Cumhuriyet yıllarında “En milli dönem ne zaman?” diye sorulduğunda sanırım duraksamaksızın 1920-1938 arası dönem derim.
Bu sadece dış politika, kalkınma, askeri ittifak, bölgesel anlaşma konularında değil, Milli Eğitim politikalarının belirlenmesinde de geçerli.
Sol ve muhafazakâr çevrelerin cumhuriyet rejimine yönelik eleştirilerinde Milli Eğitim Bakanlığı’nda yuvalanmış ABD patentli Fulbright Eğitim Komisyonu farklı isimle de Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri Kültürel Mübadele Komisyonu’nu hedef alırlar.
Fulbright projesi nasıl ortaya çıktı?
1946’da, İkinci Dünya Savaşı sonrasında; Senatör J. William Fulbright, Amerikan Kongresi'ne sunduğu kanun teklifinde, "Eğitim ve kültürel değişim yoluyla ülkeler arasında ortak bir anlayış” geliştirmeyi öneriyor.
Bu teklif; Kongre tarafından da uygun görülünce dünyanın çeşitli ülkeleriyle, karşılıklı ilişkiyi ve işbirliğini esas alan "kültür anlaşmaları" yapıyorlar.
Bu anlaşmalar çerçevesinde; Amerikalı öğrencilerin, öğretmenlerin, akademisyenlerin o ülkelerde araştırma yapmaları ile o ülkelerden gelen öğrencilerin, öğretmenlerin, akademisyenlerin Amerika'da araştırma yapmalarını finanse eden, destekleyen “Fulbright Programı” başlatılıyor.
Bu amaca uygun bir yönetim, organizasyon modeli geliştirilip; konunun tüm safha ve süreçleri belli kural ve yöntemlere bağlanıyor.
Araştırmacılara; eğitim, geçim, seyahat ve proje bazında AR-GE çalışmaları için mali destek sağlanıyor.
Fulbright anlaşması nedir?
Türkiye Fulbright Eğitim Komisyonu farklı isimle “Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri Kültürel Mübadele Komisyonu”, 1949’da Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye arasında imzalanan ikili anlaşma olarak biliniyor.
Bu anlaşma, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden geçtikten sonra 13 Mart 1950 tarih ve 5596 sayılı Kanun çerçevesinde çalışmalarına başladı.
Fulbright Eğitim Komisyonu, kuruluş amacı olarak Türk ve Amerikan halkları arasında eğitim ve kültürel değişim yoluyla ortak bir anlayış geliştirmek olduğu belirtilse de bu komisyonun Türkiye’de eğitim politikalarını belirlemede etkin olduğuna dair Türk kamuoyunda eleştiriler hep yapıldı.
Fulbright Bursu ile Türkiye'den Amerika'ya giden, Amerika'dan Türkiye'ye gelen binlerce araştırmacı var.
Öngörülen amaca göre; Türk ve Amerikan halkları arasında, eğitim ve kültürel değişim yoluyla ortak bir anlayış geliştirmek için çalışıyorlar.
Anlaşma neleri içeriyor?
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında 27 Şubat 1946 tarihinde Kahire'de imza edilen Anlaşma gereğince temin edilen paraların kullanılmasına dair Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında 27 Aralık 1949 tarihinde Ankara'da imza edilen Anlaşmaya göre; Türkiye'de Birleşik Devletler (ABD) Eğitim Komisyonu 1. Türkiye’deki okul ve yüksek öğretim kurumlarında Amerika Birleşik Devletleri vatandaşları tarafından veya bunlar namına yapılacak tahsil, araştırma, öğretim ve sair eğitim faaliyetlerini veya [Nefsi Birleşik Devletler, Havaii, Alaska (Aleutian Adları dâhil), Puerto Eico ve Virgin Adları haricinde] kâin Birleşik Devletler okul ve yüksek öğretim müesseselerinde Türkiye vatandaşlarının tahsil, araştırma, öğretim ve sair eğitim faaliyetlerini, nakliye, tahsil ücreti, maişet ve öğretimle ilgili diğer masrafların tediyesi de dâhil olmak üzere, finanse etmek, veya; 2. Nefsi Birleşik Devletler, Havaii, Alaska, (Aleutian Adaları dâhil), Puerto Rico ve Virgin Adalarında kâin Birleşik Devletler okul ve yüksek öğretim müesseselerine devam etmek arzusunda bulunan Türkiye vatandaşlarının, bu müesseselere devamları Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlarını ve bu kabîl okul ve müesseselere devam imkânlarından mahrum kılmamak şartıyla, seyahat imkânlarını temin etmekle yükümlüdür.
Komisyon, dördü Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve dördü Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olmak üzere sekiz azadan müteşekkil bulunacaktır.
Bunlara ilâveten Amerika Birleşik Devletlerinin Türkiye'deki diplomatik heyetinin başı (ki aşağıda «Misyon Şefi» ismiyle anılacaktır). Komisyonun fahrî başkanı olacaktır.
Misyon Şefi, komisyonda reylerin tesavisi halinde katî reyi verecek ve komisyon başkanını tâyin edecektir. Başkan, komisyonun fiili âzası sıfatiyle rey hakkını haiz bulunacaktır. Misyon Şefi, en az ikisi Amerika Birleşik Devletlerinin Türkiyedeki hariciye teşkilâtının muvazzaf memurlarından olmak üzere, komisyondaki Birleşik Devletler vatandaşlarını tâyin ve tebdil etmek salâhiyetini haiz olacaktır. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti komisyondaki Türkiye vatandaşlarını tâyin ve tebdil salâhiyetini haiz bulunacaktır.
Fulbright Eğitim Komisyonu Anlaşmasını Faik Zihni Akdur imzalamıştı...
Anlaşmayı Türkiye adına Faik Zihni Akdur, ABD adına George Wadsworth imzalamıştır.
Faik Zihni Akdur, Türk büyükelçi.
Arnavutluk'ta doğmuş, lise eğitimini Selanik'te tamamlamış, Türkiye'de dışişleri bakanlığına girmiş ve ayrıca Sorbonne Hukuk Fakültesi'ni bitirmiştir.
Sofya, Moskova, Madrid, Roma, Bern, Kahire ve Paris büyükelçilikleri görevinde bulunmuştur.
Eski Büyükelçi ve Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Faik Zihni Akdur, Milliyet yazarı Güneri Civaoğlu’nun kayın pederi.
Atatürk’ün Türk Dışişlerine talimatı...
Atatürk’ün dışişleri bakanlığının en yüksek bürokratı olan genel sekretere duyurduğu direktifi, diplomat Faik Zihni Akdur daha sonrasında şu şekilde aktarmıştı;
“Arap dünyasına karışmayacaksınız, emperyalist ve kolonyalist devletlerin ardında görünmeyeceksiniz, Rusları tahrik etmeyeceksiniz.”
“Fulbright Anlaşması” hikâyesi bu!..
Milli Eğitimde, ABD Fulbright devri bitti, İngiltere British Council devri mi başladı?
Milli Eğitim Bakanlığının “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği’ne Duyarlı Okul Projesi” hakkında yapılan araştırmalar, “Proje”nin, British Council liderliğindeki konsorsiyum tarafından hazırlanması Türk Milli Eğitimindeki ecnebi nüfuz tartışmalarını yeniden alevlendirdi.
ETCEP nedir!.. Ne yapmaya çalışıyor!.. Ortakları kim?
Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Projesi (ETCEP), temel olarak, kamuoyunda toplumsal cinsiyet eşitliği kavramının yaygınlaştırılmasına katkı sağlamayı amaçlıyor.
Proje faaliyetleri özelinde ise eğitim sisteminin tüm bileşenlerine toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısını yerleştirmeyi hedefliyor.
Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortaklaşa finanse edilen ve Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü koordinasyonunda yürütülen proje; Erzurum, Batman, Samsun, İzmir, Malatya, Şanlıurfa, Karaman, Mardin, Trabzon ve Sivas illerinde 40 pilot okulda uygulandı.
Belirlenen okullar arasında 13 lise, 14 ortaokul, 10 ilkokul ve 3 anaokulu vardır.
Toplam 40 okul içinde 3 özel okul yer aldı.
Proje ile eğitim politikalarına yön verenler, Millî Eğitim Bakanlığı’nın akademik-öğretim ve idari personeli (MEB merkez teşkilatı, öğretmenler, okul yöneticileri, maarif müfettişleri, rehberlik hizmetleri çalışanları), Öğrenciler (Okul Öncesi, İlk ve Ortaöğretim), Eğitim ve toplumsal cinsiyet alanında çalışan STK’lar ve Ebeveynlere ulaşmak amaçlanmıştı.
British Council hakkında ne biliyoruz?
British Council, Birleşik Krallık’ın kültürel ilişkiler ve eğitim fırsatlarından sorumlu uluslararası kuruluşudur.
100'ü aşkın ülkeyle, kültür-sanat, İngilizce, eğitim ve sivil toplum alanlarında çalışıyor.
Geçen yıl 65 milyondan fazla kişiyle yüz yüze, 731 milyonun üzerinde kişiye de internet üzerinden, radyo ve TV programlarımızla ve basılı yayınlarımızla iletişim kurdular.
1934 yılında kurulan British Council, Kraliyet Tüzüğü ile tüzel kişilik kazanmış bir hayır kurumu ve bir kamu kuruluşudur.
Gelirinin yüzde 15’i Birleşik Krallık hükümeti tarafından karşılanmaktadır.
British Council 2015'te Türkiye’deki 75. Yılını kutlamıştı!
Türkiye ve İngiltere arası kültürel ilişkileri geliştirmek amacıyla 1940 yılında kurucusu Micheal Grant öncülüğünde başlayan faaliyetlerin 75. yılında, 2015'te düzenlenen çeşitli etkinlik ve kampanyalarla kutlandı.
Sosyal medya kanalları üzerinden 2015'te düzenlenen yarışmalar ile takipçilere 75 Kültür ödülü dağıtıldı.
İngiliz istihbaratçı Michael Grant, II. Dünya Savaşında 10 bin Türk'e İngilizce dersi verdirdi…
British Council kurucusu Michael Grant, İngiliz istihbaratçısıydı!
1934 yılında kurulan British Council’in amacı bütün sömürgelerinde İngilizce’nin eğitim dili olarak kabul edilmesini sağlamaktı.
Babası Boer Savaşı'nda görev yapan Albay Maurice Grant olan Michael, 21 Kasım 1914’te Londra’da doğdu.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Grant, bir yıl boyunca Londra'da istihbarat subayı olarak görev yaptı ve ardından 1940’da İngiltere'nin Türkiye'deki ilk British Council/İngiliz Konseyi temsilcisi olarak atandı.
Kültürel propaganda için 1934'te kurulan British Council'in Türkiye'deki ilk şubesi Ankara'da açıldı ve bütçesinin en büyük kısmı TR'ye (TRT’nin ilk iki harfi; daha TV yok!..) ayrıldı.
Michael Grant, Milli Maarif Vekili Hasan Ali Yücel'in ve İsmet İnönü'nün yakın aile dostlarındandı.
Council dershaneleri açmak yerine CHP'nin açtığı Halk Evleri’ni kullandı ve bunlara İngiliz İngilizce hocaları tayin ettirdi.
Grant'ın vekili, Bakan Hasan Ali Yücel'e bizzat İngilizce dersleri verdi.
İnönü'nün oğlu ve kızı ve diğer bazı bakanlar, Council'den hususi ders aldı.
Council'in faaliyet ve derslerine Halide Edip de katılırdı.
İkinci Dünya Savaşı’nın sürdüğü yıllarda 10 bin Türk'e İngilizce öğretildi.
Türkiye'de bulunduğu yıllarda Anne-Sophie Beskow ile evlendi.
Nümismatik uzmanı olan Michael Grant, Türkiye’de bulunduğu yıllarda karış karış Anadolu’yu taradı, define avcılığı yaptı ve günümüzde Cambridge'deki Fitzwilliam Müzesi'nde sergilenen 700 Roma sikke koleksiyonu ile Londra’ya geri döndü.
Onlarca kitap ve yüzlerce makale yayınlanan Michael Grant, 4 Ekim 2004’te 89 yaşında İtalya, Toskana’da öldü.
“Zenginin malı züğürdün çenesi yorar!..” diye başına söylememişler.
Bilmiyoruz ama bilmediğimiz konular hakkında konuşmasını pek seviyoruz.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
Twitter: @oc32oc39