Moskova
Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin’in 24 Åžubat 2022’de “Ukrayna’da özel askeri operasyon” baÅŸlattıklarını duyurmasıyla baÅŸlayan savaÅŸ, halihazırda Avrupa kıtasında dengeleri etkileyecek duruma geldi.
Seçim kampanyası çerçevesinde “Ukrayna’daki savaşı bitirmeyi” vadeden ABD BaÅŸkanı Donald Trump’ın 20 Ocak’ta göreve gelmesinden itibaren savaÅŸ ile ilgili uzun bir aradan sonra diplomatik hareketlilik baÅŸladı.
Trump ve Putin 12 Åžubat’ta 1,5 saatlik bir telefon görüşmesi yaptı. Her iki liderin Ukrayna’daki savaşın sona ermesi için müzakerelere baÅŸlama kararı aldığı görüşme, uzun süredir Ukrayna savaşıyla iyice kopmuÅŸ olan ABD-Rusya iliÅŸkilerinin yeniden baÅŸlamasına neden oldu.
Ukrayna’da savaşın durdurulması ve ABD-Rusya iliÅŸkilerinin yeniden saÄŸlanması gündemiyle her iki ülkenin heyetleri Suudi Arabistan’ın baÅŸkenti Riyad’da 3 yıl aradan sonra bir araya geldi.
Taraflar, 4,5 saatlik istiÅŸarelerin ardından, diplomatik iliÅŸkilerin iyileÅŸtirilmesi konusunda anlaÅŸtı. Ukrayna’da savaşın bitmesi için yapılacak görüşmelerde müzakereci belirleme ve düzenli istiÅŸarelerin devamı hususu da anlaÅŸmaya varılan konular arasında yer aldı.
Riyad’da yapılan bu toplantı ABD’nin Ukrayna ve Avrupa ile iliÅŸkilerini gerdi. Güvenlik hususu ve Ukrayna’ya destek nedeniyle masada Avrupa’nın yer almaması Avrupa baÅŸkentleri, Kiev ve Washington’un karşılıklı sert açıklamalar yapmasına sebep oldu.
Ukrayna’nın NATO üyeliÄŸinin mümkün olmayacağı yönündeki açıklamalar, ABD’nin Avrupa’dan asker çekebileceÄŸine iliÅŸkin ihtimaller ve Trump’ın Ukrayna’nın güvenliÄŸi konusunda Avrupa’yı yalnız bırakan açıklamaları Avrupa ile ABD arasındaki iliÅŸkileri kırılma noktasına getirdi.
ABD’nin talepleri ve toprak tavizi mesajları
Trump, yapılan yardımlar neticesinde Ukrayna’nın ABD’ye yüzlerce milyar dolar borcu olduÄŸunu belirterek, Kiev’e 500 milyar dolarlık nadir toprak elementlerini isteyen bir anlaÅŸma arzusunu dile getirdi.
Önce anlaÅŸmaya sıcak bakan Ukrayna Devlet BaÅŸkanı Volodimir Zelenskiy, 14 Åžubat’ta yapılan Münih Güvenlik Konferansı sonrasında ABD’nin kendilerine sunduÄŸu somut anlaÅŸmayı “içerisinde herhangi bir güvenlik garantisi olmadığı” gerekçesiyle reddetti.
Daha sonra anlaÅŸmayla ilgili ortaya çıkan belgeler, ABD’nin madenlerin yanı sıra Ukrayna limanları, altyapısı, petrolü ve doÄŸal gazına da eriÅŸimini geniÅŸlettiÄŸi, elde edilen gelirlerin yüzde 50’sini alacağını gösterdi.
ABD bu taleplerinin yanı sıra birçok defa Ukrayna’nın 2014 sınırlarına geri dönemeyeceÄŸi ve Kiev’in toprak tavizi vermesi gerektiÄŸinin de altını çizdi.
Böylece, Ukrayna, ABD’nin organizasyonunda kurulması olası bir müzakere masasına Ukrayna, tavizlerle oturmuÅŸ olacak.
Erdoğan'ın arabuluculuk çabasıyla İstanbul müzakerelerinde barış için anlamlı ilerleme olmuştu
SavaÅŸ süresince Ukrayna ile yapılacak müzakerelerde Ä°stanbul'da yapılan müzakerelerden çıkan metnin prensip olarak temel alınmasını isteyen Rus tarafı, daha sonra sahadaki "yeni gerçeklikler" olarak adlandırdığı ilhak ettiÄŸi bölgeleri de ÅŸartları arasına koydu. Böylece Rus tarafı Kırım, Donetsk, Luhansk’ın yanı sıra Zaporijya ve Herson bölgelerinin de Rusya'nın toprakları olarak tanınmasını barış ÅŸartları içerisinde saymış oldu.
Halbuki savaşın ilk aylarında henüz o kadar kan dökülmemişken ve Kiev fazlaca bir toprak kaybına uğramamışken savaşın durması için Rusya ile Ukrayna arasında görüşmeler başlamıştı.
CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın “savaşın kazananı, barışın kaybedeni olmayacağı” anlayışıyla arabuluculuk giriÅŸimlerinin neticesi olarak Rus ve Ukrayna heyetleri 29 Mart 2022’de Ä°stanbul’da bir araya gelmiÅŸti.
Yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki olası yazılı anlaşmanın ilkelerini teslim etmişti.
Ä°ki tarafın da parafladığı bu anlaÅŸmalarda Ukrayna uluslararası garantiler çerçevesinde tarafsız ve nükleer olmayan bir devlet olarak ilan edilecek, askersizleÅŸtirilecek ve Ukrayna’nın AB üyeliÄŸine itiraz edilmeyecekti. Ä°stanbul’daki görüşmelerle birlikte “iyi niyet göstergesi” olarak Ruslar, Kiev ve Çernigiv bölgelerinden çekilmiÅŸti.
Türkiye’nin yoÄŸun diplomatik çabalarıyla Ä°stanbul’da bir araya gelen Rusya ve Ukrayna müzakere heyetleri en anlamlı ilerlemeyi burada saÄŸlamış ve taraflar arasındaki savaşı durdurma umudu güç kazanmıştı.
Ancak Buça’da “Rus ordusunun sivilleri öldürerek çekildiÄŸi” iddialarından sonra görüşmeler kesilmiÅŸti. 17 Mayıs 2022'de Ukrayna tarafı, ülkedeki durumun çok deÄŸiÅŸtiÄŸini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurmuÅŸtu. Daha sonra Ukraynalı yetkililerin de teyit ettiÄŸi üzere, eski Ä°ngiltere BaÅŸbakanı Boris Johnson’un müdahalesiyle Kiev’in savaÅŸa devam ettiÄŸi belirtilmiÅŸti.
Böylece daha savaşın ilk ayında çatışmaları durdurma noktasına gelen diplomatik çabalar sonuçsuz kalmıştı. Bir daha da İstanbul müzakerelerindeki şartlara dönülemedi.
Her iki taraftan yüz binlerce asker hayatını kaybetti
Savaşın üzerinden geçen 3 yıl boyunca her iki taraf da yüz binlerce askerini kaybetti. Gerek Rusya gerekse Ukrayna’da altyapı tesisleri karşılıklı olarak bombalandı. Her iki tarafta da sivil kayıplar yaÅŸandı ve iki ülkenin de ekonomileri savaÅŸtan milyarlarca dolar zarar gördü.
Savaş devam ederken, 30 Eylül 2022'de Ukrayna'nın Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgeleri, Rusya Devlet Başkanı Putin'in imzaladığı kararnameyle yasa dışı ilhak edildi.
Ukrayna 2022’den bu yana topraklarının yaklaşık yüzde 15’inden fazlasını kaybetti. Böylece Kırım’ın da önceden ilhakı ile Ukrayna, topraklarının yüzde 20’den fazlasını yitirmiÅŸ oldu.
Rus ordusu sahada ilerleyişini sürdürüyor
Rusya, cephe hattında her gün çok hızlı olmasa da ilerleyerek yerleşim birimlerini kontrolü altına almaya devam ediyor.
Rusya Genelkurmay BaÅŸkanlığına göre, bugüne kadar Donetsk, Zaporijya ve Herson bölgelerinin yüzde 75’i Rus ordusunun kontrolüne geçti. Luhansk bölgesinin yüzde 1'i Ukrayna ordusunun kontrolünde bulunuyor. Sadece 2024 yılı içinde, Rus askerleri 4 bin 600 kilometrekare, bu yılın ilk iki ayında da 600 kilometrekare alanı kontrol altına aldı.
Öte yandan, Ukrayna ordusu AÄŸustos 2024'te Rusya’nın güneyinde bulunan Kursk bölgesine girdi.
Ukrayna ordusu ilk dönemde bölgede 1000 kilometrelik bir alanı kontrol etse de zamanla Rus ordusunun operasyonları neticesinde bir miktar geri çekilmek zorunda kaldı. Buradaki çatışmalara Kuzey Kore askerleri de dahil oldu.
Ukrayna ordusunun saldırılarında hedefin Kursk Nükleer Santralini ele geçirmek ve müzakere masasında kullanmak olduğu ifade edildi. Ancak Ukrayna askerleri santrale kadar ulaşamadı.
Rus ordusu, Kursk'te Ukrayna ordusunun ele geçirdiÄŸi toprakların yüzde 64'ünü geri aldı. Rus kaynaklara göre, sadece bu bölgede 62 bin 650’den fazla Ukrayna askeri ve paralı yabancı savaşçı öldü.
BM’ye göre 10 milyondan fazla Ukraynalı yerinden edildi
BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) rakamlarına göre, Ukrayna’da savaÅŸta Åžubat 2022’den 31 Aralık 2024’e kadar 669'u çocuk olmak üzere 12 bin 456'dan fazla sivil hayatını kaybetti, 28 bin 382 sivil yaralandı.
Aynı ÅŸekilde toplam bir rakam verilmese de Ukrayna’nın Rusya içlerine yaptığı insansız hava araçları ve roket saldırılarında Rus tarafından da sivil kayıplar oldu.
BM’ye göre, savaÅŸ nedeniyle 10,6 milyon Ukraynalı yerinden edildi ve 6,9 milyon Ukraynalı mülteci yurt dışında koruma altına alındı.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com
