ABD ile ticaret gerilimi devam eden Kanada erken seçimlere hazırlanıyor

Ankara

ABD Başkanı Donald Trump'ın Kanada'ya yönelik gümrük vergileri ve tehditleriyle iki ülke arasında gerginlikler devam ederken 2015'ten bu yana başbakanlık görevini yürüten Justin Trudeau, 14 Mart'ta görevinden istifa ederek kabinesini feshetti.

Trudeau'nun istifasının ardından ekonomist Mark Carney, ülkenin yeni başbakanı oldu.

Trump, Kanada'nın "ABD'nin 51. eyaleti" olması yönündeki açıklamalarını defalarca yinelerken Carney, başbakanlık görevine başlamasının ardından yaptığı ilk konuşmasında, Kanada'nın "asla" ABD’nin bir parçası olmayacağını vurguladı.

Tarife gerilimlerinin devam ettiği bir dönemde, erken seçim çağrılarının artması üzerine Carney, 23 Mart'ta parlamentoyu feshederek 28 Nisan'da erken seçim yapılacağını duyurdu.

AA muhabiri, Kanada'da 28 Nisan'da yapılacak erken seçimlere ilişkin seçim sistemi, adaylar, partiler, kamuoyu yoklamaları ve tartışmaları derledi.

Kanada'nın seçim sistemi

Kanada'nın siyasi sistemi, İngiltere modeline dayanıyor ve anayasal monarşiyle yönetiliyor.

Bu çerçevede, devlet başkanı sıfatıyla kral veya kraliçe, hükümetin başı olarak ise başbakan görev yapıyor. Kraliyet yetkileri, Kanada'da genel vali aracılığıyla temsil ediliyor.

Kanada Parlamentosu monarşi, Senato ve Avam Kamarası olmak üzere üç ana bileşenden oluşuyor.

Avam Kamarası 343 üyeden oluşuyor ve üyeleri halk tarafından seçimle belirleniyor.

Kanada'da seçim sistemi, "birinci olan kazanır/tek turlu seçim sistemi (first-past-the-post)" modeline dayanıyor. Her bir seçim bölgesinde en çok oyu alan aday, milletvekili seçiliyor ve mutlak çoğunluk (yüzde 50'den fazla) şartı aranmıyor.

Kanada'da 343 seçim bölgesi bulunuyor ve her biri Avam Kamarasında bir sandalyeye karşılık geliyor.

Yasalara göre Kanada'da federal seçimler arasındaki azami süre beş yıl olduğu için ülkede bir sonraki seçimin resmi olarak 20 Ekim 2025'te yapılması planlanıyordu.

Ancak Kanada gibi federal sistemlerde hükümetin temsilcisi olan genel vali, başbakan hükümeti feshetmeyi önerirse ya da parlamentoda güven oylamasını kaybettiği için istifa ederse bunu onaylayabilir ve ülke, erken seçime gidebilir.

Kanada federal seçimlerinde seçmenler doğrudan başbakan için oy kullanmıyor. Parlamentoda çoğunluğa sahip partinin lideri başbakan oluyor.

En fazla milletvekili çıkaran partinin lideri genelde hükümeti kuruyor ancak hiçbir parti çoğunluğu sağlayamazsa azınlık ya da koalisyon hükümeti kurulabiliyor.

Kanada seçmen sayısı

Seçmen sayısına ilişkin kesin bir veri bulunmamakla birlikte, 2021 seçimlerinde yaklaşık 35 milyon Kanada nüfusu ve 27,5 milyon kayıtlı seçmen olduğu biliniyor.

Nüfus artışı ve önceki seçimde oy kullanmayan yaklaşık 7,6 milyon kişi göz önüne alındığında, 2025 seçimlerinde bu sayının daha yüksek olması bekleniyor.

Kanada'da 2015, 2019 ve 2021 seçimlerinde seçmen sayısı benzer seviyelerde kalırken katılım oranı düşüş gösterdi. 2015'te yüzde 68,3 olan katılım oranı, 2021'de yüzde 62,6'ya geriledi.

Partilerin adayları ve anketler

Seçimlerde Başbakan Carney liderliğindeki Liberal Parti, Pierre Poilievre'ın Muhafazakar Partisi, Jagmeet Singh önderliğindeki Yeni Demokrat Parti, ve Yves-François Blanchet'in başında bulunduğu Quebec Bloku Partisi yarışacak.

Bir önceki seçimlerde birinci olan, Justin Trudeau liderliğindeki Liberal Parti parlamentoda 152 sandalyeye, Muhafazakar Parti 120 sandalye, Quebec Bloku Partisi 33 sandalye ve Yeni Demokrat Parti ise 24 sandalye kazanmıştı.

Kanada ve ABD arasındaki ticaret savaşı devam ederken Trudeau'nun başbakanlığının son dönemlerinde kamuoyu yoklamaları Muhafazakar Partiyi önde gösterse de Trudeau'nun görevden ayrılmasının ardından rakamlar başa baş bir yarışa işaret ediyor.

CBC tarafından paylaşılan anketler, 2023 ve 2024'de Liberal Partiye desteğin zayıfladığını, Muhafazakar Partiye olan desteğin ise arttığını gösteriyor.

Buna göre, Trump'ın ikinci başkanlık dönemine başladığı 20 Ocak 2025'te, katılımcıların yüzde 44,8'i Muhafazakar Partiyi, yüzde 21,9'u Liberal Partiyi tercih edeceğini bildirdi.

Ancak son anketler, sürpriz bir şekilde Liberallere olan desteğin tekrar yükseldiğine dikkati çekiyor.

CBC'nin 5 Nisan'daki anket sonuçlarına göre, seçmenlerin yüzde 43,9'u Liberal Partiyi, yüzde 37,4'ü Muhafazakar Partiyi destekliyor.

Yeni Demokrat Parti, katılımcılardan yüzde 8,4 oy alırken Quebec Bloku Partisinin oy oranı yüzde 5,3'te kalıyor.

Angus Reid'in mart sonunda yaptığı ankete göre, Kanadalıların yüzde 54'ü Carney'e olumlu bakarken bu oran Poilievre için yüzde 35, Singh için ise yüzde 33 oldu.

Kanadalılara göre bu seçim, geçmiş seçimlerden daha önemli

Naos Araştırma Şirketi tarafından yapılan ankette, katılımcıların yüzde 86'sı bu seçimin geçmiş seçimlerden daha önemli olduğunu belirtti.

Ankete katılanların yüzde 39'u oy kullanırken bir lideri, yüzde 24'ü bir partiyi, yüzde 15'i ise belirli bir politikayı dikkate alacağını kaydetti.

Angus Reid Enstitüsünün kamuoyu yoklamasına göre de Kanadalılar, ABD ile yaşanan gerilimleri ülkenin karşı karşıya olduğu en önemli mesele olarak görüyor.

Bu yıl desteklerini başka bir partiden Liberal Partiye kaydıran seçmenlerin yüzde 51'i, bunu yapmalarının en önemli iki nedeninden birinin "Trump'ın eylemleri" olduğunu söylüyor.

Seçime ilişkin tartışmalar

Uzmanlara göre, Trump'ın "Kanada'nın ABD'nin 51. eyaleti olması gerektiğine" ilişkin açıklamaları ve iki ülke arasındaki ticaret savaşı 28 Nisan'da yapılması planlanan federal seçimleri etkileyecek.

Trump'ın Kanada'nın eyalet olması gerektiğine yönelik açıklamalarına ve gümrük vergilerine hem Muhafazakar Parti hem de Liberal Parti seçmenlerinin çoğu tepkili.

Daha önce Kanada siyasetindeki ana mesele görevdeki hükümetin performansıyken Trump'ın Kanada'ya yönelik söylemleri ve iki ülke arasındaki ticaret savaşlarının ardından halkın önceliklerinden biri ABD ile ilişkiler olarak öne çıkıyor.

Çalkantılı geçmesi öngörülen ikinci Trump döneminde ABD ile ilişkilerin nasıl yönetileceği konusunda halkın hangi adaya güvendiği, Kanada'daki seçimler açısından kritik önem taşıyor.

Ancak Trump yanlısı bir kesimin desteğini kazanan Muhafazakar Parti lideri Pierre Poilievre'nin, anketlerdeki avantajına rağmen oylarının bölünme riski bulunuyor.

Öte yandan, Liberal Partiye olan desteğin artmasında, Trump'ın eylemlerinin yanı sıra Justin Trudeau’nun istifasının ardından yerine geçen Carney’in liderliği önemli rol oynuyor.

Carney, kendisini seven seçmenlerin sayısının, ona karşı olanlardan fazla olmasıyla dikkati çekiyor ve bu popülerlik, parti destek oranlarını da aşarak partisini güçlendiriyor.

Ekonomik deneyimiyle öne çıkan Carney, iki ülke arasındaki ilişkilerin kötüye gitmesiyle birlikte, 28 Mart'ta Kanada'nın ABD'ye olan bağımlılığını "önemli ölçüde azaltması" için çalışacağına işaret ederek "Daha önce imkansız olduğu düşünülen şeyleri nesiller boyunca görmediğimiz hızlarda yapmamız gerekecek." değerlendirmesinde bulundu.

Muhafazakar Parti lideri Poilievre de Trump yönetiminin ülkeye yönelik yeni gümrük tarifeleri için sert eleştirilerde bulundu ve 4 Mart'ta "Başkan Trump, Amerika'nın en iyi dostunu sırtından bıçakladı." ifadesini kullandı.

Kaynak: AA