Irak'ta kurulamayan hükümet ve anayasal boşluk tartışılıyor

BAÄžDAT (AA) - HAYDAR KARAALP - Irak'ta 12 Mayıs'ta yapılan ve hile karıştığı gerekçesiyle oyların yeniden sayımına karar verilen genel seçimler sonrası hükümet kurulamadığı için ülke, "anayasal boÅŸlukla" karşı karşıya kalma riski taşıyor.

Irak anayasasına göre, mevcut parlamentonun 4 yıllık görev süresi 1 Temmuz itibarıyla sona eriyor ancak, meclis aldığı kararla yasama yetkisinin süresini uzattı. Bu karar, "yasal olmadığı" gerekçesiyle hukuki tartışmaları da beraberinde getirdi.

Ülkede bir diÄŸer tartışma konusu ise 1 Temmuz sonrası BaÅŸbakan Haydar el-Ä°badi hükümeti açısından anayasal boÅŸluÄŸun oluÅŸması.

Irak yasalarına göre, parlamentonun görev süresi dolduÄŸu andan itibaren hükümette anayasal boÅŸluk sürecine girileceÄŸi ifade edilirken, bazı anayasa hukukçuları buna itiraz ediyor. Ancak BaÅŸbakan Ä°badi, yaptığı basın toplantılarında "anayasa mahkemesi seçim sonuçlarını onaylayana kadar anayasal boÅŸluk söz konusu olmayacak. Hükümet görevine devam edecek." ifadesini dile getiriyor.

12 Mayıs tarihinde yapılan düÅŸük katılımlı seçimlere, özellikle Kerkük ve diÄŸer kuzey bölgeleriyle ülkenin batısında da hile iddiaları gölge düÅŸürmüÅŸtü.

Bunun üzerine olaÄŸanüstü oturumla toplanan parlamento, oyların yeniden elle sayılması ve mevcut seçim komiserliÄŸi üyelerinin görevine son verme kararı almıştı. Parlamentoda, ayrıca Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) güvenlik güçlerinin kullandığı oylarla yurt dışı oylar ve ülke içerisindeki sığınmacıların bulunduÄŸu bölgelerdeki oyların iptali kararı da alınmıştı.

Yoğun siyasi tartışmalara neden olan bu karar anayasa mahkemesine taşındı. Mahkeme, oyların yeniden sayılması kararını onaylarken, parlamentoda alınan diğer kararların iptalini "anayasal haklara aykırı" şeklinde değerlendirdi.

Anayasa mahkemesinin son sözü, ülkedeki hükümet kurma çalışmalarını da sekteye uÄŸrattı.

Ramazan bayramı sonrası hızlanması beklenen hükümet kurma çalışmaları henüz istenilen düzeyde ilerleyemiyor. Irak anayasasına göre, seçimden birinci çıkan deÄŸil, seçim sonrası parlamentoda en büyük grubu /koalisyonu oluÅŸturan taraf hükümeti kurabilecek. Çıkan seçim sonuçları ise hiçbir siyasi tarafın tek başına hükümet kurmasına izin vermiyor.

Irak'ta oluÅŸan siyasi boÅŸluk ve tartışma ortamında askerin duruma müdahale edeceÄŸi yönündeki iddialar da dile getirilmeye baÅŸlandı.

Bu iddialar üzerine bir açıklama yapan Irak Elektrik Bakanı Kasım Fehdavi, Irak’ta yönetim boÅŸluÄŸunu Mısır CumhurbaÅŸkanı Abdulfettah es-Sisi gibi birinin giderebileceÄŸi ve buna ihtiyaç duyulduÄŸunu söyledi.

Iraklı Hukuk Uzmanı Dr. Tarık Harb, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Irak anayasası parlamentonun yasama süresinin 4 yıl olduÄŸunu açık ÅŸekilde yazıyor. Bunun dışında ne ÅŸekilde olursa olsun yasama yetkisini uzatmak anayasal deÄŸil. Bu, anayasa deÄŸiÅŸimi gerektirir. Parlamentonun ilk oturumu 1 Temmuz 2014'te yapıldı kapanışı da 1 Temmuz 2018'de olacak." dedi.

Hükümetin 1 Temmuz sonrası anayasal boÅŸlukla karşı karşıya kalacağı tartışmalarına iliÅŸkin ise Harb, "Hükümet açısından anayasal boÅŸluk olmayacak. Yasama veya parlamento boÅŸluÄŸu olacak. 2010 yılında 8 ay parlamentosuz kaldık. Bakanlar Kurulu yasası, hükümete parlamentonun yokluÄŸunda mutlak yasama yetkisi veriyor." diye konuÅŸtu.

Harb, yeni hükümetin kurulmasının 2010 ve 2014 yıllarına göre daha az çetrefilli olacağını belirterek, ÅŸunları kaydetti:

"Çünkü o yıllarda daha büyük siyasi gruplar vardı. Åžimdi ise küçük gruplar söz konusu. Åžimdi en yüksek oy oranına sahip grup (Sairun) yüzde 17'dir. Dolayısıyla tüm gruplar birbirine ittifak için ihtiyaç duyacak."

Åžii liderlerden Mukteda es-Sadr, 329 sandalyeli meclisin 57 sandalyesini kazanarak, seçimin birincisi oldu. Hükümet kurma konusunda eli güçlenen Sadr, önce eski BaÅŸbakanlardan Ä°yad Allavi ve Åžii liderlerden Ammar el-Hekim ile ittifak kurdu.

Sadr, daha sonra Haşdi Şabi gruplarının yer aldığı İran'a yakın Fetih Koalisyonunu da ittifaka kattı. Sadr, bunun ardından Başbakan İbadi ile anlaşarak ittifak şemsiyesini genişletmişti.

Söz konusu hükümet ittifakının en büyük anlaÅŸmazlık konusu kimin yeni dönemde baÅŸbakanlık koltuÄŸuna oturacağı olduÄŸu ifade ediliyor.

Åžii lider Sadr, yeni hükümet konusunda gözettiÄŸi bazı noktaları Ä°badi'ye ilettiÄŸini ve bunların yolsuzlukla mücadele, ordunun güçlendirilmesi ve hükümete müdahale edilmemesi, mezhep üstü bir ittifakla teknokratlar hükümeti kurulması olduÄŸunu ifade etti.

Sadr, daha önce de HaÅŸdi Åžabi'nin de içinde yer aldığı Hadi el-Amiri liderliÄŸindeki Fetih Koalisyonu ile ittifak kurduÄŸunu açıklamıştı.

Irak'ta 12 Mayıs'ta yapılan seçimlerde Sadr'a baÄŸlı Sairun Koalisyonu'nun 329 sandalyeli mecliste 54 sandalye elde ederek birinci olduÄŸu açıklanmıştı.

Fetih Koalisyonu ise 47 sandalyeyle ikinciliÄŸi kazanmıştı. BaÅŸbakan Haydar el-Ä°badi'nin koalisyonu da 43 sandalye kazanarak seçimin üçüncüsü olmuÅŸtu.

Öte yandan Irak meclisi seçime hile karıştığı iddiaları nedeniyle oyların yeniden elle sayılması, yurt dışındaki seçmenlerin ve sığınmacıların bulunduÄŸu bölgelerle Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) güvenlik güçlerinin oylarının iptal edilmesi kararı almıştı.