘nin Acaristan Özerk Cumhuriyeti’ne asker göndererek girme hakkı Rusya tarafından tanınmıştı.

Türkiye’nin Gürcistan’da askeri üssü var…

Haziran 2002’de Gürcistan'ın SSCB'den bağımsızlığını kazanmasından sonra, topraklarında ilk NATO tatbikatı, NATO Güneydoğu Avrupa Müşterek Kuvvetler Komutanı Orgeneral Oktar Ataman komutasında başladı. 

Rusya ve Gürcistan arasında AGİT İstanbul Zirvesi sırasında yapılan anlaşmaya göre, Viziani ve Gudauta bölgelerindeki Rus askerî üslerinin 1 Temmuz 2001'de boşaltılmasının Gürcistan'ın Vaziani ve Gudauta bölgelerine, Sovyet Askeri birliklerinin çekilmesinin ardından Türk askerleri yerleştirildi. 

NATO bayrağı altındaki Türk birliklerinin bölgeye yerleştirilmesi kapsamında, NATO Askeri Komitesi Başkanı Amiral Gvido Venturoni'nin Gürcistan ziyareti sonrasında Ali Hasan Gürcühan başkanlığındaki Türk askerî heyeti de aynı maksatla Tiflis'e gitmişti. 

Gürcistan - Rusya ilişkileri…

Gürcistan’ın Abhazya ve Güney Osetya ile sorunları mevcut. Sovyetler Birliği dağıldığında Abhazya ve Güney Osetya bağımsızlıklarını ilan ederek Gürcistan’dan ayrıldıklarında Gürcistan ile Abhazya ve Güney Osetya arasında çatışmalar yaşanmıştı. 

Güney Osetya ve Gürcü yönetimi arasındaki güç mücadelesi ve sözlü sataşmalar beş gün süren Ağustos 2008 savaşıyla sonuçlandığında, Gürcistan’ın hiç de efelendiği gibi askeri gücünün bulunmadığı ortaya çıkmıştı çünkü Gürcistan topraklarının bir kısmı, hiç de hesaba katmadığı biçimde Rus birliklerince işgal edilmişti.

Savaş, AB’nin arabuluculuğuyla 12 Ağustos’ta sağlanan ateşkes anlaşmasıyla sonlandığında, Rus birlikleri, Ekim 2008’de Abhazya ve Güney Osetya dışında işgal ettikleri Gürcü topraklarından çekildi.

Rusya Federasyonu, Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlıklarını tanıma kararı aldı ve Abhazya ile 24 Kasım 2014 tarihinde “Stratejik Ortaklık ve İttifak Anlaşması”, Güney Osetya ile de 18 Mart 2015 tarihinde “İttifak ve Entegrasyon Anlaşması” imzaladı. 

Gürcistan, kendi sınırlarına dahil Abhazya ve Güney Osetya’nın 2008’den beri Rusya’nın işgali altında olduğunu belirtiyor, Rusya’dan bu işgaline son vermesini talep ediyor. 

Türkiye ise Abhazya ve Güney Osetya’nın “bağımsızlığını” tanımıyor, geleneksel dış politik konseptine uygun şekilde Gürcistan’ın egemenlik ve toprak bütünlüğünü destekliyor.

Ankara, Abhazya ve Güney Osetya ile Gürcistan arasındaki ihtilafların, Gürcistan’ın toprak bütünlüğü ve egemenliği çerçevesinde barışçıl şekilde çözülmesinden yana olduğunu deklare ediyor. 

Gürcistan’ın siyasi askeri ve ekonomik en önemli müttefikinin Türkiye olduğu söylenebilir. Gürcistan, Türkiye üzerinden Avrupa Birliği ve ABD ile bütünleşmek temayülünde olduğunu gizlemiyor. 

Türkiye de Gürcistan’ın bu arayışının farkında ve Avrupa-Atlantik kurumları ile bütünleşme çabalarını destekliyor. 

ABD - Gürcistan ilişkileri…

Gürcistan'ın Avrupa-Atlantik bağları ve demokrasinin güçlendirilmesi sürecini destekleyen bir başka uluslararası aktör ABD; Gürcistan Rusya anlaşmazlığından faydalanmanın yolunu bulmuş görünüyor. Gürcistan’ın ihtiyaç duyduğu askeri desteği sunarak bölgeye girme çabasında.

Bu kapsamda ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 17-18 Kasım tarihlerinde Gürcistan'a iki günlük bir ziyaret gerçekleştiriyor.

Ermenistan’ın yenilgisi ile sonuçlanan Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, Ermeni azınlığın yaşadığı Gürcistan’a, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun ziyaretinin tek amacı ABD'nin Gürcistan'a verdiği desteği ifade etmek.

Allah var!.. Amerikalılar yağmasa da gürlüyor. 

Ancak Gürcistan’ın güneybatısında, Ermenistan sınırındaki, Ermenilerin nüfusun önemli bir bölümünü oluşturdukları Samtshe-Cavaheti (Ermenice “Javakhk”) bölgesi, ikinci bir Dağlık Karabağ olma potansiyeline sahip.

Gürcistan seçimlerinin hemen sonrasında gerçekleşecek bu ziyaret, Gürcistan’da Rusya’ya karşı gövde gösterisi olarak algılanıyor.

Mike Pompeo, aralarında cumhurbaşkanı Salome Zourabichvili, Başbakan Giorgi Gakharia ve Dışişleri Bakanı David Zalkaliani'nin de bulunduğu üst düzey hükümet yetkilileriyle görüşecek. Ayrıca, hazretleri Gürcü Ortodoks Kilisesi Patriği İlia ile tanışma şansı da olacak.

Gürcü muhalefet partilerinin 31 Ekim parlamento seçimlerinin sonuçlarını ve yeni parlamentoya girmeyi reddetmesi tartışmaları almış başını giderken Pompeo'nun ziyareti, Gürcistan yerleşik sisteme psikolojik bir destek oldu.

Gürcistan yetkilileri ve ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, bölgedeki güvenlik ortamını tartışacaklar. Ayrıca bölgesel ve uluslararası güvenliği daha da güçlendirmenin bir yolu olarak ülkeler arasındaki işbirliğini vurgulayacaklar.

Mike Pompeo’nun ziyaretinin aynı zamanda “Gürcistan'da gerçekleşen demokratik ve ekonomik reformlar”a odaklanacağı söylenebilir.

Gürcistan Dışişleri Bakanlığı, Mike Pompeo’nun ziyareti öncesinde, “Ziyaret, ABD'nin Gürcistan'ın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü, ayrıca ülkenin sürekli demokratik gelişimini ve Avrupa ve Avrupa-Atlantik entegrasyonunu desteklemeye güçlü bir şekilde bağlı kaldığının bir başka kanıtıdır” açıklamasında bulundu.

Gürcistan’da Fransa rüzgarı…

16 Aralık 2018'de Gürcistan'ın ilk kadın Cumhurbaşkanı olarak göreve başlayan Salome Zourabichvili, bu görevinden önce 20 Mart 2004 - 18 Ekim 2005 tarihleri arasında Gürcistan Dışişleri Bakanlığı yaptı. 

Gürcü kökenli bir ailenin çocuğu olarak Fransa'da dünyaya gelen Zurabişvili'nin babası Levan (1906–1975) bir mühendisti ve Paris'teki Gürcü diasporasının başkanlığını yaptı.

Salomé Zourabichvili, Gürcü gazeteci Janri Kashia (1939–2012) ile evliydi. İranlı Amerikalı ekonomist Nicolas Gorjestani'ye ilk evliliğinden Ketevan ve Teimuraz adında iki çocuğu var. 

1974-2004 yılları arasında çeşitli büyükelçiliklerde Fransa Dışişleri Bakanlığı diplomatik hizmetinde çalıştı. 2003 yılında Fransa'nın Gürcistan Olağanüstü ve Tam Yetkili Büyükelçisi olarak atandı. 2004 yılında Fransa ve Gürcistan'ın karşılıklı anlaşmaları neticesinde Gürcistan vatandaşlığını elde eden Zurabişvili, 20 Mart 2004 tarihinden itibaren Dışişleri Bakanı olarak görev üstlenmiştir.

2004-2005 yılları arasında Gürcistan Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Görevden ayrıldıktan sonra Zourabichvili, 2006 yılında “The Way of Georgia” adlı siyasi partiyi kurdu. 2006-2015 yılları arasında Paris'teki Institute of Political Studies'de uluslararası ilişkiler doçenti olarak çalıştı. 

2010'dan 2015'e kadar, İran'a yönelik yaptırımlarla ilgili BM Güvenlik Konseyi izleme grubuna liderlik etti. Zourabichvili, 2016 yılında Gürcistan Parlamentosu'nda bağımsız milletvekili seçildi. 

Gürcüce ve Fransızca’nın yanısıra, İngilizce ve Rusça biliyor ve İtalyanca konuşuyor. 

Gürcistan Adalet Bakanı Tea Tsulukiani, Gürcistan Başbakanı olmaya hazırlanıyor…

Gürcistan Başbakanı olması beklenen Tea Tsulukiani, Gürcistan'ın ilk kadın Cumhurbaşkanı olarak göreve başlayan Salome Zourabichvili gibi  Fransız ekolünden. 

Fransa'daki École Nationale d'Administration'dan mezun. Adalet Bakanlığı Eğitim Merkezi Başkanı Nugzar Kakulia ile evli.

Nugzar Kakulia, 3 Kasım 2014'ten 12 Eylül 2016'ya kadar kuruma başkanlık ediyordu. Tsulukiani'den 9 yaş küçük. Tea Tsulukiani, 41 ve Kalulia 32 yaşında.

Nugzar Kakulia, yaklaşık 4 yıldır Adalet Bakanlığı Eğitim Merkezinde çalışıyordu. Önce Müdür Yardımcılığı yaptı, daha sonra terfi etti ve iki yıl Müdür olarak görev yaptı. 

Yönetici olarak 8 yıllık deneyime sahipt ve pazarlama analitiği uzmanı. Tiflis Asya ve Afrika Enstitüsü'nden mezun oldu. Nugzar Kakulia, Gürcistan Okinawa Goju-Riu Karate-do Federasyonu üyesidir. Çeşitli zamanlarda birçok dünya, Avrupa ve Gürcistan turnuvasını kazandı ve Kara Kuşak sahibi. Kakulia, İngilizce ve Rusça bilmektedir.

Nugzar Kakulia ile evliliği sonrası Gürcistan Adalet Bakanı Tea Tsulukiani, Maryam adında bir kız çocuğu dünyaya getirdi. 

Tea Tsulukiani 21 Ocak 1975'te doğdu. Ekim 2012'den beri Gürcistan Adalet Bakanı olarak görev yapıyor. “Sputnik Georgia”, 2005 yılında kıdemli bir avukat olarak sınıf rütbesi aldığını ve bir yıl sonra AİHM Kurallar Komitesi üyesi olduğunu yazmıştı. 

Fransızlar Ermenistan’da denediler kaybettiler. Şimdi Gürcistan’da Cumhurbaşkanı ve yeni seçilecek başbakan üzerinden Gürcistan’ın rotasını belirlemeye çalışıyorlar. 

 Ancak Gürcü-Türk dostluğunu, yüzlerce yıllık geçmişi bu tür beyhude çabaları etkisizleştiriyor. 

.

Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com

Twitter'da bizi takip edin: @oc32oc39 , @dikgazete

Seçilmiş Kaynakça 

https://vestnikkavkaza.net/news/Tea-Tsulukiani-gives-birth-to-daughter.html

http://georgiatoday.ge/news/23043/US-Department-of-State%3A-Free%2C-Fair-Electoral-Processes-Critical-for-Democracy-in-Georgia

http://www.councilwomenworldleaders.org/salome-zourabichvili.html

https://worldleaders.columbia.edu/directory/salome-zourabichvili-

https://civil.ge/archives/381953

https://www.georgianjournal.ge/society/33129-voila-georgias-justice-minister-gets-married.html