WASHINGTON
ABD'nin devlet tarafından en çok desteklenen şirketi Boeing'in rekor seviyedeki teşvikler sayesinde neredeyse hiç vergi ödememesi tepki topluyor. Uzmanlar, dev şirketlere verilen mali teşviklerin ekonomiye yarardan çok zarar getirdiğini düşünüyor.
Dünya Ticaret Örgütünün (WTO) Amerikan havacılık devi Boeing’e yönelik vergi teşvikleriyle ilgili son kararı, konuyla ilgili tartışmaları yeniden gündeme getirdi.
Avrupa Birliğinin (AB) şikayeti üzerine soruşturma başlatan WTO, geçtiğimiz günlerde ABD’nin batı yakasındaki Washington eyaletinin Boeing’e sağladığı 8,7 milyar dolarlık vergi muafiyetinin, haksız rekabete neden olduğuna hükmetmişti.
Söz konusu vergi muafiyetinin 90 gün içinde iptal edilmesini isteyen kuruluş, şimdilik zor görünse de gelecekte Boeing’in ABD’nin en fazla desteklenen şirketi unvanını kaybetmesine yol açabilir.
14 milyar dolarlık vergi muafiyeti
ABD'de yerel ve federal yönetimlerin şirketlere verdiği teşvik ve kredilerin izini süren sivil toplum kuruluşu Good Jobs First'in araştırmalarına göre, son 15 yılda 702 federal ve 293 yerel vergi teşvikinden yararlanan Boeing, ülkede devlet tarafından en çok desteklenen şirket özelliğini taşıyor.
Toplamda yaklaşık 14,3 milyar doları bulan bu teşviklerin, 12 milyar doları aşkın önemli bir bölümünü Washington eyaleti tarafından verilenler oluşturuyor. Güney Carolina, Missouri, Alabama ve Oklahoma gibi eyaletler de savunma devine ciddi vergi muafiyeti sağlayan diğer eyaletler arasında yer alıyor.
Yerel yönetimlerin, Boeing için birbiriyle yarışması kapitalizmin beşiği sayılan ABD'de gerçek rekabetin şirketlerden ziyade eyaletler arasında yaşandığı eleştirilerini beraberinde getiriyor.
Tek kuruş vergi ödememiş
Bununla birlikte, Citizens for Tax Justice’ın araştırma raporuna göre, Boeing aldığı vergi teşvikleri sayesinde son 10 yılı aşkın süredir eyaletlere tek kuruş vergi ödemedi.
Ayrıca, şirketin her yıl milyarlarca dolarlık savunma ihaleleri aldığı federal hükümete de bazı yıllar hiç vergi ödemediği anlaşılıyor. Washington merkezli Vergi ve Ekonomi Politikaları Enstitüsünün analizlerine göre, vergi kanunlarındaki boşluklardan yararlanmayı iyi bilen şirket, 2010-2015 arasında federal hükümete vergi ödemediği gibi karının yüzde 0,4'ü oranında da vergi iadesi aldı.
ABD’de şirketlere yönelik kurumsal vergi oranı ise yüzde 35. Buna göre, söz konusu dönemde ortalama yıllık karı yaklaşık 4,5 milyar dolar olan şirketin kaba bir hesapla normalde ödemesi gereken yıllık vergi tutarı 1,5 milyar doları aşıyor.
Buna karşın, Boeing’in aldığı vergi muafiyetleri, indirimleri ve yasal boşluklar sayesinde ne eyaletlere ne federal hükümete vergi ödediği iddia ediliyor.
Şirketin tek savunması ise bu analizlerin ertelenmiş vergi borçlarını hesaba katmaması…
WTO’nun kararı ise sadece Washington eyaletinin 2014-2040 döneminde sağlayacağı 8,7 milyar doları hedef alıyor.
Teşvikler istihdam için
Teşvikler genel olarak toplamda yaklaşık 160 bin işçisi bulunan şirketin faaliyetlerini başka bir eyalete veya ülkeye taşımaması için veriliyor. Bunun en büyük nedeni ise istihdam olanaklarını kaybetmemek...
Örneğin, Washington eyaletinin Boeing’e 777X model yeni uçağın kanatlarını sınırları içerisinde üretmek için yeni bir fabrika kurma şartıyla verildi. Öte yandan, Boeing milyarlarca dolarlık teşvike rağmen geçen haziranda eyaletindeki tesislerde çalışan 200'den fazla işçisini çıkaracağını açıkladı.
Şirketin büyük tepkiye neden olan bu kararı, teşviklerin ne kadar etkili olduğunu sorularına yol açmıştı.
Muhabir: Gülbin Yıldırım
