Gürcistan’ın Borçalı bölgesinde yaşayan 600 bin Karapapak Türk’ü için mücadele veren Borçalı İçtimai Birliği Başkanı Dr. Zelimhan Memmedli, Emin Ağa’nın 1912. yılda Tiflis’te insanların cehaletinden kurtulması yazdığı ”Yeter, Uyan!” kitabını Azerbaycan Türkçesine tercüme etti.
“Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurulmasının temelinde Azerbaycan-Türkiye dostluğu, kardeşliği var”
Zelimhan Memmedli, Emin Ağa Borçalı’nın 1868 yılında eğitimli bir ailede dünyaya geldiğini ve aynı zamanda Borçalı’da ilk eğitim alan insanlardan biri olduğunu belirterek, ”O dönemde durum çok gergindi. Çar Rusya’sının dağılması, 1. Dünya Savaşı arifesindeydi. Aynı zamanda Osmanlı’nın çöküş dönemi ve Osmanlı üzerine gelen kuvvetlerin işbirliği zamanında Borçalı’daki direniş harekatının en önde gelen isimlerinden biri Emin Ağa Borçalı ve Mehralı Bey idi. Boraçalı muhitinde milli meselelerle ilgili mücadele etmek o kadar da kolay bir iş değildi. Emin Ağa ilk önce kaçakçılık harekatı yarattı. Daha sonra Ahıska’dan Türkiye’ye kadar bağlantıları oluyor. Soydaşlarını korumak için silahlı desteler kurdular ve ilk olarak 1905-1907 yıllardan sonraki dönemlerde artık Geçici Ahıska Hükümeti, Borçalı Karabağ Türk Cumhuriyeti kuruldu. Bundan sonra Kars’la olan ilişkilerden Enver ve Nuri Paşaya kadar uzanan bir dizi bağlantılar kuruldu. Kars İslam Şurası’nın kurulması, merkezi Kars olmak şartıyla Güney-Batı Türk Cumhuriyeti’nin kurulmasında çok önemli bir rolü oldu. 1918. Yılda Bakü’nün Ermeni ve Ruslar tarafından işgal edildiği bir dönemde Nuri Paşa’nın komutasındaki Kafkas İslam Ordusunu karşılayan ilk cengaverlerden biri Emin Ağa idi. Kars’tan Ahıska’ya, Ahıska’dan Qazah’a kadar Nuri Paşa’nın ordusuna eşlik etti. Yol boyu Ermenilerin işgal ettiği topraklar kurtarıldı ve nihayetinde Bakü işgalden kurtarıldı. Bakü’nün işgalden kurtarılmasında Osmanlı yani şimdiki Türkiye mühim rol oynadı. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin kurulmasının temelinde Azerbaycan-Türkiye dostluğu, kardeşliği var. Burada Emin Ağanın, Nuri Paşa’nın ve Meharlı Bey gibi yiğitlerin mühim rol oynuyor” dedi.
Kitabın insanları o dönemin cehaletinden kurtarılması için ilk defa 1912 yılında Tiflis’te basıldığını vurgulayan Memmedli, “Emin Ağa o dönemki diplomatik ve siyasi çekişmelerde insanlarımızın eğitim almasının önemini anlatmak için bu kitaptakileri yazdı. Bu kitabın kahramanı olan Ferhat’a o dönemki cehalet eğitim almaması için engeller çıkarıyor. Burada galip gelen milletin iradesi oluyor ve Ferhat ilk önce ilahiyat eğitimi daha sonra Paris’te eğitim alıyor ve doktor olarak köyüne dönüyor. Cehalet içinde ölen insanlara yardım ediyor. Bu kitapta yeteri kadar Kuran’ı Kerim’den ayetler de yer alıyor” diye konuştu.
“Bu işi sonuna kadar devam ettirmek niyetindeyiz”
Kitabı yeniden basmayı nasıl karar verdiğini anlatan Memmedli,“Emin Ağa’nın yadigarlarından biri Abbas Abdulla’dır. Bu kitabın yeniden basılmasında Abbas beyin mühim rolü var. Bana böyle bir kitabın olduğunu söyledi bende seve-seve kabul ettim. Bu işe insanlarımın saygı ve sevgiyle yanaşıyor. Biz bu kadarıyla yetinmeyip bu işi devam ettirmek niyetindeyiz. Emin Ağa gibi insanların ilime, milli kimliğe, milli direnişe ihtiyacı olduğunu çağırıyor, aksi halde sahiplenme duygusu olmuyor. Sahiplenmezsen se ne toprak ve de yurt senin olur. O bakımdan bizim bu işi yapmamız ilk olarak onun emeğine verdiğimiz değerdir, ikinci olarak ise şanlı kahramanlık tarihimizi yüze çıkararak gençlere ulaştırmak ve geçleri ilime, eğitime teşvik etmekti”
“Azerbaycan ve Türkiye arasındaki ilişkiler çok önemli”
Memmedli, “Burada çok önemli bir nokta Azerbaycan ve Türkiye arasında olan ilişkilerdi. Bir zamanlar Osmanlı İmparatorluğu’nun varlığı sayesinde bir devlet kurduk. Bugün de Azerbaycan’ın istiklalinin ebediyeti ve gücü Türkiye sayesinde var. Türkiye dünyada dönen oyunların merkezinde ve dünya haritasının şekillenmesinde söz sahibi bir ülke. Biz her zaman güçlü Türkiye istiyoruz. Türkiye ne kadar güçlü olursa bu Azerbaycan’ın var olması demektir. Azerbaycan-Türkiye birliği hem de Orta Asya’daki Türklüğünün de gelecekte bu birliğe katılması demektir. Bunun anahtarı Azerbaycan ve Türkiye’nin arasında olduğunu düşünüyorum. Biz düşmanlara ne olursa olsun Türkiye’nin yanında olduğumuzu söylüyoruz. Türkiye’ye karşı ne darbeler, ne baskılar olursa herkes bilmeli ki onların yanında 10 milyon Azerbaycan halkıda var. Biz her zaman Anadolu Türkleriyle birlikte düşmanlara direniş göstermeye hazırız. Bugünkü zaman bizi bir olmaya teşvik ediyor. Bugün herkes biliyor ki Karabağ sorununun çözülmesi Türkiye’nin var olmasından, iri ve diri olmasından geçiyor. Biz her zaman Borçalı’nı Azerbaycan ve Türkiye arasındaki manevi köprü biliyoruz. Bu manevi köprü dayanıklı olmalı ki, Ahıska ve Borçalı’dan başlanan Azerbaycan-Türkiye ilişkileri güçlensin. Bu Azerbaycan ve Türkiye’nin bir olmasına az da olsa bir vasıtadır. Allah milletimize, Türk Dünyası’na birlik ve beraberlik nasip etsin” dedi.
Kamil Nadirli
dikGAZETE.com
