Yunus Emre Enstitüsü, bir gazetede yayımlanan “Bir Scanner İki Hard Disk” başlıklı haberle ilgili açıklama yaptı.
Yunus Emre Enstitüsü’nün yapılan açıklamada, 7 Şubat 2016 tarihinde bir gazetede yayımlanan “Bir Scanner İki Hard Disk” başlıklı köşe yazısının Yunus Emre Enstitüsü tarafından incelendiği, içeriğinde yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgilerin tespit edildiği, kamuoyunun doğru bilgilendirilmesini sağlamak üzere açıklama yapılmasına ihtiyaç duyulduğu belirtildi.Yaklaşık dört yıldır Bosna Hersek, Makedonya, Hırvatistan ve Kosova’da yürütülen projenin adının yazıda geçtiği gibi ‘Balkanlar’da Osmanlı Arşivinin Dijital Ortama Aktarılması’ değil, ‘Balkanlar’da Kültürel Mirasın Yeniden İnşası’ olduğu ve projenin Osmanlı arşiv evrakını değil Osmanlı döneminden kalan sadece el yazması eserlerin dijital ortama aktarılmasını kapsadığı belirtilen açıklamada, “Projenin bütçesi 50 milyon avro gibi bir rakamdan oldukça uzak olup, toplam 1 milyon 500 bin TL’dir. Yunus Emre Enstitüsü bu projeyle ilgili olarak herhangi bir kurum ya da makam tarafından görevlendirilmemiş, Balkanlar’da 13 kültür merkezi olan bir kurum olarak bu alandaki ihtiyacı fark etmiş ve projeyi kendisi planlayarak başlatmıştır. Balkanlar’daki Osmanlı dönemi el yazması eserleri koruma altına alma hedefiyle yola çıkılan projenin Yürütme Kurulu üyeleri, alanında uzman akademisyenlerden oluşturulmuştur. Bu akademisyenler tarafından öncelikle bölgede nerede, ne kadar el yazması eser bulunduğu ve bu eserlerin hangi koşullarda muhafaza edildiğine ilişkin tespit çalışmaları yapılmış, bu tespitler Enstitüye rapor halinde sunulmuştur. Enstitü bu raporlar doğrultusunda gerekli izin süreçlerini takip etmiş ve kurumlarla projeye yönelik protokol imzalamıştır. Protokol imzalanan kurumlara Proje Yürütme Kurulu Üyesi ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi emekli Müdürü Dr. Nevzat Kaya’nın tasarladığı dijitale aktarım ekipmanları kurulmuş ve yine Dr. Kaya’nın yönetimindeki teknik ekip tarafından dijitalleştirme çalışmaları yapılmıştır. Bünyesinde bulunan eser sayısı fazla olan kütüphanelere bu dijitale aktarım ekipmanı hibe edilmiş, kütüphane çalışanlarına ekipmanın kullanımına ilişkin eğitim verilmiştir. Söz konusu proje kapsamında Bosna-Hersek’e ilk olarak Aralık 2011 tarihinde gidilmiş, Aralık 2011 ile Kasım 2013 tarihleri arasında toplam 10 çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaretler sırasında Saraybosna Tarih Arşivi (Köşe yazısında sehven Saraybosna Şehir Arşivi olarak ifade edilmiştir), Şarkiyat Enstitüsü ve Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nin yanı sıra Teşani Opça Kütüphanesi, Banja Luka Müftülüğü, Sultan Ahmed Medresesi, Zenica Müzesi, Travnik Müzesi, Travnik Elçi İbrahim Bey Medresesi, Tuzla Behram Bey Kütüphanesi, Saraybosna Millî Müzesi, Bosna-Hersek Federasyon Arşivi ve Kaçuni Kazım Hacı Meyliç Kütüphanesi de taranmış, bu kurumlarda bulunan bin 756 el yazması eser ve Proje Yürütme Kurulu’nun tavsiyesi üzerine dikkate değer bulunan 3 bin 367 matbu eser dijital ortama aktarılmıştır. Proje arşiv belgelerini kapsamamasına rağmen dijitale aktarım ekipmanlarının kurulduğu kurumlarda tespit edilen ve tarihî değeri olan yaklaşık 500 evrak da dijital ortama aktarılmıştır. Zikredilen yerler sadece dijitalleştirme çalışmalarının yapıldığı yerlerdir. Bunlar dışında el yazması eser bulunması ihtimali olan tüm kurumlar, tekkeler, şahıs koleksiyonları dâhil olmak üzere köy ve kasabalar da ziyaret edilerek taranmıştır” denildi.
Sadece Bosna-Hersek’te dijital ortama aktarılan bin 756 el yazması eserin 911’inin söz konusu köşe yazısında ‘bir daha mail yoluyla bile iletişim kurulmamış’ diye ifade edilen Saraybosna Tarih Arşivi’ne ait olduğu kaydedilen açıklamada şu ifadeler yer aldı:
“Bu kurumda çok sayıda arşiv evrakı da bulunduğu bilindiğinden buraya bir dijitale aktarım ekipmanı hibe edilmiş, bu ekipmanın nasıl kullanacağına ilişkin bir personele eğitim verilerek arşivlerinin kendileri tarafından dijitalleştirilmesine imkan tanınmıştır. Projemiz boyunca gerek Bosna-Hersek’te, gerek diğer Balkan ülkelerinde dijitale aktarım çalışmalarını yürüttüğümüz kütüphane ve arşivlerden bünyesinde çok sayıda eser ve belge bulunanlara dijitale aktarım ekipmanı hibe edilerek bizim projemiz kapsamı dışında kalan eser ve evrakı dijitalleştirmelerine olanak verilmiştir. Bosna-Hersek’te Saraybosna Tarih Arşivi dışında Teşani Opça Kütüphanesi’ne bir dijitale aktarım ekipmanı, bir adet bilgisayar, iki adet hafıza kartı, 200 DVD; Banja Luka Müftülüğü’ne bir dijitale aktarım cihazı, bir bilgisayar, bir harici bellek hibe edilmiştir. Ayrıca yine bu proje kapsamında Makedonya, Hırvatistan ve Kosova’da bulunan kütüphane ve arşiv kurumlarına benzeri şekilde ekipman hibe edilmiştir. Şarkiyat Enstitüsü’nde yaşanan trajedi projemizin çıkış noktası olarak kabul edilir. Bosna-Hersek ve civarında bulunan Osmanlı dönemine ait 5 bin 563 yazma eser ve çok sayıda arşiv belgesini bünyesinde bulunduran Bosna-Hersek Şarkiyat Enstitüsü, 1992 yılında başlayan savaş sırasında tamamen yanmıştır. Bünyesindeki tüm yazma eserler yandığından burada proje kapsamında bir dijitalleştirme çalışması yapmak mümkün olmamıştır. Ancak yanan yazma eserlerin bir kısmı Proje Yürütme Kurulu Üyesi ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi emekli Müdürü Dr. Nevzat Kaya tarafından projemiz kapsamında çeşitli kaynaklar taranarak tespit edilmiş ve bu eserlerin Türkiye’de bulunan nüshalarının dijital kopyaları hazırlanmıştır. Hazırlanan dijital kopyalar Şarkiyat Enstitüsü’ne gerekli altyapı oluşturulduktan sonra dijital bir kütüphane olarak bağışlanacaktır. Projemiz kapsamında köşe yazısında geçtiği gibi herhangi bir kuruma ’Türkiye’deki Osmanlı arşivlerinin Balkanlar belgelerini paylaşacağız’ şeklinde bir söz kesinlikle verilmemiştir. Osmanlı arşivlerinin Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün uhdesinde bulunduğu düşünülürse, Yunus Emre Enstitüsü’nün böyle bir söz vermesinin mümkün olmadığı açıktır. Projemiz kapsamında Bosna-Hersek’te yapılan bir diğer çalışma ise ülkedeki farklı kütüphanelerde çalışan ve Türkçe bilen 6 uzmana 5 Mayıs - 5 Ağustos 2013 tarihleri arasında Türkiye’de ’Osmanlı Türkçesi Eğitimi’ verilmesidir. Bu eğitime, mezkur köşe yazısında hiçbir irtibat kurulmadığı iddia edilen Saraybosna Tarih Arşivi’nden Elma Dervisbegoviç katılmıştır. 2011 yılında yapılan hazırlık çalışmaları aşamasında bu çapta bir projenin üç yıl sürmesi öngörülmüştür. Bu takvime bağlı kalınmış ve proje kapsamında 2012-2014 yılları arasında Bosna-Hersek, Makedonya, Hırvatistan ve Kosova’da bulunan yaklaşık 10 bin yazma eser ile 5 bin matbu eser dijital ortama aktarılmıştır. Böylece projenin dijitale aktarım çalışmaları tamamlanmıştır. Projenin ikinci ayağı olarak, dijitale aktarılan eserlerin bilim dünyasına kazandırılması için bu eserlerin kataloglanmasına yönelik çalışmalarımız devam etmektedir.”
