Yunanistan’da üzerinde uydu vericisi bulunan ve izleme altında olan bir tepeli pelikanın kaybolmasının ardından Söke Ovası’ndan sinyal alınması üzerine Türk bilim adamlarına haber veren Yunanlı bilim adamları, Türkiye’deki meslektaşlarından tepeli pelikanın bulunması için yardım istemişti. Yapılan araştırmaların ardından Yunanlı bilim adamlarının aradığı tepeli pelikan Söke Ovası’nda ölü olarak bulundu.
Tepeli pelikanı çevreci arkadaşlarıyla bulan Kuşadası Eko Sistemi Koruma ve Doğa Sevenler Derneği(EKODOSD)’un Başkanı Bahattin Sürücü, “ Derneğimizin bilim danışmanı üyesi olan ve Ege üniversitesi Fen Fakültesi Tabiat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde görev yapan Yrd. Doç. Dr. Ortaç Onmuş, yönlendirmesiyle, Yunanistan’dan gelen bir Tepeli Pelikan (Pelacanus crispus)’ı Aydın’ın Söke Ovası’nda aradık. Yunanistan’da üzerine uydu vericisi takılan Tepeli Pelikan, yapılan izlemelerde bir süre Büyük Menderes Deltası’nda sinyal verdiği, daha sonra Söke Ovası’nın ortasından sinyallerin hareketsiz olarak geldiği tespit edildi. Söke Ovası’ndaki azmaklarda yapmış olduğumuz araştırmalarda Tepeli Pelikanı ölü olarak bulduk. Bir çiftliğe yakın alanda azmak kıyısında gördüğümüz pelikanın üzerinde bir inceleme yaptık. Pelikanın etlerinin yanmış olduğundan ve hemen üzerimizden geçen elektrik tellerinden cereyana kapılarak öldüğünü tespit ettik. Çiftlikte çalışan işçilerle konuştuğumuzda, birkaç gün önce sabaha karşı saat 05.00 sularında, direkteki trafodan bir çatırtı geldiğini ve elektriklerin kesildiğini söylediler. Çiftlikten biraz daha ileride olduğundan pelikanı görememişler. Pelikanın baş kısmı ve ayaklarının yırtıcı bir hayvan tarafından götürüldüğünü tahmin ediyoruz. Üzerindeki uydu verici cihazı ve numaralı plaketleri çözerek çıkardık. Çevrede yapmış olduğumuz araştırmalarda pelikanın ayağına takılı olan NO36 numaralı halkayı bulduk. Pelikanın üzerinden çıkan cihaz ve malzemeleri Ege Üniversitesi’ne gönderdik “ dedi.
Nesilleri tehlike altında olan canlılara karşı çok daha dikkatli olunması gerektiğini kaydeden Kuşadası EKODOSD Başkanı Bahattin Sürücü, “ Geçtiğimiz günlerde kıyılarımıza gelen Akdeniz Foku gibi, Yunanistan’dan gelen Tepeli Pelikanın da sınırları aşarak ülkemize geldiği görülmektedir. Her iki canlının da nesilleri tehlike altında olup, sayıları çok az kalmıştır. Bu canlıların yaşam alanlarının korunması için hem Yunanistan’a hem de ülkemize önemli görevler düşmektedir. Her iki ülkede de üremeleri ve beslenmeleri, sınır tanımadan gezip dolaşmaları, hem Yunanistan hem de Türkiye için büyük bir zenginliktir. Bu zenginliklerin kaybolmaması bizlere bağlıdır. Özellikle Aşağı Büyük Menderes Havzası’nda bulunan eski menderes yatakları olan azmakların korunması, sazlıklarının yakılmaması ve sularının kirletilmemesi gerekir “ diye konuştu.
Bu arada, EKODOSD bilim danışmanı Ege üniversitesi Fen Fakültesi Tabiat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Ortaç Onmuş ise “Birkaç gün önce Ekodosd ile oldukça benzeri koruma çalışmaları yapan, Prespa (Gölü’nün) korunması için çalışan Yunan bir sivil toplum örgütünden Dr. Olga Alexandrou ve Dr. Giorgos Catsodorakis isimli iki arkadaşımdan acil başlıklı bir e posta aldım. E-Postada Yunanistan’ın Prespa Gölü’nde üreyen uydu vericisi takılı bir Tepeli Pelikan(Pelecanus crispus) yavrularından birinin, Büyük Menderes Deltası’nda ölmüş olabileceğine dair bilgi vardı. Yunanlı dostlarımdan aldığım bilgiyi hızlıca EKODOSD Yönetim Kurulu Başkanı Bahattin Sürücü’yle paylaştım. Ve Sürücü’de, haberi alır almaz en son koordinat gönderilen alanda araştırma yaparak, pelikanı buldu “ dedi.
Yrd. Doç. Dr. Ortaç Onmuş, izleme konusunda Yunanistan’daki meslektaşları ile ortak çalışmalar yaptıklarını belirterek, “ Hem Yunanistan’daki arkadaşlarımın hem de Türkiye de bizlerin yapmış olauğu halkalama ve uydu vericisi ile izleme çalışmaları, Yunanistan ve Türkiye’de dünyaya gelen pelikanların sürekli bu iki ülke arasında seyahat ettikleri, kışladıkları, beslendikleri yani “sınır tanımayan ”canlılar olarak bir arada yaşadıklarını ortaya koyuyordu. Hatırlarsanız geçen yıl Menderes Deltası’nda Gölbent Köyünde yavru olarak halkalanan bir Leyleğin Yunanistan’da Selanik kentinin kuzey doğusuna “Gelin Gittiğine” dair bir bilgi paylaşmıştık. Ancak bu leylek üzücü bir şekilde orada bir elektrik hattına çarparak ölmüştü. Ne üzücüdür ki Yunanistan’da yavru olarak halkalanan ve ülkemize gelen bu Tepeli Pelikanda Aşağı Büyük Menderes Havzası’nda bir elektrik hattına çarparak ölmüş. Bahattin Sürücü’nün, pelikanın öldüğü yerin yaklaşık 50 mt. yakınında olan çiftlikteki insanlardan aldığı bilgiye göre çarpılma sabah saat 5’te olmuş. Bu saatte havanın karanlık olması nedeniyle Baykuşlar dışında hehangi bir kuş türünün bir elektrik hattını görmesi mümkün değildir. Zavallı Tepeli Pelikan beslenmek için Menderes ovasındaki azmaklara giderken hayatını yitirmiş gibi gözüküyor.
Tepeli Pelikanlar Nesli Dünya Ölçeğinde Tehlike Altında olan bir kuş türüdür. Ayrıca ülkemizde ve tüm Avrupa ve hatta Asya’da yaşayan en büyük kuş türüdür. Kanat uzunluğu 3,5 mt.yi bulur. Yani orta boy bir otomobil uzunluğuna sahiptir. Bu boyutta bir kuş türünün uçarken tüm enerjisini yitirmemesi için süzülerek uçması zorunludur. Yani sürekli kanat çırpamaz. Devasa boyutları ve süzülerek uçması Tepeli Pelikanların çok zor manevra yapmasına yol açar. Bir yolcu uçağının bir havaalanına inmek için onlarca kilometre alan boyunca nasıl daire çizerek inmeye çalıştığını hatırlayın. Tepeli Pelikanlarda kuşların Jumbo Jetleridir. Nasıl bir havaalanı civarında yapılaşma, yüksek direkler ve elektrik hatları yasak ise, Tepeli Pelikanların ürediği bölgeler civarında da bu böyle olmadır. Ancak ülkemizde bu türün ürediği 4 alandan üçü Manyas Gölü, Gediz Deltası ve Büyük Menderes Deltası’nın etrafı çok yoğun Rüzgar enerji santralleri ve yüksek gerilim hatları ile örülmüştür. Bu durum Tepeli Pelikanlar için büyük bir tehlikedir “ diye konuştu.
Zafer Hacısalihoğlu
dikGAZETE.com
