İSTANBUL (AA) - Türkiye, doğalgaz merkezi olma yolunda konumunu güçlendirmek amacıyla yürüttüğü çalışmaların meyvesini almaya başladı. Bu kapsamda 23. Dünya Enerji Kongresi'nde imzalanan Türk Akımı doğalgaz boru hattı projesi anlaşması önemli bir dönüm noktası oldu.
Rus gazını Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşıyacak Türk Akımı projesinde yaklaşık iki yıllık çalışmanın ardından hükümetlerarası anlaşma, dün İstanbul'da imzalandı.
İlk olarak 25 Mayıs 2014'te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "Güney Akım'ı Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan bir ülkeden geçiririz" açıklamasıyla gündeme gelen proje, Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak ve Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak tarafından imzalandı.
Putin'in, 1 Aralık 2014'te Türkiye-Rusya Üst Düzeyli İşbirliği Konseyi Toplantısı'na katılmak için geldiği Türkiye'de, Güney Akım'ı iptal ettiklerini açıklaması ve ardından Gazprom Üst Yöneticisi (CEO) Aleksey Miller da projenin 63 milyar metreküp kapasiteye sahip olacağını duyurmuştu.
Bu açıklamalar üzerine eski Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ise 11 Aralık'ta projeyi "Türk Akımı" olarak isimlendirmiş ve projenin sadece bir geçiş projesi olmayacağını, söz konusu gazın Avrupa'ya Türkiye üzerinden dağıtılacağını açıklamıştı.
-Projede teknik çalışmalar
Projede teknik çalışmalara ilk olarak Şubat 2015'te başlandı. Yıldız ve Miller bu gelişmelerin ardından 8 Şubat'ta projenin muhtemel rotasını belirlemek için İstanbul'dan kalkan bir helikopterle Karadeniz sahil şeridinden İpsala Sınır Kapısı'na kadar olan güzergah boyunca boru hattının muhtemel giriş noktalarını değerlendirdi.
Yıldız, Miller ile yaptığı bu değerlendirmenin ardından proje için gerekli adımların en kısa zamanda atılacağını belirtti ve Haziran 2015 itibarıyla proje için Rusya'dan koordinatları bekleme süreci başladı.
Gazprom, 22 Haziran 2015'te Türkiye'nin projenin deniz altından ilerleyecek kesimine ilişkin mühendislik çalışmalarının yürütülmesine izin verdiğini bildirdi ve 26 Haziran 2015'te boru hattı güzergahının deniz kısmının araştırması tamamladı.
Yıldız'dan bakanlık görevini devralan Ali Rıza Alaboyun da Türk Akımı'na ilişkin ilk açıklamasını 11 Eylül 2015'te yaptı.
Alaboyun, bakanlığı süresince Türk Akımı ile ilgili Rusya'yla bir anlaşma söz konusu olmadığını söyledi ve "Geçici bir süre için bu konuya fazla eğilmeyeceğiz. Çünkü onların taahhütleri yüzde 10,25 indirimdi. Bunu kabul etmiyoruz." ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, 23 Eylül 2015'te Rusya'nın başkenti Moskova'ya düzenlediği günübirlik çalışma ziyareti sonrası Türk Akımı'na ilişkin, "Burada yeni bir adım atacaktık. Maalesef orada yine bazı anlaşmazlıklar oldu. Tabii bir başka noktada fiyatlar konusu vardı. Fiyat konusunda da yine atılması gereken adımlar vardı. Bu konuda Rusya yapması gerekenleri, henüz yerine getirmiş değil. İşte bütün bunları kendileriyle ayrıca görüşeceğiz." açıklamasını yapmıştı.
Proje iki hat olarak revize edildi
Rusya Enerji Bakanı Novak 2 Ekim 2015'te Anadolu Ajansı'na (AA) yaptığı açıklamada, dört hat olarak planlanan Türk Akımı'nın iki hat olacak şekilde revize edildiğini ve toplam kapasitenin de 31,5 milyar metreküp olacağını söyledi.
Projenin ilk kısmının 15,75 milyar metreküplük bir kapasiteye sahip olacağı ve sadece Türkiye'yi besleyeceği ikinci hattın da Avrupa'ya doğalgaz sevk edeceği belirtildi.
24 Kasım 2015'te Türk hava sahasını ihlal eden Rus uçağının düşürülmesinin ardından, Türk Akımı projesi aralık ayında karşılıklı yapılan açıklamalarla rafa kaldırıldı.
Alaboyun'un ardından göreve gelen Bakan Berat Albayrak da Türk Akımı'nın hem AB'nin enerji talebinin karşılanması hem de Türkiye ve Rusya ilişkilerini olumlu etkilemesi konusunda önemli bir proje olduğunu fakat karşılıklı müzakereler noktasında Türkiye'nin taleplerinin karşılanmadığını ve projeye dair gelecek adımları konuşmanın uygun olmadığını ifade etti.
Gazprom'un Regülasyon Birimi Başkanı Alex Barnes ise Şubat 2016'da uluslararası medyada yer alan bazı haberlerin aksine, Türk Akımı konusundaki son gelişmelerin "abartıldığını" belirterek, projenin geleceğine ilişkin kesin yorum ve saptamalarda bulunmak için henüz erken olduğunu, projenin hala "canlı" olduğunu vurguladı.
-Rusya ile yeni bir sayfa
Rus Devlet Başkanı Putin'in 8 Haziran'da Türk Akımı'na ilişkin yaptığı açıklamalar projenin yeniden canlanma ihtimalini kuvvetlendirdi.
Putin, Türk Akımı doğalgaz boru hattı projesinden vazgeçmediklerini belirterek, "Türkiye ile bazı siyasi sorunlarımız var. Ayrıca, Avrupa Komisyonunun, söz konusu proje için konumunun netleşmesi gerekiyor. Şu an böyle bir netlik söz konusu değil." açıklamasında bulundu.
Putin'in bu açıklamasından sonra 14 Haziran'da Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Milli Günü dolayısıyla Putin'e kutlama mesajı gönderdi.
Gönderilen bu mesajın ardından ilişkilerde yumuşama ve ılımlı diplomatik ilişkilerin başladığı bir döneme girildi. 28 Haziran'da Gazprom Sözcüsü Sergey Kupriyanov, Türk Akımı projesi görüşmelerine yeniden başlanması için hazır olduklarını belirtti.
Karşılıklı atılan adımların ardından 29 Temmuz'da Rusya Enerji Bakanı Novak, Türk Akımı projesi kapsamında Türkiye ile görüşmelerin yeniden başladığını açıkladı.
Novak'ın açıklamasıyla birlikte, 9 Ağustos'ta uçak krizinin ardından ilk kez yüz yüze buluşacak Erdoğan ve Putin'in görüşmesi de Türk Akımı için önemliydi.
Erdoğan, Putin'le görüşmeden önce Rus haber ajansına Türk Akımı projesinde gerekli adımları atmaya hazır olduğunu söyledi.
Novak da bu açıklamalarının ardından, Türk Akımı projesinde ilk hattın 2019'un ikinci yarısında inşa edilebileceğini belirterek, "Türkiye Enerji Bakanlığı ile projenin geliştirilmesi noktasında yakın temas içerisinde olacağız." dedi.
Bu açıklamanın ardından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, 31 Ağustos'ta Türk Akımı'nı ele almak üzere Gazprom heyetini kabul etti. Albayrak ve Miller yaklaşık 45 dakika baş başa görüştü.
Bu toplantının ardından eylülde projeye ilişkin ilk net açıklama Novak'tan geldi.
Novak, Türk Akımı'nın yol haritası konusunda ekim ayında bir anlaşma olabileceğini ifade etti.
Gazprom, 14 Eylül'de yaptığı açıklamasında Türk Akımı doğalgaz boru hattının denizden geçecek bölümünün inşası için diplomatik kanallar vasıtasıyla Türkiye'den ilk iznin alındığını bildirdi.
Son olarak 9 Ekim'de AA'ya konuşan Rus Enerji Bakanı Novak, Türk Akımı'nda imzaların yakın olduğunu belirtti. Dünya Enerji Kongresi kapsamında Türkiye'ye gelen Rusya heyeti, 10 Ekim'de proje için hükümetlerarası anlaşmayı imzaladı.
Muhabir: Murat Temizer
