Ünlü yazar Yaşar Kemal ölümünün 4. yılında anılıyor

Ä°STANBUL (AA) - Gerçek adı Kemal Sadık Gökçeli olan usta yazar, Nigar Hanım ile çiftçi Sadık Efendi'nin oÄŸlu olarak, Adana sınırları içerisindeki Osmaniye'de 6 Ekim 1923'te dünyaya geldi. Kemal'in Van-ErciÅŸli olan ailesi, 1. Dünya Savaşı yıllarında sırasıyla Diyarbakır, Åžanlıurfa ve Gaziantep'e gitti, son olarak da Adana'ya yerleÅŸti.

Bir buçuk yıl süren göç esnasında Yusuf adlı yaralı bir çocuÄŸu yanına alarak evlat edinen Sadık Efendi, henüz 4 yaşındaki Kemal'in gözleri önünde, Yusuf tarafından öldürüldü. Kemal, bu olaydan çok etkilendiÄŸinden 12 yaşına kadar kekeme konuÅŸtu.

YaÅŸar Kemal, küçük yaÅŸta bir kaza sonucu saÄŸ gözünü kaybederken, 8 yaşındayken köye gelen bir tuhafiyecinin köy kadınlarının borcunu yazmasından etkilenip, yazmaya ilgi duydu. Küçük yaÅŸta doÄŸaya, insanlara ve topluma karşı ilgi duyarak eserlerinin temelini oluÅŸturan YaÅŸar Kemal, ilkokula gitmeden önce "Aşık Kemal" mahlasıyla halk ÅŸiirlerine imza attı.

Ä°lkokula 9 yaşında baÅŸlayan Kemal, okul arkadaşı Aşık Mecit ile aşıklarla atışacak derecede türküler söyleyip ağıtlar yakarken, annesinin engel olmasından dolayı saz çalmayı tam anlamıyla baÅŸaramadı. Kemal, 1938'de mezun oldu.

İlk şiiri 1939'da, ilk kitabı 1943'te yayımlandı

Kaleme aldığı ilk şiiri "Seyhan", 1939'da Adana Halkevi Dergisi'nde yayımlandı.

Ortaokula 1941'de baÅŸlayan ancak son sınıfta hastalandığı ve kendini edebiyata verdiÄŸi için, yatılı öÄŸrencilik hakkını kaybeden Kemal, ırgat katipliÄŸi, memurluk, ırgatlık, inÅŸaat denetçiliÄŸi, öÄŸretmen vekilliÄŸi ve arzuhalcilik gibi farklı iÅŸlerde çalıştı.

Kemal, hayatın zorluklarıyla olgunlaşırken, toplumun acılarını ve yaÅŸadıklarını eserlerine yansıttı. Halk edebiyatına da ilgi duyan Kemal'in ÅŸiirleri 1940'lı yıllarda "Çığ", "Ülke", "Millet", "Kovan" ve "BeÅŸpınar" dergilerinde okurla buluÅŸtu.

Aynı yıllarda Pertev Naili Boratav, Nurullah Ataç, Güzin Dino, Arif Dino ve Abidin Dino ile tanışan Kemal, Abidin Dino vesilesiyle okuduÄŸu "Don KiÅŸot" eserinden etkilenerek, Batı edebiyatı üzerine daha çok okuma yaptı.

Usta yazarın, 1940-1941 arasında Çukurova ile Toroslar'dan derlediÄŸi ağıtları içeren "Ağıtlar" adlı ilk kitabı, 1943'te Adana Halkevi tarafından yayımlandı.

Yaşar Kemal, 1946'da askerliğini yaptığı Kayseri'de ilk uzun hikaye kitabı "Pis Hikaye"yi kaleme aldı.

Yaşar Kemal imzasını ilk kez 1951'de kullandı

Ä°stanbul'a 1951'de taşınan Kemal, kısa bir süre iÅŸsizlikten sonra "YaÅŸar Kemal" imzasıyla, Cumhuriyet gazetesinde, fıkra ve röportaj yazdı. Yazılarında Anadolu insanının iktisadi ve toplumsal sorunlarını anlatmaya çalışan Kemal'in yine bu dönemde yaptığı "Dünyanın En Büyük ÇiftliÄŸinde Yedi Gün" baÅŸlıklı röportajı, Gazeteciler Cemiyetince verilen "Özel BaÅŸarı ArmaÄŸanı"na deÄŸer görüldü.

Kemal, 1952'de Sultan 2. Abdülhamid'in baÅŸtabibi Jak Mandil Efendi'nin torunu Thilda Serrero ile evlendi. Türkçe, Ä°ngilizce, Fransızca ve Ä°spanyolcayı iyi bilen Serrero, Kemal'in 7 eserini yabancı dillere çevirdi, çeÅŸitli yayınevleriyle iliÅŸkiler kurarak, eÅŸinin Avrupa'da daha çabuk tanınmasını saÄŸladı. RaÅŸit Gökçeli adlı bir oÄŸlu olan çiftin evliliÄŸi, Serrero'nun vefat ettiÄŸi 17 Ocak 2001'e kadar devam etti. Usta yazar, 2002'de AyÅŸe Semiha Baban ile evlendi.

"Bebek", "Dükkancı" ve "Memet" adlı hikayelerinin de içinde bulunduÄŸu "Sarı Sıcak" kitabını 1952'de yazan Kemal, yoksulluk, ÅŸiddet, dayanışma, yozlaÅŸma, doÄŸa tutkusu, insan-doÄŸa çatışmasını eserinde iÅŸledi.

YaÅŸar Kemal, "Sünger Avcıları" baÅŸlıklı röportaj dizisiyle okuyucuların beÄŸenisini kazanırken, 1955'te Varlık dergisinin "Roman ArmaÄŸanı"nı kendisine kazandıran romanı "Ä°nce Memed"i yayımladı. Yazarın, 1953-1954'te Cumhuriyet gazetesinde dizi olarak yayımlanan yazılarından oluÅŸan eser, 40'tan fazla dile çevrilerek, dünya çapında ilgi gördü.

Edebiyat hayatının yanı sıra, siyasi faaliyetlere devam eden Kemal, 1967'de çıkarmaya baÅŸladığı "Ant" adlı derginin eklerinden biri sebebiyle 18 ay hapse mahkum oldu. Daha sonra bu karar, Yargıtay tarafından bozuldu.

Yazıları ve siyasi etkinlikleri dolayısıyla birçok kez kovuÅŸturmaya uÄŸrayan YaÅŸar Kemal, 1974-1975'te Türkiye Yazarlar Sendikası'nda Genel BaÅŸkan olarak görev yaptı. Kemal, 1988'de kurulan PEN Yazarlar DerneÄŸi'nin de ilk baÅŸkanı oldu.

Eserlerinde sade ve akıcı bir üslup kullanmayı tercih eden ünlü yazar, roman ve öykülerinde çoÄŸunlukla Çukurova'da yaÅŸanan insan dramlarını iÅŸledi. Kemal'in "Ä°nce Memed"in de aralarında bulunduÄŸu 9 eseri de beyazperdeye aktarıldı ve birçok eseri tiyatroya uyarlandı. Kitaplarında Anadolu'nun efsane ve masallarından da yararlanan Kemal, 1970'ten sonra yazdığı romanlarında ise ÅŸehir insanının hayatını ele aldı.

Birçok kez Nobel'e aday gösterildi

YaÅŸar Kemal, ilki 1973'te olmak üzere pek çok kez Nobel'e aday gösterilmesine raÄŸmen bir türlü Nobel ödülünü alamadı. Nobel'e aday gösterilen ilk Türk olan Kemal, verdiÄŸi bir röportajda "Ölene kadar da aday olacağım." ÅŸeklinde görüÅŸlerini dile getirdi.

Yakın dostu Zülfü Livaneli, Nobel ödülünün küçük hesaplar ve kıskançlıklar dolayısıyla YaÅŸar Kemal'e verilmediÄŸini, "Sevdalım Hayat" kitabında ÅŸu sözlerle aktardı:

"Bir seferinde YaÅŸar Kemal, Nobel Ödülü'ne çok yaklaÅŸmıştı. En güçlü aday olarak adı geçiyordu ve sonradan öÄŸrendiÄŸimize göre ödülü kazanamaması için hiçbir neden yoktu. Tam o sırada bazı Türkler ve Türkiyeli Kürtler devreye girerek, YaÅŸar Kemal aleyhine bir dedikodu çarkı çevirdiler. Ä°sveç akademisine, Türk edebiyatını iyi bilmediklerini, aslında YaÅŸar Kemal'in Türkiye'de beÅŸinci sınıf bir yazar olduÄŸunu, sadece o çevrilmiÅŸ olduÄŸu için ödülü ona vermenin haksızlık olacağını söylemiÅŸler. Bu arada bazı Kürtler de YaÅŸar Kemal'in Kürt olduÄŸu halde Türkçe yazmasının Kürt kimliÄŸini inkar etme anlamına geldiÄŸini öne süren bir kampanya baÅŸlattılar. Onlara göre YaÅŸar Kemal, Kürt halkının masallarını alıp Türklere mal etmekle görevli bir devlet yazarıydı. Lars Gustafson adlı Ä°sveçli romancı Avusturya'da tanıştığı Diana Canetti adlı Türkiyeli bir yazarın Türkiye'de YaÅŸar Kemal'den daha ünlü olduÄŸunu yazınca dayanamadım ve yazının yayımlandığı Expressen gazetesine bir açıklama gönderdim. Bu tartışmalar, zaten kıl payı dengeler üstünde duran Ä°sveç akademisini ürküttü ve YaÅŸar Kemal'e verecekleri ödülü ertelemeyi uygun görüp Patrick White'a verdiler."

Hayatı boyunca birçok ödüle deÄŸer görüldü

Adana Çukurova'da yazı hayatına baÅŸlayan YaÅŸar Kemal'e, 1993'de Kültür ve Turizm Bakanlığı Büyük Ödülü, 2008'de ise edebiyat dalında "CumhurbaÅŸkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü" takdim edildi. Ödülü dönemin CumhurbaÅŸkanı Abdullah Gül'ün elinden alan Kemal, ödül konuÅŸmasında "Anadolu sayesinde dünya kültürüne katkı saÄŸlayacağız. Kitaplarımı okuyanlar barışçı olsunlar. Yoksa zahmet etmesinler." ifadelerini kullanmıştı.

Yurt dışında da birçok ödüle layık görülen Kemal, "Uluslararası Cino del Duca ödülü", "Legion d'Honneur niÅŸanı", "Commandeur payesi", "Fransız Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres NiÅŸanı", "Premi Internacional Catalunya", Fransa tarafından verilen "Legion d'Honneur Grand Officier rütbesi", Alman Kitapçılar BirliÄŸi'nin verdiÄŸi "Frankfurt Kitap Fuarı Barış Ödülü"nün de bulunduÄŸu 20'yi aÅŸkın ödül, ikisi yurt dışında olmak üzere, 7 fahri doktorluk payesi aldı.

Hayatı boyunca ÅŸiir, öykü, roman, anı, röportaj, derleme, söyleÅŸi, deneme, oyun, fıkra, makale ve senaryo gibi birçok edebi türde eser kaleme alan usta yazar, Türk edebiyatına 26 roman, 11 deneme, 9 röportaj, 2 öykü ve ÅŸiir alanında bir eseri miras bıraktı.

YaÅŸar Kemal, solunum yetmezliÄŸi ÅŸikayetiyle tedavi gördüÄŸü hastanede, çoklu organ yetersizliÄŸi ve kalp ritm bozukluÄŸu sebebiyle 28 Åžubat 2015'de 92 yaşında vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.

Usta yazarın bazı roman ve eserleri ÅŸöyle:

"Demirciler Çarşısı Cinayeti (1974)", "Yusufçuk Yusuf (1975)", "Yılanı Öldürseler (1976)", "Al Gözüm Seyreyle Salih (1976)", "KuÅŸlar da Gitti (1978)", "Deniz Küstü (1978)", "YaÄŸmurcuk KuÅŸu (1980)", "Kale Kapısı (1985)", "Kanın Sesi (1991)", "Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (1997)", "Karıncanın Su Ä°çtiÄŸi (2002)", "Tanyeri Horozları (2002)" "Çıplak Deniz Çıplak Ada / Bir Ada Hikayesi", "Tek Kanatlı Bir KuÅŸ, 2013", çocuk romanı "Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca (1977)" destansı roman "Üç Anadolu Efsanesi (1967)", "AÄŸrıdağı Efsanesi (1970)", "BinboÄŸalar Efsanesi (1971)", "Çakırcalı Efe (1912)"

Röportaj ve denemeleri arasında ise ÅŸu eserler yer alıyor:

"Yanan Ormanlarda Elli Gün", "Çukurova Yana Yana", "Peri Bacaları", "Bunların hepsini Bu Diyar BaÅŸtan BaÅŸa", "Allah'ın Askerleri", "Röportaj Yazarlığında", "Çocuklar Ä°nsandır", "Ağıtlar", "TaÅŸ Çatlasa", "Baldaki Tuz", "Gökyüzü Mavi Kaldı", "AÄŸacın ÇürüÄŸü", "Sarı Defterdekiler", "Ustadır Arı", "Zulmün Artsın"