Gözlerini kaybeden gazilere yeni umut ışığı

ANKARA-Yeşim Sert Karaaslan

Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) halen deneysel olarak uygulanan yeni yöntemle özellikle patlama sonucu görme yetisini kaybeden gaziler, beyinlerine takılacak özel bir çip sayesinde tekrar renkleri, objeleri ve hareketleri önemli ölçüde seçebilecek. İlk sonuçları, bilimsel makalelerle açıklanan yeni yöntem, üç yıl içinde herhangi bir komplikasyon görülmemesi halinde uygulanmaya başlanacak.

Bu kapsamda, Gaziler Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde tedavisi devam eden görme yetisini kaybeden gazilerin, beyin fonksiyonlarını geliştirmeye yönelik özel programlarla görme rehabilitasyonu yapılarak hazırlıklar başlatıldı.

Sağlık Bakanlığı Gaziler Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekim Yardımcısı Uzman Dr. Ayşe Turan, henüz klinik düzeyde olan çalışmaların hayata geçirilmesiyle uygulama için gazilerin de bu sürece hazırlıklı olması gerektiğinin altını çizdi.

Çok şiddetli patlama ya da kurşun isabet etmesine bağlı görme yetisini kaybeden gazilerin yaşam kalitelerinin korunabilmesi ve beyin fonksiyonlarının azalmaması için özel bir çalışma yapılması gerektiğini anlatan Turan, "Gazilerimizin beyin çalışmalarını güçlendirmek amacıyla bir ay süren bir program uyguluyoruz. Programda, üç boyutlu ortamda hareket edebilme, dengenin sağlanabilmesi, yürüme, İngilizce ve bilgisayar programlarını öğrenme gibi çeşitli çalışmalar yapıldı." dedi.

Turan, müzik dinleme, ritim tutma ve şarkı söyleme şeklindeki uygulamaların adeta beyne vitamin benzeri destek sağlayıp haraketli hale getirdiğinin fonksiyonel MR çalışmalarıyla ispatlandığını anlattı.

Turan, beyin fonksiyonları geliştirilen gazilerin, yurt dışında klinik düzeyde yürütülen özel bir yöntemden yararlanmasına olanak sağlandığına işaret ederek şöyle devam etti:

"Yurt dışında 'kortikal implant' diye isimlendirilen beyin içine yerleştirilen çip uygulamaları yapılmaya başlandı. Aynı zamanda 'retinal protez' diye isimlendirilen gözün içine yerleştirilen çiplerin de uygulanması ülkemizde başarıyla yapılmaktadır. Beyin ile elektronik sistemlerin işbirliği yaptığı çalışmalar, çok ileri yeni uygulamalardır. Şu anda deneysel amaçlı olarak kısıtlı sayıda insanda yapılıyor.

Deneysel olarak Amerika Birleşik Devletleri askeri teşkilatı DARPA Enstitüsü'nde kortikal implant uygulamaları, bazı gönüllü Amerikalı gazilere takıldı ancak bu uygulamaların herkese açılması için üç yıl bekleme süresi verildi. Bu üç yıl içinde beyinde iltihaplanma gibi bir komplikasyon olmaması, tepki olarak, takılan aleti vücudun atmaması halinde uygulanabilir bir yöntem olarak tedavi seçenekleri arasında yer alacak. Bu teknolojinin uygulanabilmesiyle Türkiye'de de gazilerimizin söz konusu yöntemden yararlanabilmesi amacıyla beyin fonksiyonlarına yönelik sürekli uyarı modelli hazırlık yapılıyor."

Gazilerin beyin fonksiyonlarının geliştirildiğini ve vücut kullanım gücünün artırılabilmesi için rehabilitasyon çalışmaları yürütüldüğünü aktaran Turan, "Türkiye'de ilk defa psikolog, hukukçu, fizik tedavi ve göz uzmanı, sosyal hizmet, spor ve özel eğitim uzmanlarıyla tam teşekküllü 20 kişilik geniş bir ekip oluşturuldu. Bu ekip, Türkiye'de ilk defa körlükle Mücadele Ulusal Referans Merkezi'ni meydana getirdi. Bu ekibin çalışmasıyla her gazimiz bir databanka kaydediliyor, ihtiyaçları belirleniyor ve kişiye özel tedavi ve rehabilitasyon eğitimi uygulanıyor." dedi.

Turan, söz konusu her iki yöntemin görme yetisini kaybeden gazilerin tekrar görebilmeleri için önemli bir tedavi seçeneği olacağına işaret ederek şunları söyledi:

"İki değişik model söz konusu. Modellerden biri Türkiye'de de başarı ile uygulanmaktadır. Türkiye'de 20 kadar hastaya retina üzerine takılan protezlerle özellikle 'tavuk karası' denilen hastalarda başarılı sonuçlar elde edildi. İlk yapılan çalışmalar, hiç ışık görmeyenlerin bir miktar ışık ve hareket seçebildiğini ortaya koydu ancak ABD'de henüz deneysel olarak yapılan modelde ise renkli görme ve hareketlerin tespit edildiği bilgisi alındı. Bilimsel makaleler bunu gösterdi. Bu sonuç, hepimizi heyecanlandırdı. Bu yöntemde, 'interface' denilen beyin-makine ile birbiriyle karşılaşma ve algılama sistemleri kuruluyor. Beyin çalışmalarında diğer duyulara yönelik başarılar da elde edildi. Felçli olan kişilerin kol protezleri, ayak protezleri beyinden verilen komut ile çalıştırılması başarıldı. Elektronik robotik kıyafetlerin içinde yürüme sağlandı."