Cabrayil
Azerbaycan'ın mimarisinin önde gelen anıt eserlerinden yaklaşık 1000 yıllık 15 gözlü Hudaferin Köprüsü, Cebrail'deki 27 yıllık Ermenistan işgali sırasında kullanıma kapatılması ve bakımsızlık nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.
Ermenistan'ın 27 yıl önce işgal ettiği Cebrail'e bağlı Hudaferin köyündeki iki köprüden bugün sadece 15 gözlü köprü tamamen ayaktayken, 750 metre uzağındaki 11 gözlü köprünün ise ortadaki 3 gözü dışında kara bağlantısı tamamen yıkılmış durumda.
İranlı tarihçi Hamdullah Kazvini'ye göre ilk halife Hazreti Ebubekir döneminde, burada bir köprü inşa edildiyse de bugünkü köprünün 1027 yılında yapıldığı tahmin ediliyor.
Yaklaşık 200 metre uzunluğunda ve 4,5 metre genişliğindeki köprünün en yüksek noktası nehirden 12 metre yükseklikte. Nehirdeki kayaların üzerine inşa edildiği için farklı boyutlarda kemerlerden oluşan köprünün en geniş gözü 8,70 metre, en dar gözü ise 5,60 metreden oluşuyor.
Köprü, tuğla yanında nehir taşlarının da inşada kullanılması, serbest mimari stili ve kemerleriyle Azerbaycan mimarisinin anıt eserleri arasında kabul ediliyor.
Tarihi ve mimari önemine rağmen 15 gözlü köprü, 1993'teki Ermenistan işgalinin ardından kullanım dışı kaldı. Bölgedeki tüm halkın Azerbaycan'ın başka yerlerine göçmesi ve yeni insanların bölgeye yerleşmemesiyle köprü, işgal yıllarında bakım da geçirmedi.
Bakımsızlığın yanında doğa şartlarının da etkilediği 1000 yıllık köprü, işgalin sona ermesiyle yeniden kullanıma açılmayı ve restorasyon geçirmeyi bekliyor.
İkinci Dünya Savaşı'na katılan Azerbaycanlılar anıtı hala ayakta
İran-Azerbaycan sınırını oluşturan Aras Nehri üzerindeki köprüye, Azerbaycan'ın Fuzuli ve Cebrail kentlerinden geçilerek de İran'dan da ulaşılabiliyor.
Bu bölgede İran'a ait gelişmiş kasabalar görülürken Azerbaycan tarafında ise 27 yıl süren işgalin kalıntıları dikkati çekiyor.
Cebrail üzerinden gelinen Hudaferin kasabası, 27 yıllık işgalin sonucunda hiçbir binanın ayakta kalmaması neticesinde hayalet köy görünümünde.
Kasabaya çıkan yol üzerindeki Soltanlı, Veyselli ve Niyazkulular kasabaları da işgalin ardından tamamen yıkılmış halde. Bölgenin Hudaferin'de yer alan köprüleri dışında en dikkat çeken yapısı ise Soltanlı'da yer alıyor.
Ermenistan'ın 1993 yılında işgal ettiği kasabada, İkinci Dünya Savaşı'na katılmış Azerbaycanlı askerler için dikilmiş anıt, işgal yıllarında tahribata uğramış olsa da bugün büyük oranda hala ayakta.
Ermenistan 27 yılda Cebrail'e sadece karargah inşa etti
Bölgenin merkezinde yer alan Cebrail şehri de işgalin hayalet kente dönüştürdüğü yerleşim yerlerinden biri. İşgal öncesinde yer yer Ermenilerin çoğunlukta olduğu noktaların da bulunduğu Cebrail'de bugün ayakta kalan tek bir bina bile yok.
Üzerindeki kabartma ve mozaikleri tahrip edilmiş bir çeşmenin bulunduğu kentte yalnızca Ermenistan ordusuna ait karargah binası bulunuyor.
Ermenistan'ın şehri ele geçirince yaptırdığı haç anıtı da kentin girişinde görülüyor.
Ermenistan'ın İran'la bağlantısı Hudaferin'de koptu
Sovyetler Birliği döneminde kara bağlantıları yıkılan 11 gözlü köprüden sonra İran ve Azerbaycan'ı, bu bölgede sadece 15 gözlü köprü bağlıyordu.
Ermenistan'ın işgaliyle kopan bağ, Azerbaycan'ın Hudaferin'i 18 Ekim'de işgalden kurtarmasıyla yeniden kuruldu.
Köprünün alınmasıyla sadece Azerbaycan-İran bağlantısı kurulmadı aynı zamanda Ermenistan'ın Karabağ'da İran'la olan sınır bağlantısı da kesilmeye başladı.
Hudaferin'in alınmasıyla başlayan ilerleme, 22 Ekim'e kadar sürdü. Bu süreçte Zengilan, Cebrail ve Fuzuli'ye bağlı birçok köy, işgalden kurtarıldı ve Azerbaycan-İran sınırındaki Ermenistan işgali tamamen sona erdi.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com
