Uzmanlardan 'Salgın sürecinde suyu tasarruflu kullanın' çağrısı

Ä°STANBUL (AA) - Çin'in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve zamanla küresel bir salgına dönüÅŸen yeni tip koronavirüs (Kovid-19), bireysel hijyen ve temizlik için suyun hayati önemini bir kez daha gündeme getirdi.

Uzmanların, Kovid-19'dan korunmak adına ellerin 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanması önerisi üzerine, sosyal medya platformlarında bazı vatandaÅŸların ellerini yıkadıkları videolarda suyu açık bırakmaları eleÅŸtiri konusu oldu.

Bunun üzerine, çevre, su ve doÄŸal varlıkların korunması için faaliyet gösteren STK'lar, gelecekte su kaynaklarının tükenmesini önlemek adına, ellerin sabunla ovulduÄŸu süreçte suyun kapatılarak tasarruflu kullanılmasının önemine dikkati çekiyor.

Ayrıca uzmanlar, duÅŸ alırken suyun tazyikli açılmamasının, çamaşır ve bulaşık makinelerinin de tam dolduÄŸunda çalıştırılmasının su tasarrufuna katkıda bulunacağını belirtiyor.

Suyun yüzde 60'ı banyo ve tuvalet ihtiyaçlarında kullanılıyor

Türkiye Erozyonla Mücadele, AÄŸaçlandırma ve DoÄŸal Varlıkları Koruma (TEMA) Vakfı Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Deniz Ataç, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'de suyun ortalama yüzde 13'ünün "evsel tüketim" diye tabir edilen içme-kullanma suyu olarak tüketildiÄŸini, bu oranın dünya ortalamasında yüzde 11, geliÅŸmiÅŸ ülkeler ortalamasında ise yüzde 8 seviyelerinde olduÄŸunu aktardı.

Ataç, Türkiye'de evsel tüketim bazında suyun yaklaşık yüzde 60'ının banyo, musluk ve tuvalet ihtiyaçlarında kullanıldığını belirterek, gelecekte bu tüketimin artan nüfus ile yükseleceÄŸinin ve 2030'da yüzde 16 seviyelerine çıkacağının öngörüldüÄŸünü ifade etti.

"Kovid-19 ile mücadele için önerilen 'elleri sık yıkama, dışarıda giyilen kıyafetleri eve gelince hemen temizleme' gibi uygulamalar bu süreçte su tüketimini artırabilir. Küresel bir salgınla mücadele ederken, kiÅŸisel hijyenimiz için gerekli önlemleri alırken, suyu da tasarruflu kullanmak gerekmektedir." diyen Ataç, bilinçsiz su tüketiminin temiz suyu ve ona ulaşırken harcanan emeÄŸi, enerjiyi ve zamanı israf etmek olduÄŸunu söyledi.

Ataç, su ile ilgili sorunların sadece miktarla alakalı olmadığını, havza bazında kirlilik ve ekolojik sorunlar gibi problemlerin de yaÅŸandığını dile getirerek, kullanım amacıyla doÄŸadan çekilen her suyun ve su kaynaklarına yönelik her türlü baskının, doÄŸa ile insan üzerinde olumsuz etkileri bulunduÄŸunu kaydetti.

"Dünya nüfusunun yüzde 40'ından fazlası, su varlıklarının kıtlaÅŸtığı bölgelerde"

Su kaynakları konusunda dünyayı zorlu bir sürecin beklediÄŸini ifade eden Ataç, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:

"Dünya nüfusunun yüzde 40'ından fazlası, su varlıklarının giderek kıtlaÅŸtığı bölgelerde yaşıyor. Her gün 1000 çocuk, su ve sıhhi koÅŸullara eriÅŸilmemesinden kaynaklanan önlenmesi mümkün hastalıklar nedeniyle hayatını kaybediyor. Uzun vadede, dünyadaki su varlıkları, iklim krizi, nüfus artışı ve çevre kirliliÄŸi gibi baskılar nedeniyle çok daha kritik bir konuma gelecek. Bu durum, bizim gibi iklim krizinden daha fazla etkilenen ülkeler için kritik bir hal alıyor. Türkiye'de artan nüfus ile son 5 yılda kiÅŸi başına düÅŸen yıllık su miktarı yaklaşık 100 metreküp azalarak, 1350 metreküp seviyelerine düÅŸtü. Böyle giderse, yakın gelecekte kiÅŸi başı su miktarı 1000 metreküpün altına düÅŸecek ve bu da bizi su fakiri bir ülke durumuna getirecek."

"Tasarruflu kullanılmayan her su, varlığı kirlenen su miktarını artırıyor"

Deniz Ataç, bilinçli su tüketimi için yapılabileceklere dair ÅŸu önerileri paylaÅŸtı:

"Salgın sürecindeki hijyen tedbirlerini aksatmamak koÅŸuluyla el yıkarken, duÅŸ alırken, diÅŸ fırçalarken, tıraÅŸ olurken su tazyikli açılmamalı ve gereksiz yere akmasına engel olunmalıdır. DuÅŸ süresi kısaltılmalıdır. DuÅŸ baÅŸlığında kullanılacak akıllı baÅŸlık ya da debi sabitleyici ile suyun akışı yüzde 50-60 oranında düÅŸürülerek tasarruf saÄŸlanabilir. Rezervuarlardaki 5 litreye yakın ve içme suyu kalitesindeki su, sifonun çekilmesiyle tek seferde akıp gidiyor. Bu nedenle, sifonlarda daha az su akıtma imkanı saÄŸlayan ikili sisteme geçilebilir. Ä°kili olmayan sistemlerde ise rezervuar içerisine konulacak 1 litrelik su dolu ÅŸiÅŸe her sifonda en az 1 litre su tasarrufu saÄŸlar. Öte yandan, çamaşır ve bulaşık makinelerini tam dolduÄŸunda çalıştırmak, yeni alınacak beyaz eÅŸyalarda enerji ve su tasarruflu makineleri tercih etmek tasarruf saÄŸlar. Salgınla mücadelede suyun daha çok kiÅŸisel saÄŸlık ve temizlik için önemli olduÄŸu unutulmamalı. Bu baÄŸlamda, araç ve halı yıkama gibi alışkanlıklar gereÄŸinden fazla yapılmamalı, ev, balkon, kapı önü ya da bahçe temizliklerinde aşırı su kullanılmamalı, buraları yıkamak yerine silme yoluna gidilmelidir."

Ataç, suyu sürdürülebilir kullanmanın bir diÄŸer yolunun da tasarruflu kullanım olduÄŸunu, daha az su tüketen teknolojilere geçiÅŸ ile evsel tüketimdeki davranışsal deÄŸiÅŸikliklerin tasarrufa büyük oranda katkıda bulunacağını ifade etti.

Türkiye'de "kayıp kaçak" olarak tarif edilen, su ÅŸebekesinde sistemde kullanılmadan kaybolan ve tarifelenemeyen su miktarının azaltılmasının da tasarruf için önemine dikkati çeken Ataç, "BüyükÅŸehir belediyelerinin kayıp kaçak oranı 2016'da yüzde 36 seviyelerindeydi. Bu oranın Ä°çme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü YönetmeliÄŸi gereÄŸince önce kademeli olarak yüzde 30 ve yüzde 25 seviyelerine indirilmesi, ardından mümkün olduÄŸunca bu deÄŸerlerin de altına düÅŸürülmesi büyük su tasarrufu demektir." deÄŸerlendirmesinde bulundu.

"Ä°çme ve kullanma suyu tüketimi yüzde 10-15 artabilir"

Su Politikaları DerneÄŸi BaÅŸkanı Dursun Yıldız da Kovid-19 salgınının ne zaman biteceÄŸi yönündeki belirsizlik göz önünde tutulduÄŸunda, hastalıktan korunmanın en etkili yöntemlerden olan bireysel hijyen için bu süreçte su kaynaklarının çok daha dikkatli ve verimli kullanılması gerektiÄŸini belirtti.

"Salgın nedeniyle 6 ay içinde içme ve kullanma suyu tüketiminde yüzde 10-15 oranında artış öngörüyoruz." diyen Yıldız, bilinçsiz tüketimin daha fazla hijyen saÄŸlamayacağını aksine su sıkıntısına neden olabileceÄŸini vurguladı.

Yıldız, salgınla mücadele kapsamında alınan tedbirlerin süresinin uzayabileceÄŸini ifade ederek, "Nisan ve mayıs aylarının yağış miktarları bu anlamda çok önemli. Yaz aylarında da su tüketimi artacaktır. Bu yıl barajlardaki su miktarı geçen yıla oranla az ancak hala kritik seviyenin üzerinde. Nisan ve mayıs yağışlarının normalin altında olması durumunda 2021 yılına düÅŸük seviyelerde gireriz. Salgın süreci uzar ya da tekrar ederse, su yönetiminde kriz deÄŸil ama sıkıntı yaÅŸanabilir. Bu nedenle anlık tüketim verileri ve hidrolojik verilerle süreç dikkatli takip edilmeli." diye konuÅŸtu.

2 milyar insan su hizmetlerine ulaşamıyor

BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) raporlarına deÄŸinen Yıldız, dünyada 2 milyar insanın hala su ve sanitasyon hizmetlerine sahip olmadan yaÅŸadığını, Sahra Altı Afrika nüfusunun ise sadece yüzde 15'inin ellerini yıkamak için su ve sabun bulabildiÄŸini aktardı.

Yıldız, su ve sanitasyon hizmetlerine eriÅŸimde zorluk yaÅŸayan bölgelerin Kovid-19'un yanı sıra baÅŸka salgınlarda da riskli kuluçka alanları olabileceÄŸini ve buralardaki saÄŸlık hizmetlerinin yetersizliÄŸi nedeniyle de kitlesel can kayıplarının yaÅŸanabileceÄŸini dile getirdi.

Suyun akılcı ve verimli tüketiminin toplumsal bilinç olarak yerleÅŸtirilmesi gerektiÄŸini vurgulayan Yıldız, ÅŸunları kaydetti:

"Uzmanların '20-30 saniye boyunca elinizi sabun ve su ile sıkıca ovalayın.' önerisine uyulurken, musluÄŸun 20-30 saniye boyunca açık kalmasına gerek yoktur. Ä°srafı önlemek için sabunlama esnasında musluk kapatılabilir. Suyun bilinçli tüketimi, sadece olaÄŸanüstü dönemlerde de deÄŸil her zaman uygulanan bir toplumsal davranış haline gelmelidir. Salgın baÅŸladıktan sonra Avrupa BirliÄŸi (AB) ülkeleri ile ABD'deki birçok su kuruluÅŸu çeÅŸme sularının içme suyu kullanılabileceÄŸini açıkladı. Ayrıca, suyun verimli kullanılması konusunda elektronik ortamda broÅŸürler hazırlayıp dağıttı. Kentlerin su yönetimleri, virüs ile mücadelede sürekli su saÄŸlamanın önemini bilerek davranıyor."