Merkez Bankası ödemeler dengesi raporuna göre; cari işlemler açığı, 2015 yılı ilk çeyreğinde daralma eğilimini azalarak devam etti. Dış ticaret dengesindeki iyileşme, cari açıktaki daralmanın temel nedenini oluşturdu.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2015 yılı birinci çeyrek ‘Ödemeler Dengesi Raporu’nu açıkladı. Buna göre; cari işlemler açığı, 2015 yılı ilk çeyreğinde daralma eğilimini azalarak devam etti. Dış ticaret dengesindeki iyileşme, cari açıktaki daralmanın temel nedenini oluşturdu. Altın dış ticareti, ilk çeyrekte altın ihracatının önceki çeyreklere göre artması neticesinde, cari işlemler dengesine olumlu katkı yaptı. Hizmetler dengesinin cari açığı daraltıcı yönde yaptığı olumlu katkı, net seyahat gelirlerinin ilk çeyrekte yatay seyretmesine paralel olarak sınırlı kaldı.
Altın hariç tutulduğunda, ihracat yılın ilk çeyreğinde azalış eğiliminde oldu. Bölge ülkelerinde ortaya çıkan jeopolitik gelişmeler nedeniyle Irak’a ihracatın gerilemesi, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde görülen zayıf büyüme oranları ve euronun dolar karşısındaki değer kaybının sürmesi, ihracatın bu çeyrekteki azalış eğiliminin temel nedenlerini oluşturdu. Bavul ticareti gelirleri bu çeyrekte Rus Rublesinde görülen önemli değer kaybına paralel, geçen yılın aynı çeyreğine göre, azalış sergiledi. Altın ihracatı ise geçen senenin aynı dönemine göre önemli oranda artış gösterdi.
Altın hariç tutulduğunda, ithalat harcamalarında geçen yılın üçüncü çeyreğinde başlayan azalış eğilimi bu yılın ilk çeyreğinde de devam etti. İç talep unsurlarının ılımlı seyretmeye devam etmesi ve petrol fiyatlarında başlayan düşüşün enerji ithalatını düşürmesi, ithalattaki gerilemenin temel nedenlerini oluşturdu. Altın ithalatı ise, bu çeyrekte yatay seyretti.
Cari işlemler dengesinin dış ticaretten sonra en önemli belirleyicisi olan hizmetler kaleminin, yılın ilk çeyreğinde cari dengeye yaptığı olumlu katkı sınırlı kaldı. Gelen turist sayısının artmaya devam etmesine rağmen, euronun hızlı değer kaybının etkilediği düşünülen turist başına ortalama harcamadaki düşüş, toplam turizm gelirlerinin ilk çeyrekte, geçen senenin aynı dönemine göre yatay seyretmesine neden oldu. Öte yandan, taşımacılık gelirleri, navlun giderlerinin azalması ve turist sayısının artmasının etkisi ile bu dönemde toplam hizmet gelirlerine yaptığı katkıyı sürdürdü.
CARİ İŞLEMLER HESABININ FİNANSMANI
2015 yılının ilk çeyreği, küresel risk iştahının değişken seyrettiği bir dönem oldu. Küresel iktisadi faaliyetteki zayıf seyrin ve ayrışmanın devam etmesinin yanı sıra, hızlı gerileyen enerji fiyatları kaynaklı enerji ihracatçısı ülkelerde ortaya çıkan finansal oynaklık, bu dönemde küresel risk iştahını olumsuz etkileyen temel faktörler oldu. Diğer taraftan, Suriye’de yaşanan gelişmelerin bu dönemde de yoğun olarak devam etmesi, finans hareketlerine etki eden ülkemize özgü bir unsur olarak öne çıktı.
Ödemeler dengesi finans hesabına ana başlıklar itibarıyla bakıldığında, 2014 yılı bütününde doğrudan yatırımlarda görülen yavaşlama, 2015 yılının ilk çeyreğinde de devam etti. Portföy yatırımları ise, küresel risk iştahındaki kötüleşmeye paralel, çıkış yönlü hareket etti. Diğer yatırım girişlerinde ise gerek bankacılık gerek diğer sektörlerin borç çevirme oranları, bir önceki çeyreğe göre bir miktar azalmasına rağmen, 100 düzeyinin üstündeki seviyelerini korudu.
Finansman unsurlarının kalitesi yönünden bakıldığında, rezerv yeterlilik oranlarında bir önceki çeyreğe göre bir miktar gerileme gözlenirken, diğer tüm unsurlar bir önceki çeyreğe yakın düzeyde gerçekleşti.
Doğrudan yatırım girişlerinde, geçen çeyrekte görülen yavaşlama bu çeyrekte de devam etti. AB ülkelerinde artarak devam eden ekonomik durgunluk, doğrudan yatırım girişlerini yavaşlatan temel unsur olarak öne çıktı.
Bu çeyrekte, AB’nin yanı sıra enerji ihracatçısı ülkelerde büyümeye yönelik ortaya çıkan endişeler, gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımlarına etki eden temel unsurlar olmayı sürdürdü. Enstrüman bazında bakıldığında, dönem toplamında, bankalar ve diğer sektörlerin yurt dışı tahvil ihraçları haricinde, tüm kalemlerde net çıkış gözlendi.
Gerek bankacılık sektörünün gerek diğer sektörlerin yurt dışından kredi türü borçlanmalarında, 2015 yılı ilk çeyreğinde, arz yönlü bir kısıt gözlenmedi. Bu dönemde bankacılık sektörü toplamda net borçlanıcı olurken, kısa vadeli kredi borçlanmasından uzun vadeli borçlanmaya bir kayış izlendi. Bu durum, Merkez Bankası’nın bankaların yurt dışı borçlanmalarının vadesini uzatmaya yönelik yaptığı düzenlemelerin bir etkisi olarak yorumlanabileceği açıklandı. Öte yandan, diğer sektörler, ağırlığı uzun vadede olmakla birlikte hem kısa, hem uzun vadeli kredilerde net borçlanıcı yönde hareket etti. Her iki sektörün borç çevirme oranları, yılın ilk çeyreğinde 100’ün üzerinde seyretmeye devam etti.
Yılın ilk çeyreğinde sermaye girişlerindeki azalmanın etkisiyle, resmi rezervler azalış gösterdi.
(İHA)
