Birinci Dünya Savaşı'nın tarihi belleği Devlet Arşivlerinde korunuyor

ANKARA (AA) - YILDIZ NEVÄ°N GÜNDOÄžMUÅž - Osmanlıların "Harb-i Umumi" Avrupalıların "Büyük SavaÅŸ" ve "Dünya Savaşı" adını verdikleri Birinci Dünya Savaşı'na ait çok özel belgeler, Türkiye Cumhuriyeti CumhurbaÅŸkanlığı Devlet ArÅŸivleri BaÅŸkanlığında özenle korunuyor.

AA muhabirinin Devlet ArÅŸivleri BaÅŸkanlığındaki belgelerden derlediÄŸi bilgilere göre, Osmanlı arÅŸivlerinde saklanan belgelerde, 1914-1918 tarihleri arasındaki savaÅŸa ve bu dönemin toplumsal olaylarına dair önemli bilgiler yer alıyor.

Bu belgeler arasındaki Viyana Sefiri Hilmi PaÅŸa'nın telgrafında, Avusturya-Macaristan veliahdının öldürülmesinin ardından Avrupa'da baÅŸlayan savaÅŸa iliÅŸkin, veliahdın Bosna'da öldürülmesinden Sırbistan'ın sorumlu tutulduÄŸu, Avusturya-Macaristan'ın Sırbistan'a 48 saatlik bir süre vermeyi kararlaÅŸtırdığı ve sessiz bir ÅŸekilde savaÅŸ hazırlıklarına devam edildiÄŸi, söz konusu olayın Viyana borsasında büyük düÅŸüÅŸlere neden olduÄŸu anlatılıyor.

Ayrıca Osmanlı Devleti'nin savaÅŸa katılım sürecine iliÅŸkin önemli tarihi belgeler de arÅŸivlerde saklanıyor.

Bunlar arasında bulunan 3 AÄŸustos 1914 tarihli bir belgede, ordu hakkında yayın yasağı verildiÄŸi bilgisi dikkati çekiyor. Söz konusu belgede savaÅŸ sebebiyle günlük ya da haftalık gazetelerde, gerek ordunun durumu gerekse askeri personel hakkında haber yapılmasının kesinlikle yasaklandığı, aksine bir hareketin "vatana ihanet suçu" sayılacağı ve böyle haber yapan gazetelerin, bir daha hiçbir ad altında yayınına izin verilmeyeceÄŸi aktarılıyor.

Ayrıca Osmanlı ordusundaki hazırlıkların anlatıldığı belgeler içinde, Müslim ve gayrimüslim bütün Osmanlı tebaasından 1869-1882 tarihleri arası doÄŸumluların, fiilen askerlik hizmetine tabi oldukları ve davet edilmeyi beklemeden askerlik ÅŸubelerine baÅŸvurmaları gerektiÄŸine dair belge ile gayrimüslim Osmanlı vatandaÅŸlarından seferberlik çerçevesinde, ihtiyat askeri olarak silah altına çaÄŸrılanların, bedelini nakdi olarak ödemek koÅŸuluyla, otuz altın karşılığında askerlikten muaf tutulabileceklerine dair kanun metni de bulunuyor.

Yine 7 AÄŸustos 1914 tarihinden itibaren gazete ve dergilerde harp haberleri ile ilgili olmak üzere sansür uygulanacağı hakkında ilan ile ordudaki teçhizat-gıda ikmali gibi konuların yer aldığı belgeler de tarihe ışık tutuyor.

Silahlı tarafsızlık ilan eden hükümetin, bütün ordular ve müstahkem mevkilerin silahlandırılması için 10 AÄŸustos 2014'teki seferberlik ilanı ve devam eden savaÅŸa Osmanlı Devleti’nin katılımı durumunda, bölgedeki tüm kabilelerle hükümetin emrinde olacaklarına dair Suud Emiri Suud bin ReÅŸid'in imzalı telgrafı da Birinci Dünya Savaşı'na dair önemli belgeler arasında yer alıyor.

Karadeniz'deki Rus limanlarına yapılan baskından bir süre sonra Meclis-i Vükela kararıyla savaÅŸ ilan eden Osmanlı Devleti'nin, Kasım 1914 tarihli kararı ve dünya Müslümanların desteÄŸini saÄŸlamak üzere yayımladığı cihat fetvası da arÅŸivlerde muhafaza ediliyor.

Ayrıca cephelere dair haberler ve savaşın seyrine iliÅŸkin yayınlanan resmi tebliÄŸler, ülkeler arasındaki iÅŸ birlikleri, Çanakkale Zaferi'nin yansımaları; ithamlar, tebrikler ve yardımlar, belgelerde önemli yer tutuyor.

Belgelerdeki bilgilerden yansıyan, toplumsal düzeni korumak ve kollamak amaçlı tedbirler, ihanetlerin cezalandırılması gibi hususlar, savaşın arka planını gösterirken, ÅŸehit ailelerinin mektupları ile Fransa ve Rusya tarafından Osmanlı esirlerine ve ÅŸehit ailelerine yapılan kötü muameleler de dikkati çekiyor.