İran'ın vurduğunu itiraf ettiği uçakla ilgili 3 günde neler yaşandı?

Ä°ran Genelkurmay BaÅŸkanlığının, Ukrayna uçağını "yanlışlıkla" vurduklarını itiraf etmesi, Ä°ranlı yetkililerin 3 gün boyunca ısrarla sürdürdüÄŸü "kaza" açıklamalarının yeniden sorgulanmasına yol açtı.

Ä°ran, 3 Ocak'ta ABD tarafından BaÄŸdat Havalimanı'nda öldürülen Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin intikamını almak amacıyla 8 Ocak'ın ilk saatlerinde ABD'nin Irak'taki Ayn el-Esed Hava Üssü'nü onlarca füzeyle vurduÄŸunu duyurdu.

Dünya bu olayı tartışırken yaklaşık 5 saat sonra 06.18'de Tahran Ä°mam Humeyni Uluslararası Havalimanı'ndan Ukrayna'nın baÅŸkenti Kiev'e gitmek üzere havalanan Ukrayna Hava Yollarına ait Boeing 737 tipi yolcu uçağı, kalkıştan kısa süre sonra düÅŸtü.

Ä°ranlı yetkililer PS-752 sefer sayılı uçaktakilerin tamamının hayatını kaybettiÄŸini ve kaza nedeninin teknik arıza olduÄŸunu duyurdu.

Aynı saatlerde uçağın "füzeyle vurulduÄŸu" yönündeki iddialar üzerine açıklama yapan Ä°ran UlaÅŸtırma ve Åžehircilik Bakanlığı Bilgi ve Ä°letiÅŸim Merkezi BaÅŸkanı Kasım Biniyaz, "Uçak, füzeyle vurulmuÅŸ olsaydı havada patlardı ancak kaza motorun ateÅŸ alması ve pilotun kontrolü saÄŸlamada baÅŸarısız olması nedeniyle yaÅŸandı." ifadelerini kullandı.

Ukrayna DışiÅŸleri Bakanı Vadym Prystaiko, uçakta 82 Ä°ran, 63 Kanada, 11 Ukrayna, 10 Ä°sveç, 4 Afganistan, 3 Almanya ve 3 Ä°ngiltere vatandaşı bulunduÄŸunu bildirdi. Prystaiko, ölen Ukrayna vatandaÅŸlarından 2'sinin yolcu, 9'unun mürettebattan olduÄŸunu aktardı. Ukrayna Hava Yolları ise yolcuların büyük bölümünün Kiev'de aktarma yaparak farklı varış noktalarına seyahat etmeyi planladıklarını açıkladı.

Tahran yönetimi, çifte vatandaÅŸlığı kabul etmediÄŸi ve 63 Ä°ran-Kanadalıyı da Ä°ran vatandaşı olarak hesapladığı için 145 Ä°ranlının hayatını kaybettiÄŸini duyurdu. Kazada Åžerif Teknik Üniversitesinden 14 öÄŸrenci ile 13 doktor ve saÄŸlık personeli de yaÅŸamını yitirdi. Hayatını kaybedenler arasında 6 nükleer fizikçinin de olduÄŸu belirtildi. Yolcuların 81'i kadın, 70'i erkek, 15'i çocuk, biri de bebekti.

Ä°ran Sivil Havacılık Kurumu BaÅŸkanı Ali Abidzade, uçağın kara kutusunu bulduklarını ve kaza nedeninin kara kutu ayrıştırılıp analiz edildiÄŸi zaman açığa çıkacağını söyledi.

Uçağın düÅŸmesinin ardından birçok hava yolu firması Tahran'a uçuÅŸları askıya aldı. Ä°ran hükümeti, uçak kazası ve bir gün önce Süleymani'nin Kirman kentindeki cenaze törenindeki izdihamda hayatını kaybeden 56 kiÅŸi için perÅŸembe gününü milli yas ilan etti.

Kazayla ilgili incelemelere katılmak üzere 9 Ocak PerÅŸembe günü Ukrayna'dan bir heyet Tahran'a geldi.

Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi Sekreteri Danilov, uçak kazasının ana nedenleri olarak füze saldırısı, motor arızası ya da terör saldırısının deÄŸerlendirildiÄŸini bildirdi.

Ä°ran Sivil Havacılık Kurumu BaÅŸkanı Abidzade ise aynı gün yaptığı yazılı açıklamada, inceleme heyetinin hazırladığı ilk rapora göre, uçağın pilotunun herhangi bir yardım çaÄŸrısında bulunmadığını ifade etti.

Rapora göre uçağın 7 bin feet yükseldikten sonra radardan kaybolduÄŸunu ve irtifa kaybederek düÅŸtüÄŸünü belirten Abidzade, "Uçak yere düÅŸtükten sonra parçalanıyor. DüÅŸüÅŸ esnasında yaÅŸanan anormal durumla ilgili pilottan hiçbir yardım çaÄŸrısı alınmıyor. Görgü tanıklarına göre uçak önce alev alıyor, bu alev uçağın her tarafına yayılıyor ve sonra yere çakılıyor. Patlama da uçağın yere düÅŸmesinden kaynaklı olarak meydana geliyor." bilgilerini paylaÅŸtı.

Abidzade, "Kazanın meydana geldiÄŸi güzergâh da uçağın önce batıya doÄŸru gittiÄŸini ve arızayla karşılaÅŸmasının ardından kalktığı havalimanına geri dönmeye çalışırken düÅŸtüÄŸünü gösteriyor." ifadelerini kullandı.

Ä°ran Sivil Havacılık Kurumu Kaza Ä°nceleme Komisyonu BaÅŸkanı Hasan Rızayifer de pilotun havalimanına dönmeye çalıştığını belirterek, "EÄŸer roket ya da füze isabet etseydi uçağın o anda patlaması gerekirdi. Dolayısıyla uçak dönüÅŸe geçemezdi." dedi.

Kanada BaÅŸbakanı Justin Trudeau ise ellerinde Ukrayna uçağının Ä°ran'a ait füze ile kazara vurulduÄŸuna dair kanıtlar olduÄŸunu açıkladı ve olayı aydınlatacak yanıtlar beklediklerini söyledi.

ABD Başkanı Donald Trump ile İngiltere Başbakanı Boris Johnson da benzer iddialarda bulundu.

Trump, uçağın arıza nedeniyle düÅŸmüÅŸ olmasından ÅŸüphe duyduÄŸunu ve birilerinin (Ä°ran'ın) uçağı kazara düÅŸürmüÅŸ olabileceÄŸini söyledi. Amerikan medyasına konuÅŸan birçok Amerikalı yetkili de ABD istihbaratının, uçağın Ä°ran tarafından fırlatılan füzelerden biriyle düÅŸürülmüÅŸ olduÄŸunu deÄŸerlendirdiÄŸini öne sürdü.

Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani ise aynı gün içinde Ä°talya BaÅŸbakanı Giuseppe Conte, Katar Emiri Åžeyh Temim bin Hamed Al Sani, Güney Afrika Cumhuriyeti Devlet BaÅŸkanı Cyril Ramaphosa, Ukrayna Devlet BaÅŸkanı Vladimir Zelenskiy, Ä°ngiltere BaÅŸkanı Boris Johnson ve Avrupa BirliÄŸi Konseyi BaÅŸkanı Charles Michel ile telefonda görüÅŸtü.

New York Times gazetesi, 10 Ocak'ta iddiaları devam ettirerek uçağın Ä°ran'a ait füzeyle vurulduÄŸunu gösteren görüntülere ulaÅŸtığını yazdı. Ä°ngiltere BaÅŸbakanı Johnson da buna katılarak, ellerinde uçağın Ä°ran'a ait füzeyle vurulduÄŸunu gösteren bilgi bulunduÄŸunu ve ÅŸeffaf bir soruÅŸturmaya ihtiyaç olduÄŸunu belirtti.

Ä°ran Hükümet Sözcüsü Ali Rebii, iddialar üzerine yaptığı açıklamada Ukrayna uçağının füzeyle vurulduÄŸu yönündeki iddiaların ABD'nin algı operasyonu olduÄŸunu savundu.

CumhurbaÅŸkanı Ruhani'nin talimatıyla teknik incelemelerin düzenli ve süratli bir ÅŸekilde yapıldığını ve tamamlandığında ilan edileceÄŸini ifade eden Rebii, "ABD, Pentagon'dan adını vermek istemeyen bir yetkilinin aÄŸzından uçağın isabet eden 2 füze nedeniyle düÅŸtüÄŸü yönündeki haberi basına yaydı. Bu iddianın gelecekte gerçekten uzak ve yalan olduÄŸu ortaya çıkacağı için, kimse sorumluluÄŸu üstüne almayacak." görüÅŸlerini paylaÅŸtı.

Ä°ran DışiÅŸleri Bakanı Abbas Musevi de iddialara tepki göstererek, ilgili ülkelerin çalışmalara katılmasını memnuniyetle karşılayacaklarını belirterek, Kanada BaÅŸbakanı Trudeau ve bu konuda elinde belge bulunan tüm devletlerden ellerindeki bilgileri inceleme komisyonuna ulaÅŸtırmalarını istedi.

Ä°ran Sivil Havacılık Kurumu Kaza Ä°nceleme Komisyonu BaÅŸkanı Rızayifer, uçağın vurulmadığına dair ellerinde ikna edici deliller bulunduÄŸunu ve bunları paylaÅŸmaya hazır olduklarını söyledi.

Ancak bu açıklamayı yeteri görmeyen Avrupa BirliÄŸi Konseyi BaÅŸkanı Charles Michel, uçaÄŸa iliÅŸkin soruÅŸturma yürütülmesi çaÄŸrısında bulundu.

Ukrayna Devlet BaÅŸkanı Zelenskiy de tartışmalara katılarak, "ABD, Kanada ve BirleÅŸik Krallık hükümetlerine kazaya iliÅŸkin ellerindeki kanıtları paylaÅŸma çaÄŸrısı yapıyoruz." dedi. Ukrayna DışiÅŸleri Bakanı Prystaiko ise ABD'nin Ukrayna Hava Yollarına ait Boeing 737 tipi yolcu uçağının Ä°ran'da düÅŸmesiyle ilgili önemli bilgiler paylaÅŸtığını duyurdu.

ABD DışiÅŸleri Bakanı Mike Pompeo da Ä°ran'ı suçlayarak, soruÅŸturmanın sonucuna göre ABD'nin ve uluslararası kamuoyunun gerekli adımları atacağını bildirdi.

Ä°ran Sivil Havacılık Kurumu BaÅŸkanı Abidzade ise bir kez daha Ukrayna uçağının hava savunma füzesi tarafından düÅŸürüldüÄŸüne iliÅŸkin açıklamaların doÄŸru olmadığını, gerçek nedenin kara kutunun incelenmesi sonucunda açığa çıkacağını söyledi.

Tartışmalar devam ederken Tahran'a yönelik uçuÅŸları durduran ve uçakları döndüren hava yolu firmalarının sayısı arttı.

Ä°ran Genelkurmay BaÅŸkanlığı, 3 gün süren tartışmaların ardından Ukrayna Hava Yollarına ait uçağın "yanlışlıkla" füze isabet etmesi sonucu düÅŸtüÄŸünü itiraf etti.

Ä°ran DışiÅŸleri Bakanı Cevad Zarif, uçağın düÅŸürülmesi nedeniyle özür diledi. CumhurbaÅŸkanı Ruhani, "Tahkikat devam etmeli ve bu affedilemez yanlışın sorumluları hakkında yasal iÅŸlem yapılmalıdır." ifadelerini kullandı.

Ä°ran lideri Ayetullah Ali Hamaney, Genelkurmay BaÅŸkanlığına "muhtemel kusurlar ve eksikliklerin incelenmesi" talimatını verdi. Ä°ran ayrıca uçağın kara kutusunu Fransa'ya gönderme kararı aldı.

Ukrayna Devlet BaÅŸkanı Zelenskiy, Ä°ran'dan gelen itiraf üzerine, "Ukrayna, suçun tam olarak kabul edilmesinde ısrar ediyor. Ä°ran'dan sorumluları adalete teslim etmesini, cesetleri iade etmesini, tazminat ödemesini ve resmi özür dilemesini bekliyoruz." ifadelerini kullandı.

Ä°ran Devrim Muhafızları Ordusu Hava-Uzay Kuvvetleri Komutanı TuÄŸgeneral Emir Ali Hacızade, uçağın cruise (seyir) füzesi olarak algılandığını belirterek, "Özellikle Amerikalıların Ä°ran'da 52 noktayı vuracaklarını açıklamasıyla saldırı ve savunma birlikleri yüzde yüz alarma geçmiÅŸti." dedi.

Olaydan büyük üzüntü duyduklarını dile getiren Hacızade, "Ukrayna uçağının füzeyle düÅŸürüldüÄŸünü öÄŸrenince ölmeyi diledim. Hadisedeki sorumluluÄŸu kabul ediyoruz. Boynumuz kıldan incedir. Yetkililerin hakkımızda alacağı her türlü karara itaat edeceÄŸiz." ifadelerini kullandı.

ABD'nin Irak'taki askeri üslerinin vurulduÄŸu gece birliklerin savaÅŸ düzeyine geçtiÄŸini aktaran Hacızade, hava savunma birliklerinden bazılarının Tahran'da konuÅŸlandırıldığını, Tahran'ın batı kesimlerine konuÅŸlandırılan hava savunma sistemlerinin olaya sebebiyet verdiÄŸini ifade etti.

Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Ruhani, uçağın füzeyle vurulduÄŸunun açıklanmasının ardından Ukrayna Devlet BaÅŸkanı Zelenskiy'i telefonla arayarak olaydan dolayı özür diledi.

Ruhani ayrıca Kanada BaÅŸbakanı Justin Trudeau ile yaptığı telefon görüÅŸmesinde her türlü iÅŸ birliÄŸine hazır olduklarını bildirdi.