Türkiye'nin kurucu anlaşmaları dijital arşivde

ANKARA - NAZLI YÜZBAŞIOĞLU

Dışişleri Bakanlığı Arşiv Binası'nda asılları muhafaza edilen Lozan, Montrö, Gümrü, Kars, Ankara gibi Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu anlaşma ve belgeleri, Bakanlığın internet sitesinde, vatandaşların ve araştırmacıların erişimine açık tutuluyor.

Türk diplomatik arşivi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçilmesinin ardından 11 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'yle "Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı" olan Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü bünyesinde korunuyordu. Diplomatik arşivin tamamı, 2012'de hizmete girmesinin ardından Ankara'daki Dışişleri Bakanlığı Arşiv Binası'na nakledildi.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu anlaşma ve belgeleriyle bölgeye ve yakın tarihe ışık tutan resmi yazışmaları barındıran arşivde, Lozan, Montrö, Gümrü, Kars, Ankara gibi temel anlaşmalarla sınır anlaşmalarının asılları da var.

Bu anlaşma ve haritalar, araştırmacıların hızlı, güvenli ve kolay erişimi için dijital elektronik veri tabanına aktarılarak, elektronik ortamda da erişime sunuldu.

İlk kez 10. Büyükelçiler Konferansı vesilesiyle Türkiye'nin merkez teşkilatında ve dış temsilciliklerinde görevli büyükelçilere Dışişleri Bakanlığı Arşiv Binasında ağustos ayında sergilenen bu kurucu belgelerin dijital kopyalarına, Dışişleri Bakanlığının internet sitesinde "Kütüphane" bölümündeki "Kurucu Anlaşmalar" başlığından ulaşılabiliyor.

Türk diplomatik arşivindeki belgelerin tarihi 1919'dan başlıyor. Bu tarihten itibaren milli mücadele dönemine ait yazışmalar ve ülkenin temel anlaşmalarının asılları, Dışişleri Bakanlığı arşivinde muhafaza ediliyor.

Dışişleri Bakanlığı Arşiv Binası'ndaki belgeler sadece yetkili personelin açabildiği şifreli kapılarla girilebilen, nem ve ısı oranı sürekli kontrol altında tutulan, iklimlendirme ve belgelere zarar vermeyecek kuru gaz ile yangın söndürme sistemi mevcut 32 depoda korunuyor.

Asılları korunurken, dijital ortama da aktarılarak bakanlığın internet sitesinde paylaşılan anlaşmalar arasında Lozan Antlaşması'nın onaylı suretinin aslı da var.

Taraflarca tek nüsha olarak imzalanan Lozan Antlaşması'nın ıslak imzalı nüshası "depozitör ülke" sıfatıyla Fransa tarafından muhafaza ediliyor. Diğer imzacı ülkelerdeki nüshalar ise antlaşmanın onaylı suretlerinden oluşuyor. Onaylı suretlerden biri de Dışişleri Bakanlığı Arşivi'nde bulunuyor.

Lozan Antlaşması'nın onaylı suretinin aslının yanı sıra bakanlığın internet sitesinde erişime açılan Türkiye'nin kurucusu niteliğindeki anlaşma, sözleşme ve haritalar şöyle:

'Montrö Sözleşmesi, Gümrü Anlaşması'nın Osmanlıca ve Fransızca nüshaları, 1921 Ankara Anlaşması, 1921 Kars Anlaşması, 1921 Moskova Anlaşması'nın Fransızca ve Rusça nüshaları, 1926 Ankara Anlaşması'nın metni ve İngiltere'nin onay metni, 27 Mayıs 1937 tarihli Türkiye ile İran Arasında Hudut Hattının Tashihine Müteallik Anlaşma ile 23 Ocak 1932 tarihli Türkiye ile İran Arasında Hudut Hattının Tayinine Dair İtilafname, 23 Haziran 1939 tarihli Türkiye ile Suriye Arasında Arazi Mesailinin Kati Surette Hallini Mutazammın Anlaşma ile 23 Haziran 1939 tarihli Türkiye ile Suriye Arasında Arazi Mesailinin Kati Surette Hallini Mutazammın Anlaşma'nın Türkçe ve Fransızca matbu."

Kaynak: AA