Sanata adanmış bir ömür: Sadi Yaver Ataman

KARABÜK - Ersin Turan

Karabük üzerine çalışmalar yapan ve "Geleneksel Safranbolu Evleri ve Yaşam Biçimi", "Müze Kent Safranbolu", "Bir Zamanlar Safranbolu" kitaplarının sahibi araştırmacı yazar Aytekin Kuş, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Sadi Yaver Ataman'ın saha araştırmalarıyla binlerce türkü ve ezgiyi Türk kültürüne kazandırdığını söyledi.

Ataman'ın Safranbolu'yu çok sevdiğini ve Safranbolu'da defnedildiğini ifade eden Kuş, Ataman'ın babası Dr. Ali Yaver Ataman'ın mezarının da Hıdırlık Tepesi'nde olduğunu belirtti.

Sadi Yaver Ataman'ın Türkiye çapında ünlü bir derlemeci, saha araştırmacısı ve yayıncı olduğunu aktaran Kuş, "Türküler bir olay üzerine yakılır bu anonim haline gelir. Bunun belgelenmesi, kaynak kişinin bulunması, daha sonra notaya alınarak ülke genelinde radyo ve televizyonlar üzerinden yayını için bilimsel bir şekilde arşive girmesi, bir çalışmayı gerektirir. Sadi Yaver Ataman, Safranbolu türküleriyle birlikte yurdun her yöresine ilişkin olan ezgileri derleyip, dinlenebilir ve sahibinin eseri olduğunu kanıtlayan, çalışmayı yapan ender kişilerden birisidir. Herhangi bir anonim eseri topluma kazandırmak onu yayın haline getirmek kolay bir uğraş değil. İstanbul radyosunda, TRT'de hala Sadi Yaver Ataman'ın derlediği türküler, oyun havaları okunmaktadır." diye konuştu.

Ataman'ın halk bilimine de büyük katkılar sağladığını belirten Kuş, Ataman'ın Safranbolu düğünlerinin bütün aşamalarını derlediğini ve bunları yayın haline getirdiğini dile getirdi.

Sadi Yaver Ataman, 23 Nisan 1906'da babasının görevli bulunduğu Yanya'da dünyaya geldi.

Eski adı Daru'l-Elhan olan İstanbul Konservatuvarı'na giren Ataman, buradan 1930 yılında mezun oldu. Ataman, konservatuvar eğitimi sırasında Rauf Yekta Bey, Zekaizade Hafız Ahmet (Irsoy) Bey, Kaşıyarık Hüsamettin Bey, Musa Süreyya Bey, Muallim İsmail Hakkı Bey, Mehmet Zati (Arca) Bey, Veli Kanık ve Hoca Ziya (Üsküdarlı) gibi müzik adamlarından yararlandı, Mehmet Fuat Köprülü'nün Türkiyat Enstitüsü'ndeki derslerine de devam etti.

Ataman, 1930-1931'den itibaren müzik öğretmeni olarak devlet hizmetine girdi, 1938'de öğretmenlik görevinden kendi isteğiyle ayrıldı.

Sadi Yaver Ataman, 1938-1940 yılları arasında, Ankara Radyosu Halk Müziği yayınları yöneticiliğine getirildi, hazırlayarak sunduğu programlarla halk müziğini folklorik değerleriyle ve açıklamalı olarak ilk kez halka tanıtmaya başladı.

Bağımsız olarak 1940 yılında Karabük Belediye Başkanlığı'na seçilen Ataman, aynı zamanda Karabük Halkevi Başkanlığı yaptı. Ataman, Karabük'te bulunduğu yıllarda, Karabük adı ile bir de folklor dergisi çıkardı.

İstanbul Radyosu'nda 1950'de Memleket Havaları Ses ve Saz Birliğini kurarak, uzun yıllar bu topluluğun yöneticiliğini ve şefliğini yapan Ataman, 1952'de İstanbul Belediye Konservatuvarı bünyesinde kurulmasına önayak olduğu Folklor İnceleme ve Derleme Kurulu'na atandı ve bu kurula bağlı olarak kurduğu Folklor Tatbikat Topluluğu'nun şefliğine getirildi.

Birçok kurumda görev yapan Ataman, Anadolu'nun pek çok yöresinde çalışma imkanı buldu.

Atatürk'ün huzurunda iki kez saz çalarak türkü okuyan, Radyo Kurumu'nun yayın hayatına başladığı ilk yıllarda İstanbul Sirkeci'deki Büyük Postahanenin üst katında "Mehmet Sadi" adıyla ve Tanburacı Osman Pehlivan ile canlı yayınlara katılan, Ankara Radyosu'nda açıklamalı programlarla halk müziğini geniş kitlelere ilk kez yaymaya çalışan, radyo programlarıyla Sivaslı Aşık Veysel (Şatıroğlu), İnebolulu Sarı Recep (Güray) ve Bayram Aracı gibi halk müziğine kaynak olmuş değerleri topluma kazandıran ve kurduğu "Memleket Havaları Saz ve Ses Birliği" ile halk müziğini ilk kez konser salonlarına taşıyan Sadi Yaver Ataman, sanatçı vasfını, eğitimcilik ve yöneticilik vasıflarıyla birleştirerek sanat uygulayıcılarına örnek oldu.

Halk oyunlarının gün yüzüne çıkarılması ve aslına sadık kalınarak yaşatılması konusunda önemli hizmetlerde bulunan Ataman, sanatçı kişiliği yanında, bir bilim adamı olarak da Türk kültür hayatına hizmet etti, bilimsel çalışmalarında çoğunlukla müzikolojik ve folklorik konuları ele aldı.

Bin civarında makale ve tefrikaya imza atan Ataman, Görsel Türkiye Ansiklopedisi ve Renkli Büyük Türkiye Ansiklopedisi gibi ansiklopedilerin, folklor ve halk müziği maddelerini yazdı. Milli ve Milletlerarası Folklor ve Türkoloji Kongreleri ile sempozyum, panel ve seminerlere bildirilerle katılan Ataman, 40 civarında kitap yazdıysa da bunlardan 20'ye yakınını yayımladı.

Dört çocuk babası olan Sadi Yaver Ataman, 10 Aralık 1994'te İstanbul'da 88 yaşında hayatını kaybetti. Ataman'ın cenazesi, 11 Aralık 1994'te çok sevdiği Safranbolu'da toprağa verildi.

Kaynak: AA