'TİKA, Gül Baba projesiyle dünya barışına hizmet ediyor'

BUDAPEŞTE - MEHMET YILMAZ

Türkiye ve Macaristan iş birliğinde yürütülen, Osmanlı eserlerinden Gül Baba Türbesi restorasyon projesinin gelecek ay tamamlanacağı bildirildi.

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) desteğiyle başkent Budapeşte'deki Gül Baba Türbesi'nin restorasyon çalışmaları hakkında TİKA'nın Macaristan Koordinatörü Prof. Dr. Kızıltoprak, AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

Gül Baba'nın, Osmanlı toplumu, medeniyeti ve kültürünü temsil eden ve insan sevgisini gönlünde barından bir şahsiyet olduğunu belirten Kızıltoprak, tarihi kayıtlardan Gül Baba Türbesi'nin 1543-1548 yılları arasında 3. Budin Beylerbeyi olan Yahya Paşazade Mehmet Paşa tarafından yaptırıldığını anımsattı.

Kızıltoprak, "Türbe ve Gül Baba ile ilgili gelişmeler, Türklerin Budin'den ayrılmasından sonra da devam ediyor. Habsburglular, Evliya Çelebi'nin kayıtlarına göre 17 caminin bulunduğu Budin'de herhangi Osmanlı camisi, mescidi bırakmıyor. Macarların, Gül Baba Türbesi'nin yıkılmasına engel olduğuna dair rivayetler var. Tarihi gerçeklik de zaten onu gösteriyor.'' diye konuştu.

Gül Baba'nın Bektaşi dervişi olduğunu bilgisini paylaşan Kızıltoprak, şunları söyledi:

''Gül Baba'nın, Kanuni Sultan Süleyman'ın Budin seferi sırasında burada olduğunu ve 2 Eylül 1541'de Kanuni Sultan Süleyman'ın Budin seferi sırasında vefat ettiği belirtiliyor. Günümüzde Matyas Kilisesi olarak bilinen alandaki cuma namazı sonrası cenaze namazının kılındığını biliyoruz. Bu bilgileri, Evliya Çelebi'den alıyoruz. Kanuni Sultan Süleyman bizzat cenaze namazına katılıyor ve dönemin Rumeli Kazaskeri Ebussuud Efendi'nin yanı sıra dönemin devlet bürokrasisinde önemli mevkilerde bulunan görevliler ve sefere katılan kumandanlar, paşalar Gül Baba'nın cenazesinde saf tutuyor.''

Gül Baba Türbesi'nin, Türk-Macar hükümetlerinin imzaladıkları ortak anlaşma ve proje kapsamında restore edildiğini dile getiren Kızıltoprak, türbedeki çalışmalar bittiğinde Macar ve Türk halkına önemli bir mekan hediye edileceğini kaydetti.

TİKA Koordinatörü Kızıltoprak, şunları kaydetti:

"Budapeşte'nin güzide bölgelerinden Tuna Nehri'ne bakan en güzel yamaç olan Rozsadomb'da (Gül Tepesi) 10 dönümden daha büyük alanda gerçekleştirilen projeyi, kasım ayının ortalarında tamamlamayı hedefliyoruz. Türk tarihinin önemli şahsiyetlerinden Kanuni Sultan Süleyman'ın yadigarı olan bir mekanda Türk kültürünün ve medeniyetinin dünyaya yayılmasında varlığıyla hizmet eden, bugün de türbesiyle Türk-Macar dostluğunun nişanesi olan Gül Baba Türbesi'nin restorasyon projesiyle TİKA iki ulus adına tarihe olan vefa borcunu yerine getirmiş olacak.''

TİKA'ya Gül Baba Türbesi projesinde danışmanlık ve kontrolörlük hizmeti veren Uğur Tanünal, Ağustos 2016'da başlayan proje çalışmalarının yakın zamanda tamamlanacağını söyledi.

Projenin en önemli kısmının türbenin restorasyonu olduğuna dikkat çeken Tanünal, türbenin dış taşlarının temizlenme ve korunma işlemleri, iç mekanda ise orijinal sıva çalışmalarının yapıldığını, şu anda da döşemelerin yerleştirildiğini belirtti.

Tanünal, projenin diğer önemli bir parçasının da türbenin çevresindeki müze yapısının ortaya çıkarılması olduğunu dile getirerek çevre düzenlemeleri ve peyzaj çalışmaları kapsamında ise Gül Baba sokağındaki restorasyonun sürdüğünü anlattı.

Macaristan Başbakanlık Basın Ofisinden mayıs ayında yapılan açıklamada, türbenin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla törenle açılacağı belirtilmişti.

Türbenin restorasyonuyla ilgili "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Macaristan Hükümeti Arasında Gül Baba Türbesi ve Çevresinin Rekonstrüksiyonu ve Kullanımı Hakkında İşbirliğine Yönelik Mutabakat Zaptı"na, 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün 17 Şubat 2014'te ülkeyi ziyareti sırasında dönemin Başbakan Yardımcısı Emrullah İşler ve Macaristan Başbakan Yardımcısı Zsolt Semjen imza atmıştı.

Ardından TİKA, Macar yetkililer ve uzman mimarlarla ortak proje hazırlamış ve "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Macaristan Hükümeti Arasında Gülbaba Türbesi'nin Restorasyonu ve Yakın Çevresinin Düzenlenmesi İşine Yönelik Protokol", dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu'nun II. Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantısı çerçevesinde 24 Şubat 2015'te Budapeşte'ye gerçekleştirdiği ziyarette dönemin Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş ve Macaristan Başbakan Yardımcısı Zsolt Semjen tarafından imzalanmıştı.

Aynı dönemde Gül Baba Türbesi'nin restorasyon çalışmaları, Macar hükümeti tarafından önemli yatırım kategorisine alınmıştı. 2,5 milyar Macar forintine mal olacağı belirtilen projenin, Türk ve Macar hükümetleri tarafından finanse edileceği açıklanmıştı.

Restorasyon projesinin resmi açılış töreni ise 6 Eylül 2016'da Başbakan Yardımcısı Veysi Kaynak, Macaristan Başbakan Yardımcısı Zsolt Semjen ve Macaristan Ekonomi Bakanı Mihaly Varga tarafından gerçekleştirilmişti.

Sultan Abdülaziz'in 1867'deki Budapeşte ziyaretinden sonra 1885'te türbeye dönüştürülen yapı, mimar Lajos Grill tarafından onarıldı. Macar Prof. Dr. Müller tarafından 1916'da restore edilen türbe, İkinci Dünya Savaşı'nda büyük hasar gördü. Macar hükümetince 1963'te eski durumuna getirilen türbe, 1997'de Türk-Macar hükümetlerinin iş birliğiyle Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğünce kısmen restore edildi.