ANKARA (AA) - Dünya genelinde Kovid-19 nedeniyle tedavisi devam eden hasta sayısı 2 milyona yaklaşırken, bunun saÄŸlık sistemleri üzerinde yarattığı büyük yükü hafifletebilmek için farklı ülkelerde ilaç ve alternatif tedaviler üzerinde çalışılıyor.
Tıp dünyasının henüz yeni tanıdığı virüse karşı bağışıklık saÄŸlayacak bir aşı geliÅŸtirmesi salgının önünü kesmek açısından öncelikli hedef olsa da etkisi kanıtlanmış bir aşının üretilebilmesinin en iyimser tahminle 8 ila 12 ay alacağı öngörülüyor.
Bu nedenle hastalığın halk saÄŸlığı üzerinde yarattığı tehdit ve ülkelerin saÄŸlık sistemleri üzerinde oluÅŸturduÄŸu yükü hafifletmek için etkili ilaç ve tedavilerin bulunmasının önemi artıyor.
Virüs bulaÅŸan kiÅŸileri tedavi etmek ve hayatta tutabilmek için antibiyotiklerden antiviral ve bağışıklık düzenleyici ilaçlara, kök hücreden immün plazma tedavilerine ve C vitamini yüklemesine kadar farklı yöntemler deneniyor.
Merkezi ABD'nin California eyaletinde bulunan düÅŸünce kuruluÅŸu Milken Enstitüsünün derlediÄŸi verilere göre, Kovid-19'un tedavisi için 167 potansiyel ilaç, terapi ve tıbbi araç, klinik öncesi veya klinik aÅŸamada bulunuyor.
Bunlardan 55'i antibiyotik, 22'si antiviral, 14'ü hücre bazlı, 5'i RNA bazlı ilaç adaylarıyken, 66'sı bağışıklık dönüÅŸtürücü bileÅŸkelerden, 5'i ise kan temizleme filtreleri ve solunum destek cihazları gibi tıbbi araçlardan oluÅŸuyor.
Potansiyel ilacın 4 aÅŸama klinik denemeden geçmesi gerekiyorBir ilacın belirli bir hastalığa yönelik tedavide kullanılabilmesi için, her aÅŸaması ilgili ulusal saÄŸlık otoritelerinin onayıyla yapılan 4 aÅŸamalı klinik denemelerden geçmesi gerekiyor.
1. aÅŸama klinik denemelerde "yeni kimyasal varlık" (NCE) olarak anılan ilaç adayının, güvenli olup olmadığı, hangi dozda güvenli olduÄŸu ve olası yan etkileri az sayıda gönüllü saÄŸlıklı denek üzerinde sınanıyor.
2. aÅŸamada potansiyel ilaç, az sayıda hasta denek üzerinde güvenliÄŸi ve etkinliÄŸi test ediliyor.
3. aÅŸamada aynı iÅŸlem çok sayıda hastadan oluÅŸan daha geniÅŸ bir denek grubu üzerinde tekrarlanıyor. Bu aÅŸamada ilaç adayının güvenliÄŸi ve etkisi yeterli ölçüde kanıtlanırsa "yeni ilaç baÅŸvurusu" (NDA) statüsü kazanıyor ve ilgili saÄŸlık ve ticaret kurumlarının onayıyla piyasaya sürülebiliyor.
4. aÅŸamada ise onayın ardından piyasaya sürülmüÅŸ olan ilacın geniÅŸ kullanıcı kitlesi üzerindeki olası olumsuz etkileri takip edilip raporlanıyor.
Ä°leri safha klinik denemedeki ilaçlarKlinik denemelerin kayıt altına alındığı, ABD'nin "ClinicalTrials.gov" ve Çin'in "ChiCTR.org.cn" platformlarındaki verilere göre, mart ve nisan aylarında 9 ilaç adayı için 3. ve 4. aÅŸama klinik denemeler yürütüldü.
Bu denemelerin çoÄŸunda, daha önce Åžiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS), Orta DoÄŸu Solunum Yolu Sendromu (MERS), Ebola, influenza, sıtma ve AIDS gibi salgınlara yol açan virüslere karşı daha önce geliÅŸtirilen bazı antiviral ilaçların Kovid-19'a karşı etkili olup olmadığı test edildi.
FavipiravirJapon Fujifilm bünyesindeki Toyama Kimya Åžirketi tarafından geliÅŸtirilen ve aslen influenza tedavisinde kullanılan "Favipiravir" adlı antiviral ilaç, Kovid-19 salgınının ortaya çıkmasının ardından Çin'de tedavi amacıyla denenen ilk ilaçlardan biri oldu.
Guangdong eyaletinin Şıcın kentinde 70 Kovid-19 hastası üzerinde test edilen ilacın hafif vakalarda iyileÅŸme süresini 11 günden 4 güne indirebildiÄŸi bildirildi.
Çin Ulusal SaÄŸlık Ürünleri Ä°daresi, 21 Åžubat'ta Favipiravir'in Kovid-19 tedavisinde deneysel kullanımına izin verdi. "Avigan" etiketiyle satılan ilaç bu izni alan ilk ürün oldu.
Japonya'da 1 Nisan'da 3. aÅŸama klinik denemelerine baÅŸlanan ilaç, influenza virüsünün çoÄŸalmasını saÄŸlayan RNA enzimini bloke ediyor.
RemdesivirAmerikan Gilead ilaç ÅŸirketinin ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü (NIAID) ile ortak geliÅŸtirdiÄŸi "Remdesivir" adlı antiviral ilacın da salgının ortaya çıktığı Vuhan kentindeki hastanelerde 761 hasta üzerinde denendiÄŸi açıklandı.
Ä°lk olarak Ebola tedavisinde kullanılmak üzere geliÅŸtirilen, hayvanlar üzerinde yapılan denemelerde SARS ve MERS koronavirüslerine karşı etkili olan Remdesivir, ABD'de 26 Åžubat'ta insanlar üzerinde test edilmeye baÅŸlandı.
Åžirket 29 Nisan'da yaptığı açıklamada, ABD'de ağır Kovid-19 hastaları üzerinde yapılan 3. aÅŸama klinik denemelerin sonuçlarının olumlu olduÄŸunu duyurdu.
Beyaz Saray Kovid-19 ile Mücadele Görev Gücünde yer alan ABD Ulusal SaÄŸlık Enstitüsü (NIAID) BaÅŸkanı Dr. Anthony Fauci, ilacın Kovid-19 hastalarının iyileÅŸme hızını artırdığını, placebo ilaç verilen deneklerin 15 günde toparlanmasına karşın, Remdesivir verilen deneklerin 11 günde iyileÅŸtiklerini belirtti.
Fauci, yüzde 31'lik iyileÅŸme oranının, kesin bir baÅŸarı olmasa da bir ilacın virüsü engelleyebileceÄŸini kanıtlaması açısından önemli olduÄŸuna dikkati çekti.
Remdesivir, virüsün RNA zincirlerine müdahale ederek enzim reaksiyonlarının oluÅŸmasını engelliyor.
HidroksiklorokinÖte yandan sıtma tedavisinde baÅŸvurulan "Hidroksiklorokin", diÄŸer adıyla "klorokin difosfat", Kovid-19 tedavisi için hastalar üzerinde test ediliyor.
Pekin ve Guangdong eyaletindeki 10 hastanede baÅŸlatılan 3. aÅŸama klinik denemeler dünyanın birçok ülkesinde devam ediyor.
Antiviral ilacın, bazıları hayati tehlikeye yol açan çok sayıda yan etkisi bulunuyor. Brezilya'da klorokin difosfatın Kovid-19 tedavisindeki etkisini araÅŸtıran klinik denemede, iki hasta, ilacın yan etkisi olabilecek kalp ritim bozukluÄŸu nedeniyle hayatını kaybetti.
Brezilya'nın Amazon eyaletindeki Manaus Tropik Tıp Enstitüsünden bilim insanları tarafından yürütülen klinik denemede, yüksek doz ilaç verilen hastalardan ikisi kalp çarpıntısı nedeniyle yaÅŸamını yitirdi. Yan etkinin deneklerin kullandığı baÅŸka bir ilaçtan kaynaklanmış olabileceÄŸine dikkat çeken araÅŸtırmacılar, 440 hasta üzerinde yapılması planlanan denemeyi düÅŸük dozda sürdürmeye karar verdi.
Hidroksiklorokin, Kovid-19 vakalarının tedavisi için tescillenmiÅŸ olmamasına raÄŸmen antiviral etkisi nedeniyle ileri vakaların tedavisinde deneysel bir ilaç olarak kullanılıyordu.
Ä°laç ABD BaÅŸkanı Donald Trump'ın Hidroksiklorokin'in Kovid-19 tedavisinde "oyun deÄŸiÅŸtiren" bir ilaç olduÄŸunu ifade etmesiyle gündeme gelmiÅŸ, tıp otoriteleri ilacın Kovid-19 tedavisinde kesin baÅŸarı saÄŸladığı sonucuna varılmaması gerektiÄŸi uyarısında bulunmuÅŸtu.
Lopinavir/ritonavir bileÅŸimiKovid-19 tedavisi için yaygın olarak test edilen bir diÄŸer ilaç da AIDS tedavisinde kullanılan Lopinavir/ritonavir bileÅŸimi oldu.
ABD'de bileÅŸim olarak kullanımına 2000'de onay verilen ilaç AIDS'e yol açan HIV'in vücuttaki yaÅŸam döngüsünü devam ettirmesini saÄŸlayan çoklu protein enzimlerini baskılayarak virüsü etkisiz kılmaya çalışıyor.
Sonuçların "New England Journal of Medicine" dergisinde yayımlanan araÅŸtırmada, Çin'de 48 ila 68 yaÅŸlarındaki 199 ağır hasta üzerinde yapılan klinik denemede "ilacın herhangi bir olumlu etkisinin gözlenmediÄŸi" bildirildi.
Bu dört ilaç dışında antibiyotikler Sarilumab ile Tocilizumab, antiviral ASC-09/ritonavir bileÅŸimi ile CD24Fc ve kan ÅŸekerini düzenleyen Dapagliflozin ilaçlarının da Kovid-19 tedavisi için ileri safha klinik denemeleri sürüyor.
DiÄŸer tedavilerÄ°laç tedavisi dışında, vücudun virüsün yarattığı hasarı onarması için kök hücre tedavileri ile iyileÅŸen hastaların kanından alınan plazmanın diÄŸer hastalara naklederek bağışıklık yaratmayı amaçlayan immün plazma tedavisi umut veren giriÅŸimler olarak görülüyor.
Kovid-19 salgını dünya çapında yayılmaya devam ederken, virüse tam bağışıklık saÄŸlayan bir aşı veya hastalığı kesin olarak tedavi eden bir ilaç henüz bulunabilmiÅŸ deÄŸil.
Çin'de ortaya çıkan salgın 200'den fazla ülke ve bölgeye yayılarak pandemiye dönüÅŸtü. Dünya genelinde vaka sayısı 3 milyon 220 bin 268'e ulaşırken, virüs nedeniyle 228 bin 224 kiÅŸi hayatını kaybetti, 1 milyon 355 kiÅŸi de iyileÅŸti.
