İstanbul
Irak'ta yaklaşık 2 aydır devam eden hükümet karşıtı gösterilerde 350'den fazla kişinin hayatını kaybetmesi, şiddet olaylarının her geçen gün tırmanması ve son olarak en yüksek dini merci Ali es-Sistani'nin seçim çağrısı, Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi'yi istifaya götüren sebepler olarak öne çıktı.
Ülkede 1 Ekim'den bu yana başta Bağdat olmak üzere orta ve güney vilayetlerde hükümet karşıtı gösteriler düzenleyen göstericilerin taleplerinin arasında yer alan başbakanın istifasını, ilk gündeme getiren kişi mecliste 54 milletvekiliyle 1'inci sırada yer alan Sairun Koalisyonu lideri Mukteda Sadr'dı.
Sadr, 29 Ekim'de yaptığı açıklamada, meclisin Abdulmehdi'den güvenoyunu çekmesi ve hükümetin acilen düşürülmesi çağrısında bulundu.
Sadr'ın istifa çağrısına hükümetin diğer önemli ortağı Fetih Koalisyonu lideri ve İran'a yakın Haşdi Şabi Komutanlarından Hadi Amir'den destek gelmemesi Abdulmehdi'nin görevde kalmasını sağladı.
Hükümetin de önemli ortaklarından olan Sadr'ın istifa çağrısına Abdulmehdi ise siyasi partilerin anlaşması halinde görevini bırakmaya hazır olduğu şeklinde cevap verdi. Başbakan ayrıca, ülkedeki sorunların 2003'ten bu yana biriken sorunlar yığını olduğunu kendisinin 1 yıllık hükümetiyle ilgisi olmadığını söylemişti.
Ancak güvenlik güçlerinin gösterilere müdahalesi, protestocuların meydanları terk etmemekte ısrarı, ölü sayısının artması, gösterilerin uluslararası bir gündem haline gelmesi Abdulmehdi hükümeti üzerindeki baskıları artırdı.
Sistani'nin günden güne değişen tavrı
Hükümet üzerindeki baskıların yanı sıra her hafta cuma günleri gösterilere ilişkin değerlendirmelerde bulunan Sistani'nin, göstericilerin hayatını kaybetmesiyle birlikte hükümete karşı tavrı da değişmeye başladı.
Sistani eylemlerin başında göstericilerin taleplerinin yerine getirilmesi, iç ve dış güçlerin müdahalesine dikkati çekiyordu. Ancak Sistani, bugün yaptığı açıklamayla, meclise Abdulmehdi hükümetinden desteğini çekmesi yönünde çağrıda bulunarak en net tavrını sergilemiş oldu.
Dini mercinin açıklamasına Fetih Koalisyonu dışındaki tüm Şii partilerin de destek vermesi, Abdulmehdi hükümetinin lağvedilmesi konusunda bir konsensüs oluştuğunu gösterdi.
Abdulmehdi sonrası süreç nasıl olacak?
Irak'ta erken seçim için Cumhurbaşkanı Berhem Salih'in, Bakanlar Kurulundan gelecek parlamentonun feshine ilişkin talebi onaylaması gerekiyor. Parlamento onayı olmadan erken seçime gidilemiyor. Söz konusu talebin onay alması halinde ise 60 günde seçime gidiliyor.
Göstericiler, erken seçime gidilmeden önce geçici bir geçiş hükümetinin kurulması, Birleşmiş Milletler nezdinde şeffaf seçimlerin yapılabilmesi için bağımsız bir seçim komisyonunun kurulmasını talep ediyor.
Abdulmehdi'nin istifasının onaylanması halinde geçici bir hükümetin kurulması ve ardından erken seçimlere gidilmesi gerekiyor.
Gösteriler nasıl ve neden başladı?
Bağdat ve güneydeki Basra, Nasıriye, Meysan, Kadisiye ve Babil kentlerinde binlerce kişinin sokağa çıkmasıyla 1 Ekim'de başlayan gösteriler, ülkenin orta ve güneyinde birçok kente sıçradı.
ABD'nin 2003'te ülkeyi işgaliyle kurulan devlet düzenindeki bozukluk, hükümette yer alan etnik ve dini temelli siyasi oluşumların kamu faydası yerine grup çıkarlarını öncelemesi toplumda rahatsızlık yarattı. Ülkede yolsuzluğun ciddi boyutlarda olması da topumda huzursuzluğa yol açtı.
Dünya Şeffaflık Örgütüne göre, Irak 180 ülke arasında 168'inci sırada bulunuyor. Ülkede 2003'ten bu yana 450 milyar dolarlık kamu fonunun kayıp olduğu iddia ediliyor.
Irak, kanıtlanmış petrol rezervleri açısından dünyada 4'üncü sırada yer alıyor. Ülkede elektrik, su, sağlık, ulaşım gibi temel kamu hizmetleri oldukça yetersiz. Dünya Bankasının 2014 verilerine göre, 40 milyonluk nüfusun neredeyse dörtte biri günde 1,90 dolar gelirle yaşıyor.
Verilere göre ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 75'i, 35 yaşın altında bulunuyor. Irak'ta genç işsizlik oranının geçen yıl yüzde 20'lere ulaşması öfkeyi artırıyor. Ülkede 83 bine yakın yabancı uyruklunun çok yüksek maaşlı işlerde çalışması da tepki çeken nedenlerden biri.
İran'ın nüfuzu da halkın tepkisini çekiyor
İran'ın ülkedeki etkinliği ve Tahran destekli milis gruplar da ülkede tepki çekiyor.
Hükümet karşıtı gösteriler sırasında birçok kez İran’ın dini lideri Ali Hamaney ve Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin de posterleri yakıldı.
Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi'nin, DEAŞ'a karşı ciddi başarılar elde etmiş ve ABD'ye yakınlığıyla bilinen Terörle Mücadele Birimi Komutanı Abdulvahab es-Saadi'yi görevden alması, gösterileri tetikleyen etkenlerden biri oldu.
Saadi'nin görevden alınmasının arkasında İran'ın olduğu tartışılırken gösterilerde Saadi posterleri açılarak "İran dışarı" sloganları atılıyor.
1 Ekim'de başlayan ve 6 Ekim'de Erbain törenleri nedeniyle ara verilen ilk dalga gösterilerde 157 gösterici hayatını kaybederken, binlerce kişi de yaralandı. 25 Ekim'de yeniden alevlenen gösterilerin ikinci dalgası ise Bağdat, Basra, Babil, Divaniye, Zikar, Meysan, Musenna, Kerbela ve Necef vilayetlerinde yoğunlaştı.
Halen devam eden gösterilerde İran karşıtlığının önceki gösterilere göre daha yüksek sesli bir hal alması dikkati çekiyor. Nitekim göstericiler, birçok şehirde İran'a yakınlığıyla bilinen Şii milis grubu Haşdi Şabi'ye bağlı siyasi partilerin ve milis grupların binalarını ateşe verdi.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com
