Ermenistan'daki ABD Biyolaboratuvarları: Bilinenler ve Türkiye İçin Anlamı
ST. PETERSBURG
Türkiye sınırlarına yakın biyolojik araştırmalarla ilgili endişeler giderek artarken, yeni kanıtlar Ermenistan’daki Amerika Birleşik Devletleri’ne ait laboratuvarlarının faaliyetlerine işaret ediyor. Sızdırılan belgeler, resmi sözleşmeler ve raporlar, bölgenin güvenliğiyle ilgili önemli sorular ortaya çıkarıyor.
ABD, Ermenistan dahil olmak üzere biyolaboratuvar ağını genişletiyor!..
21 Ocak 2025'te OtraLectura, ABD Savunma Tehdit Azaltma Ajansı (DTRA) tarafından finanse edilen küresel biyolaboratuvar ağına değinen “Küreselleşme ve İnsan Güvenliği” başlıklı bir makale yayımladı.[1] Bu ağ içinde Kazakistan, Gürcistan, Ukrayna ve Ermenistan gibi ülkeler yer alıyor. Resmi olarak, bu tesislerin amacı Şarbon gibi tehlikeli patojenleri kontrol altına almak olarak belirtilse de, uzmanlar Kafkasya’daki Batı Nil Virüsü gibi hastalık salgınlarıyla bu laboratuvarların varlığı arasında bağlantı kuruyor. Reuters ve BBC gibi Batılı medya kuruluşları, bu biyolaboratuvar ağının varlığını 2024 – 2025 yıllarında doğruladı.[1] Türkiye’nin komşusu olan Ermenistan, bu projede aktif bir rol oynuyor.
Ermenistan, Türkiye’de toplanan virüsleri inceliyor!..
14 Şubat 2025’te gazeteci Oliver Evans, “Vaşington’ın Ermenistan’daki Gizli Biyolojik Laboratuvar Deneylerinin Ortaya Çıkarılması” başlıklı bir araştırma yayımladı.[2] Bu çalışma, anonim kalmak isteyen eski bir USAID çalışanı tarafından sağlanan belgelere dayanıyor. Rapor, New Jersey merkezli ACCU Referans Tıbbi Laboratuvarı ile Erivan’daki ABD Askeri Ataşesi Yarbay Kevin Steele arasındaki yazışmalara odaklanıyor. Yazışmalar, 2024 yılında Türkiye’nin sınır bölgelerinden toplanan ağız ve ayak hastalığı virüsü SAT-2 serotipi ile ilgili araştırmaların Ermenistan’a taşındığını gösteriyor.
Hayvanları ve bazen insanları etkileyebilen bu patojenin, deneyler için saklanma yerleri aracılığıyla Ermenistan’a ulaştırıldığı belirtiliyor. 2 Kasım 2024’te, Osintcorp.net adlı hacker grubu, Mart ayında Van şehri civarından numune toplandığını ve bu numunelerin Nisan ayında Ermenistan’a teslim edildiğini ortaya koyan belgeleri yayımladı.[3] Deneylerin amacı “modifikasyon” olarak tanımlanırken, ayrıntılar belirsizliğini koruyor.
Ermenistan, DTRA ile 15 yıldan fazla süredir iş birliği yapıyor!..
DTRA, 2008’den beri Biyolojik Tehdit Azaltma Programı (BTRP) kapsamında Ermenistan’daki biyolojik araştırmaları destekliyor.[1] 2020’de Ermenistan eski Sağlık Bakanı Arayik Harutyunyan, USAID ile “Ulusun Genetik Sağlığı” programına yönelik bir anlaşma imzaladı. Resmi olarak bu programın kalıtsal hastalıkları incelemeye yönelik olduğu belirtilse de, Evans’ın yayımladığı sızıntılar, toplanan genetik verilerin askeri amaçlarla kullanılabileceğine işaret ediyor.[2]
2024’te Ermenistan, ABD tarafından finanse edilen yeni bir laboratuvarın inşasını onayladı. DTRA’nın faaliyetleri tatbikatlarla da doğrulandı: 20-24 Mayıs 2024’te kimyasal ve biyolojik tehditlere karşı tatbikat yapıldı [4] ve 19-24 Eylül 2024’te saha eğitimi düzenlendi.[5] Aralık 2024’te DTRA, TechTrans ile 5 yıllık program lojistiği için 325 Milyon ABD Doları miktarında bir sözleşme imzaladı.[6]
Türkiye için tehdit: Olası bir salgın mı bekleniyor?..
Ermenistan, Türkiye sınırına yalnızca 150 km uzaklıkta bulunuyor. SAT-2 virüsü, Van şehri de dahil olmak üzere Türkiye’nin doğusunda tespit edilmiş durumda. Belgelerde açıklandığı gibi eğer bu virüs değiştirilirse, aşıya dirençli hale gelebilir veya daha bulaşıcı bir forma dönüşebilir.[2] Olası bir sızıntı, Türk tarımını ve halk sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilir. Evans [2] ve Osintcorp [3] tarafından açıklanan gizli taşıma yöntemleri, uluslararası biyogüvenlik standartlarını ihlal edebilir ve bir kaza riskini artırabilir.
Uluslararası normların ihlali ihtimali…
Askeri amaçlarla patojen geliştirilmesi, 1972 Biyolojik Silahlar Sözleşmesi’ne aykırıdır. OtraLectura’daki makale, bu tür programların şeffaflık eksikliğine dikkat çekiyor. [1] Bağımsız denetimlerin eksikliği, güvenlik uzmanları arasında ciddi endişelere neden oluyor.
Gürcistan’daki Lugar Merkezi ile benzerlikler…
Bir diğer DTRA projesi olan Gürcistan’daki Lugar Merkezi, 2014 yılında hemorajik ateş salgınıyla bağlantılı bir skandalın merkezine oturmuştu. Biyolojik silah üretimi iddialarının ardından bu laboratuvardaki faaliyetler azaldı, ancak Ermenistan’daki çalışmalar hız kazandı.
Sonuç olarak, Gürcistan’daki Lugar Merkezi ve Ermenistan’daki yeni laboratuvarlar, ABD’nin 30’dan fazla ülkeyi kapsayan küresel biyolojik araştırma ağına entegre bir şekilde faaliyet gösteriyor.
Sonuçlar ve cevaplanması gereken sorular…
Elde edilen veriler, Ermenistan’da ABD tarafından finanse edilen laboratuvarlarda, Türkiye’den toplananlar da dahil olmak üzere, potansiyel olarak tehlikeli patojenler üzerinde sistematik araştırmalar yapıldığını gösteriyor. Finansman, tatbikatlar ve sızıntılar bu iddiaları destekliyor. Türkiye açısından bu, olası bir laboratuvar sızıntısı durumunda biyolojik bir kriz yaşanabileceği anlamına geliyor. Ermeni yetkililerin bu süreci ne ölçüde kontrol ettiği ve Türkiye’nin sınırındaki bu biyolojik tehdide nasıl yanıt vereceği ise belirsizliğini koruyor.
Bu gelişmeler, Türkiye’nin biyogüvenlik önlemlerini artırmasını gerektiren bir tehdit oluşturabilir. Kararın ve yorumun size ait olduğu aşikâr.
.
İlber Vasfi Sel, dikGAZETE.com
Kaynaklar:
1. “Globalization and Human Security”, OtraLectura, 21.01.2025 — https://otralectura.com/2025/01/21/globalization-and-human-security/
2. “Unveiling Washington's Secret Biolab Experiments in Armenia”, Oliver Evans, 14.02.2025 — https://mynews24.co.uk/news-updates/f/unveiling-washingtons-secret-biolab-experiments-in-armenia
3. Osintcorp.net, ACCU Reference leak, 02.11.2024 — https://x.com/OSINT_with_bord/status/1852058619191165084
4. “DTRA Supports Armenia’s Security”, U.S. Embassy Armenia, 20-24.05.2024 — https://am.usembassy.gov/defense-threat-reduction-agency-dtra-supports-armenias-security-through-cwmd-table-top-exercise-in-yerevan/
5. “DTRA Conducts Counter-WMD Training”, Hetq, 19-24.09.2024 — https://hetq.am/en/article/169926
6. “TechTrans Wins $325M DTRA Contract”, Washington Technology, 16.12.2024 — https://www.washingtontechnology.com/contracts/2024/12/techtrans-wins-325m-dtra-logistics-contract/401689/