İlkbaharla birlikte gösterişli çiçekleriyle doğayı süsleyen ters laleler, Van'ın Gevaş ilçesinde birçok mahalle mezarlıklarını süslüyor mezarlıkta açmaya başladı. Mezarlıkların yanı sıra vatandaşlar son zamanlarsa ters laleleri evlerin bahçesine ekerek, hem korumalarını sağlıyorlar, hem de evin önüne güzel bir görüntü bırakıyor.
Doğa Gözcüleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Mustafa Sarı, bilimsel adı Fritillaria İmperialis olan ters lalenin, ülkemizde Şemdinli Lalesi, Şahtuğu, Kral Lalesi, Şerefeli Lale ve Ağlayan Gelin adıyla da anılmakta olduğunu söyledi. Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi'nde yayılım gösteren bu muhteşem soğanlı bitki, mart-mayıs ayları arasında çiçek açtığını ifade eden Prof. Dr. Mustafa Sarı, “Bilinen lalelerin aksine, çiçekleri yukarı değil aşağı bakmaktadır. Bu yüzden bölgemizde "ters lale" ya da "ağlayan gelin" adı daha sık kullanılmaktadır. Rengi kırmızı, turuncu, sarı olabilir. Van Gölü çevresinde genelde mart sonu nisan başı gibi çiçeklenen ağlayan gelin ya da ters lale ile ilgili kökü inançlara da dayanan birçok söylence bulunmaktadır. Örneğin Hristiyanlıkta ters lalenin ilk defa Hz. İsa'nın çarmıha gerilmesine şahit olan Hz. Meryem'in gözyaşlarının düştüğü yerde çıktığına inanılır. Bu yüzden adı ağlayan gelindir. İslamî söylencelere göre ise Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin'in Kerbela'da katledilişlerinden sonra bu çiçek ters açmaya başlamıştır. Başka bir söylencede ise Ferhat ile Şirin'in birbirine kavuşamaması, yine yöremizde iyi bilinen Emrah ile Selvi'nin kavuşamaması yüzünden laleler ters dönmüş, aşk acısından rengi kırmızıya dönüşmüştür” dedi.
“TERS LALE, 6 AY KAR ALTINDA KALIYOR”
Bu örneklerde görüldüğü gibi, ters laleye hep hüzün dolu hikayeler atfedildiğini ifade eden Prof. Dr. Mustafa Sarı, “Oysa ters lale, neredeyse 6 ay kar altında kalan Doğu Anadolu'nun dağlarında karın kalkmasından yaklaşık 1 ay sonra toprağın ısınmasıyla açan, resmi geçit gibi arkasından gelecek bin bir tür doğal çiçeğin ilk habercisi, ilk işaret fişeğidir. Bu yüzden biz artık ters laleyi hüznün, acının çiçeği olarak algılamaktan çıkarıp, baharın, dağlardaki bin bir rengin habercisi olarak kabul etmeye başlamamız gerekiyor. Biz Doğa Gözcüleri Derneği olarak ters laleyi inci kefalinin üreme göçü hazırlığına başlaması, bu yüzden de av yasaklarının başlangıç tarihinin doğal işareti olarak kabul ediyoruz. Ters lale ile üreme göçü hazırlığına başlayan inci kefali, gelinciklerin açması ile dereleri doldurmakta ve muhteşem göç manzaralarını görmek için bizi dere boylarına davet etmektedir” dedi.
“TERS LALE, YASAL YOLLARDAN OLMASA DA BAZI KILIFLAR ALTINDA AVRUPA'YA İHRAÇ EDİLİYOR”
Ters lale, gösterişli çiçekleri yüzünden günümüzde yoğun olarak dünyada bahçe süslemelerinde kullanılmaya başlanıldığını ifade eden neredeyse “ Özellikle Hollanda başta olmak üzere, tüm Avrupa ülkeleri bahçe süslemesinde kullanılacak nadir bir soğanlı bitki olarak ters lale ithal etmektedir. Bu yüzden ülkemiz dağlarından sökülen bu muhteşem çiçek yasal yollardan olmasa da bazı kılıflar altında Avrupa'ya ihraç edilmektedir. Son yıllarda dağlardaki dağılımı bu yüzden azalmaya başlamıştır. Ülkemizde tehlike altındaki türler arasında sayılan ters lalenin sökümü yasaktır. Ancak yasak olmasına rağmen kaçak yolla sökümün devam ettiğinin altını çizmek gerek. Oysa bu soğanlı bitkiyi tarımsal yöntemlerle üreterek hem çiftçilerimize gelir temin etmek, hem de dağlardaki doğal bitkilerimizi korumak mümkün. Biz Doğa Gözcüleri Derneği olarak, ÇEKÜL Vakfı ile birlikte hazırladığımız "Van-Bitlis Yöresinin Geofitleri" isimli kitapçığı yetkililere dağıtarak ters lale başta olmak üzere yöremizde bulunan soğanlı, yumrulu ve rizomlu bitkilere ilişkin tehlikelere dikkat çekmeye çalışıyoruz. Ümidimiz doğa bilincinin gelişmesi ve bunun sonucunda ters lalenin de içinde bulunduğu kıymetli doğal türlerimizin korunarak kullanımının sağlanmasıdır” şeklinde konuştu.
Dünya’nın en nadide çiçeklerinden biri sayılan, ters laleler Van Gölü’nü çevreleyen dağların eteklerinde sıkça görünür. Boyu 75 santimetreyi bulan, her dalında 6 lalenin ters büyüdüğü doğa harikası çiçek, Gevaş ilçesine bağlı birçok mahalle mezarlıklarını süslüyor. Halk arasında "Ağlayan Gelin" olarak adlandırılan ve Türkiye'ye özgü endemik bir tür olan ters lalelerin 43 çeşidinin olduğu biliniyor. Ters lalelerin anavatanının Anadolu olduğu belirtiliyor. Yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeken güzel lale, Kültür Ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu'nca koruma altına alındı.
dikGAZETE.com
