Suriye'de hayata geçirilemeyen Rusya-ABD anlaşmaları

Rusya'nın yayımladığı, Suriye krizine ilişkin ABD ile varılan son anlaşma metninde, Halep merkezdeki muhaliflere kenti terk etme seçeneği dikkat çekiyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı, Suriye krizinin çözümüne ilişkin anlaşma metinlerinin ABD'de bazı gazetelerde yayınlanması üzerine, iki ülke arasındaki 28 Mart, 15 Temmuz ve 9 Eylül tarihlerine ait tutanakları yayınladı.

ABD ile Rusya arasında varılan anlaşmalarda, Suriye’deki politik çözüm, DAEŞ'le mücedele, "ılımlı muhaliflerin" DAEŞ ve Nusra’dan ayrışması ve Halep'te insani yardıma ilişkin maddeler yer alıyor.

28 Mart'aki görüşmelere ait belgeler, Rusya ve ABD'nin Suriye'de bilgi değişimi ve tansiyonun düşürülmesi amacıyla daha iyi koordinasyon için sıcak hat kurulmasını kararlaştırdığını, ateşkes ihlali tespit edilirse, ihlali gerçekleştirenlere karşı askeri güç kullanma konusunda hemfikir olunduğunu ortaya koyuyor.

17 Temmuz 2016'ya ait anlaşmaysa, Suriye’deki politik çözüm, DAEŞ ve Nusra Cephesi’ni imha ile teröristlerin finans ve silah akışını önlemeye yönelik mekanizmaları kapsıyor.

Anlaşmada, ılımlı muhaliflerin DAEŞ ve Nusra’dan ayrışması öncelikli amaç olarak belirtiliyor. Rusya ve ABD, ateşkes rejiminin sağlanması için çaba sarf edeceği ve muhaliflerle terörist grupların gösterildiği haritayı en kısa sürede tamamlama taahhüdünde bulunuyor.

İki ülke, DAEŞ’in bulunduğu bölgelerin bilgilerini, hava saldırılarında vurulacak hedeflerin koordinatlarını ve vurma zamanını belirlemek ve paylaşmak için ortak merkez kurmayı kabul ediyor.

Anlaşmada, "Suriye uçakları, DAEŞ’e karşı Rusya ve ABD'nin belirlediği bölgelerin dışında hava saldırısı gerçekleştirebilir. Rusya ve ABD’ye doğrudan tehdit olmadığı ve önceden mutabakat sağlanamayacak durumlar haricinde, taraflar sadece daha önce kararlaştırılan hedeflere operasyon düzenleyebilir. Tüm bu adımlar uluslararası insan hakları ve ateşkes göz önüne alınarak yapılır" ifadeleri yer alıyor.

Rusya ve ABD’nin 9 Eylül'de Halep konusunda vardığı anlaşmada tüm tarafların silahlı güçlerini Kastillo yolundan ne kadar çekmesi gerektiği ve insani yardım konvoylarının organizasyonuna dair adımlar yer alıyor.

Anlaşmaya göre, Rusya ve ABD tüm taraflar adına, 48 saat boyunca hava ve kara bombardımanını ve çatışmaları durdurmayı taahhüt ediyor.

Ateşkes başladıktan sonra Halep’e insani yardımların Birleşmiş Milletler (BM) koordinasyonunda yapılacağı ve Türkiye sınırındaki BM misyonunun, Kastillo istikametinden Halep’e gidecek yardım konvoylarını kontrol edeceği belirtiliyor.

Anlaşmada, kamyonlarda mühür ihlali yapılmayacağı vurgulanıyor. Tırların yükleme, kontrol ve indirme noktası dışında açılmayacağı ve insani yardım geçişleri sırasında rejim güçleri ve muhaliflerin Kastillo yolundan çekileceği ifade ediliyor.

Rejim güçlerinin, tank ve zırhlı araçlarını 3,5 kilometre, ağır makinalı tüfeklerini 2,5 kilometre ve silahlı askerlerini 500 metre kuzeye çekmesi, insani yardım konvoylarının geçişine engel olmaması ve muhaliflerin boşalttığı yerleri almaması öngörülüyor.

Muhaliflerin ise Kastillo yolunun doğu bitiminde, Kürt grupların durumuna göre hareket edeceği belirtiliyor, Kürt grupların kendi yerlerinde kalması durumunda muhaliflerin de yerlerinde kalacağı kaydediliyor.

Muhalif grupların yolun batı bitiminde rejim güçleri oranında geri çekileceği ve yardım konvoylarının geçişine engel olmayarak, rejimin boşalttığı yerleri almayacağı maddesi bulunuyor. Anlaşmada, muhaliflerin Nusra cephesinin kendi bölgelerine sızmaması için gerekli önlemleri alması isteniyor.

Anlaşmada, Halep'in boşaltılması için sadece muhalif gruplara yönelik tavsiye dikkat çekiyor. Metinde, "Tüm Suriyeliler, muhalif grupların silahlı milisleri dahil, Kastillo yolunu kullanarak Halep'i terk edebilir. Onlara müdahale edilmeyecek ve zarar görmeyecekler. Silahlı milisler, bunu önceden BM misyonu ile koordine etmeli. Beraberinde alacağı şahsi silahların onayını almalı" ifadeleri yer alıyor.

Taraflar detayları kamuoyuyla paylaşılan belgeler üzerinde anlaşmaya vardıklarını duyurmuş olsada, Rusya, ABD'yi muhaliflerin DAEŞ'ten ayrışması konusunda üzerine düşenleri yapmamakla; ABD, Moskova'yı insani yardımınların ulaştırılmasında başarısızlıktan sorumlu tutuyor.

12 Eylül'de yürürlüğe giren ve 1 hafta süren ateşkes, rejim tarafından sıklıkla ihlal edildikten sonra Esed yönetimi tarafından sonlandırılmıştı.

Rejimin, Halep'te muhalif güçleri kuşattığı bölgelere, 19 Eylül'den bu yana Rusya ile birlikte artırdığı hava saldırılarında 500'e yakın kişi hayatını kaybetti, bin 600'den fazlası kişi yaralandı.