ANKARA
"4 Nisan Dünya Mayın Farkındalık Günü" dolayısıyla derlenen bilgilere göre, insanlara karşı kullanılan kara mayınları ve el yapımı mayınlar yol, kaldırım, tarla, orman, çöl, ülke sınırları, ev, okul ve çevreleri ile insanların günlük yaşamlarını sürdürdüğü yerlerde bulunabiliyor.
"Antipersonel mayın" olarak da tanımlanan mayınların yanı sıra tanksavar mayınlar, patlamamış misket bombaları ve diğer patlayıcı savaş kalıntıları da sivil-asker ayrımı yapmadan her an ölüm ve yaralanmaya neden olabiliyor.
El yapımı mayınların kullanılması 2019'da yine çok sayıda can kaybına neden oldu ve kurbanların çoğunluğu sivillerdi.
Nobel Barış Ödülü sahiplerinden "Kara Mayınlarının Yasaklanması için Uluslararası Kampanya (ICBL)" girişiminin 2020 raporuna göre, 2019 kara mayınları ve patlayıcı savaş kalıntıları nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısının son derece fazla kaydedildiği 5'inci yıl oldu.
Mayınların yol açtığı en çok ölüm veya yaralanmalar anlaşmaya taraf olan Afganistan, Kolombiya, Irak, Mali, Nijerya, Ukrayna ve Yemen'de görüldü.
1 Mart 1999’da yürürlüğe giren ve 164 ülke tarafından imzalanan Ottawa Anlaşması veya kısaca "Mayın Yasağı Sözleşmesi" adıyla da bilinen "Anti-Personel Mayınların Kullanımının, Depolanmasının, Üretiminin ve Devredilmesinin Yasaklanması ve Bunların İmhası ile İlgili Sözleşme", mayınların üretimini, kullanımını, depolanmasını ve devredilmesini yasaklıyor.
Öte yandan 2020'nin başlarında yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının patlak vermesi de mayın eylem topluluğunun, anlaşmanın "kara mayınlarının neden olduğu acıya son verme" nihai hedefine odaklanmasını sürdürmek için uyum sağlaması gereken yeni bir dizi beklenmedik zorluk yarattı.
En çok siviller zarar görüyor
2019'da mayın ve patlayıcı savaş kalıntılarından kaynaklanan ölüm ve yaralanmalar 33'ü anlaşmaya taraf olan 55 ülke ve bölgede meydana geldi.
Rapora göre, 2019'da mayın ve patlayıcı savaş kalıntıları nedeniyle dünyada 5 bin 554 mayın nedeniyle ölüm ya da yaralanma kaydedilirken, en az 2 bin 170 kişi öldü ve 3 bin 357 kişi de yaralandı.
Öte yandan 2019'daki mayın ve patlayıcı savaş kalıntıları nedeniyle meydana gelen ölüm ya da yaralanmaların yüzde 80'ini siviller oluşturuyor.
Çocuklar tüm sivil kayıpların yüzde 43'ünü oluştururken erkekler ve erkek çocuklar tüm kayıpların yüzde 85'ini temsil ediyor.
Mayın kirliliği 60 ülke ve bölgede devam ediyor
ICBL'nin verilerine göre, Ekim 2020 itibarıyla, 60 ülke ve bölgede antipersonel mayın bulunurken, bunlardan 33'ü anlaşmaya taraf devlet.
2018'de mayınsız olduğunu ilan eden Moritanya, 2019'da 1970'lerdeki Batı Sahra ihtilafından kalma yeni bir kirlenme bulduğunu ve bu kirliliğin gerçekten kendi topraklarında olup olmadığını doğrulaması gerektiğini bildirdi.
Öte yandan Afganistan, Bosna Hersek, Kamboçya, Hırvatistan, Etiyopya, Irak, Tayland, Türkiye, Ukrayna ve Yemen olmak üzere anlaşmaya taraf 10 ülkede kitlesel antipersonel mayın kirliliğinin mevcut olduğuna inanılıyor.
Raporlama sürecinde Afganistan, Hindistan, Pakistan, Myanmar, Libya ve Kolombiya'nın da dahil olduğu en az 6 ülkede bulunan devlet dışı silahlı gruplar da kara mayınları kullandı.
Ayrıca söz konusu raporda, 2019 ortasından Ekim 2020'ye kadar yalnızca anlaşmaya taraf olmayan Myanmar'da hükümet güçleri tarafından antipersonel mayın kullanıldığı doğrulandı.
2019'da en fazla mayın temizliği Afganistan, Kamboçya, Hırvatistan ve Irak'ta yapıldı
Sözleşme, ülkelere mayın konusunda çeşitli yasaklar getirmesinin yanında, mevcut mayınlarını imha etmeleri ve mayınlı arazileri temizlemeleri ile mayın patlamasında hayatta kalan kişilere yardım etme yükümlülüğü de getiriyor.
2019'da 123 binden fazla antipersonel mayın imha edildi ve en az 156 kilometrekarelik arazi kara mayınlarından temizlendi. 2019'da mayınlı alanlardaki en büyük temizlik Afganistan, Kamboçya, Hırvatistan ve Irak'ta yapıldı.
Öte yandan 2019'da Afganistan, Irak ve Yemen, devam eden çatışmalara veya güvensizliğe rağmen mayın temizlemeye devam etti.
Anlaşmaya taraf 30, taraf olmayan bir ülke ve bir bölge, antlaşmanın yürürlüğe girmesinden bu yana kendi topraklarındaki tüm mayınlı alanların temizliğini tamamladı.
Şili, 2020'nin başlarında tüm mayınlı alanların temizliğinin tamamlandığını ilan eden en son taraf ülke oldu.
Yalnızca 2019'da 269 binden fazla olmak üzere, taraf devletler tarafından anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten bugüne kadar 55 milyondan fazla antipersonel mayın imha edildi.
Ukrayna (3,3 milyon), Yunanistan (343,413) ve Sri Lanka (62,510) halen imha edilmeyi bekleyen yaklaşık 4 milyon antipersonel mayına sahip.
Türkiye'de ise mayın arındırma faaliyetleri, Milli Savunma Bakanlığına bağlı "Milli Mayın Faaliyet Merkezi" öncülüğünde yürütülüyor.
12 ülke "mayın üretme hakkı"nı saklı tutuyor
Bugün, Türkiye'nin de 2003'te taraf olduğu sözleşmeyi imzalayan ülkelerin hiçbiri kara mayını üretmiyor.
Aralarında ABD, İsrail, Mısır ve Nepal'in de bulunduğu 33 ülke sözleşmeyi hala imzalamadı. Buna rağmen bu ülkelerin de birçoğu sözleşme şartlarına uyuyor.
Bununla birlikte sözleşmeye katılmayan 12 ülke (Rusya, Çin, ABD, Küba, Hindistan, Pakistan, İran, Myanmar, Kuzey Kore, Güney Kore, Singapur, Vietnam) halen "mayın üretme hakkını" saklı tutuyor.
Eğitim ve araştırma için bulundurulan mayınlar
Mayın Yasağı Sözleşmesi, ayrıca devletlere mayın tespiti, mayın temizleme veya mayın imha tekniklerinin geliştirilmesi ve eğitimi için bir miktar antipersonel mayın bulundurmasına izin veriyor.
Anlaşmaya katılan 64 ülkenin, eğitim ve araştırma amacıyla 145 binden fazla antipersonel mayına sahip oldukları ve bunların 32'sinin binden fazla mayın bulundurduğu biliniyor.
Botsvana, Brezilya ve Uruguay ise eğitim için bulundurdukları mayınların 2019'da imha edildiğini bildirdi.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com
