Fener Rum Patriği Bartholomeos, geçtiğimiz günlerde Amerika Birleşik Devletleri’ne yaptığı 12 günlük ziyaretini sonlandırdı.
Bartholomeos, bu ziyareti sırasında; ABD Başkanı Joe Biden, ABD Dış İşleri Bakanı Antony Blinken ve Amerikan Senatosu Sözcüsü Nancy Pelosi ile bir araya geldi.
.
.
.
Fener Rum Patriği, ayrıca ABD’deki en yetkili “Cizvit1” eğitim merkezi olan Georgetown Üniversitesi’nin yöneticileriyle de görüştü.
1991 yılından beri görevde olan Bartholomeos, Türkiye’de yaklaşık 3.000 inananı olan yalnızca küçük bir Ortodoks Hristiyan topluluğunun başında bulunuyor.
Aynı zamanda ikametgahı İstanbul’un Fatih ilçesinin Fener semtinde bulunan Fener Rum Patriği’nin görevi, dünyadaki milyonlarca Ortodoks Hristiyan için büyük bir önem taşıyor.
Tarihi olarak “Fener Rum Patrikhanesi” olarak adlandırılan patrikhane; Rusya, Ukrayna, Yunanistan ve Romanya gibi ülkelerdeki kiliseler de dahil olmak üzere tüm Ortodoks Kiliselerinin “Ağabeyi2” konumunda bulunuyor.
Bu tarihsel faktörü de kullanan Bartholomeos, bugünlerde dünya üzerindeki etkisini güçlendirmek için aktif politikalar izliyor.
Fener Rum Patriği’nin hırsları, birçok kişiyi de endişelendiriyor.
Nitekim 2007 yılında Milletvekili İbrahim Özdoğan, Roma’daki Vatikan modelini izleyen Fener Rum Patriği’nin İstanbul’da “devlet içinde devlet” yaratmak istediğini öne sürdü.
Bartholomeos, ilginç bir şekilde, diğer ülkelerde geniş ve etkili bir gizli Vatikan siyasi nüfuz ağı olarak da bilinen Katolik Cizvit Tarikatı ile de yakından ilişkilidir.
1960’larda, gelecekte Fener Rum Patriği olacak Bartholomeos, Roma’daki Cizvit Papalık Şarkiyat Enstitüsü’nde eğitim gördü. Daha sonraki yıllarda öğretmenleri olan Cizvitlere da sık sık şükranlarını sundu.
Fener Rum Patriği görevini üstlenmesinden sonra Bartholomeos’un Ortodoks ülkelerini değil de Vaşington ve Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi gibi yerleri ziyaret etmesi; bu bakımdan hiç de şaşırtıcı değildir.
-Ukrayna eski Cumhurbaşkanı Poroşenko, Bartholomeos ile…-
Ancak Bartholomeos ile Batı arasındaki en büyük yakınlaşma, Vatikan’ın Orta Çağ’dan beri uğruna savaştığı Ukrayna’da, 2014 yılında meydana gelen krizden sonra başladı.
Bartholomeos, daha tarihler Kasım 2014’ü gösterirken Papa Francis’i Türkiye’ye davet etti ve onu iki defa Fener Rum Patrikhanesi’nde kabul etti.
Takvimler 2018 yılına geldiğinde ise Fener Rum Patriği, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’ne “Otosefal3” statü veren “Tomos4” adlı belgeyi verdi.
Bu belgenin önemini anlamak için, Ukrayna’daki Ortodoksların uzun süredir bölünme ve keskin bir şekilde çatışma halinde olduğunu bilmek gerekiyor. Bu cemaatin çoğunluğu, Moskova Patriği Kirill’i dini liderleri olarak görüyorlar. Daha küçük bir kısmı ise kendi patrikliğini ilan ederek; yetkililerin desteğini kullanıp aktif olarak kiliseleri ve semtleri ele geçiriyorlar.
Bartholomeos’un “Tomos”u teslim etme kararı ve Kiev Patriğini tanıması; Ukrayna’ya Rusya ile karşı karşıya gelmesinde ciddi bir koz verdi. Ayrıca bu karar sonucunda Bartholomeos ile Moskova Patriği Kirill arasında büyük bir tartışma yaşandı.
Ancak ilginçtir ki, “Tomos”un resmi ilanından 2 yıl sonra, metin Fener Rum Patrikhanesi’nin resmi web sitesinden kaldırıldı.
Kilise hukuku uzmanları, bunun iki nedenden ötürü kaynaklandığına inanıyorlar: Öncelikle “Tomos” metni büyük bir aceleyle hazırlandı.
Bu açıdan kilise kaideleri ve geleneklerine yönelik birçok ihlal söz konusudur. Örnek verecek olursak: Alınan karar, Konsil5 ve diğer kiliseler ile koordineli değildi. İkinci olarak, bu belge; Kiev Kilisesinin Bartholomeos’a katı bir şekilde tabi kılınmasını öngörmektedir. Aslında karar vermede özgür olan Ukrayna Kilisesi, bağımsızlığını Fener Rum Patrikhanesi’ne bıraktı.
Buna benzer bir diğer durum da yine Bartholomeos’un kilise yapılarını boyunduruk altına almaya çalıştığı Arnavutluk’ta da gözlemlenmektedir.
Aslında Türkiye’de küçük bir dini cemaatin başında olan ve Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uymak zorunda olan Bartholomeos’un gerçek statüsü ile siyasi hırsları arasındaki çelişki, cevaplanması zor soruları gündeme getiriyor:
- Fener Rum Patrikhanesi, Vaşington’un Türkiye üzerindeki etki mekanizmalarından birisi mi olacak?
- İstanbul’da Roma’ya ve Batı ülkelerine bağlı “İkinci bir Vatikan” görüldüğünde, her şey için çok mu geç olacak?
- Türkiye Cumhuriyeti, Bartholomeos’un “devlet içinde devlet” kurma baskısına ve onun taleplerine yönelik nasıl bir reaksiyon verecek?
1- Cizvitler: İsa tarafından bir araya getirildiklerini düşünen, Roma Katolik Kilisesi’nin erkeklerden oluşan tarikatı.
2- Fener Rum Patrikhanesi, Otosefal yani Bağımsız Ortodoks Hristiyan Kiliseler içerisinde “Eşitler Arasında Birinci” olarak kabul görüyor. Bu açıdan Fener Rum Patrikhanesi, kiliseler arasında “Ağabey” konumunda bulunuyor. Ancak gerçekte hiçbir kilise Fener Rum Patrikhanesi’nin liderliğini kabul etmiyor.
3- Otosefal: Ortodoksluk Hristiyanlık inancında, kendilerine ait bir baş tarafından yönetilen ve kendi kendilerine başpiskopos/metropolit tayin edebilen Ortodoks Kiliselerine ve Doğu Ortodoks Kilisesi'ne verilen statüdür.
4- Tomos: Doğu Ortodoks Kilisesi'nde, belirli bir Ortodoks Kilisesinin başkanının belirli konularda (özerk bir kilisenin ana kiliseye bağımlılık düzeyi gibi) aldığı kararnameye verilen isim.
5- Konsil: Hristiyanlıkta dini veya idari anlaşmazlıkları çözüme kavuşturma amacıyla din adamlarının toplandığı kurul.
.
İlber Vasfi Sel, dikGAZETE.com