BAKÜ
Asya'nın en etkili ülkelerinden birisi Rusya’da 2016, iç politikada Duma seçimleri ve ekonomik krizden çıkma çabalarıyla, dış politikada Türkiye ile ilişkileri normalleştirme çabaları ve Suriye ile Ukrayna krizleri ön plan çıktı.
Rusya'da bu yıl yaşanan önemli olayların ilki Rus Ortodoks Kilisesi Patriği Kirill ve Papa Franciscus'un 12 Şubat’ta Küba'da gerçekleştirdiği görüme oldu.
Rusya Devlet Başkanı Putin, Şam rejimine destek için Suriye'de bulunan askerlerinin bir bölümünü geri çekme kararı aldı.
Rostov şehrinde 19 Mart’ta Boeing tipi uçağın düşmesi sonucu 62 kişi hayatını kaybetti. Soçi’de 19-20 Mayıs’ta Rusya-ASEAN zirvesi düzenlendi.
Türkiye-Rusya ilişkilerinde normalleşme arayışları
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 27 Haziran'da Vladimir Putin'e gönderdiği mektuptan iki gün sonra Putin, Erdoğan'a teşekkür telefonu açtı. Telefon görüşmesinin ardından bakanlar kurulunu toplayan Putin, hükümete Türkiye ile ilişkilerin normalleşmesi için görüşmelere başlanılması talimatı verdi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Rus mevkidaşı Sergey Lavrov 1 Temmuzda Soçi’de bir araya geldi. Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi 26 Temmuz’da Moskova'ya gelerek muhataplarıyla görüşmeler gerçekleştirdi. 9 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, uçak krizinden sonra ilk kez yüz yüze görüştü.
St. Petersburg'daki bu görüşmeden sonra iki lider, 3 Eylül’de G20 Zirvesi vesilesiyle bulundukları Çin'in Hangzhou kentinde bir araya geldi.
Normalleşme sürecinde, Rusya Devlet Başkanı Putin 10 Ekim’de İstanbul’u ziyaret etti. Lavrov ile Çavuşoğlu, 1 Aralık’ta Antalya’nın Alanya ilçesinde görüştü. Başbakan Binali Yıldırım 6-7 Aralık’ta Moskova ve Kazan’a iki günlük ziyaret gerçekleştirdi.
Rusya Genelkurmay Başkanı Orgeneral Valery Gerasimov 9 Eylül’de Ankara’da, Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar ve MİT Müsteşarı Hakan Fidan ise 1 Kasım’da Moskova'da temaslarda bulundu.
Rusya, Suriye'de kalıcı olma hamleleri yaptı
Ruslar, Parlamentonun alt kanadı Duma'nın yeni isimlerini seçmek için 18 Eylül’de sandık başına giderken, Moskova yönetimi, Şam rejimine destek için bulunduğu Suriye topraklarında kalıcı olma hamleleri gerçekleştirdi.
Ekim ayında Rusya, Suriye'deki Himeymim Üssü'nü süresiz kullanmasını öngören anlaşmayı onayladı. Ayrıca Suriye'nin Tartus şehrinde kalıcı donanma üssü kuracağı açıklandı. Moskova yönetimi ekim ayı içinde bu üsse S-300 hava savunma füze sistemi yerleştirdi.
15 Kasım’da Rusya Ekonomi Bakanı Ulyukayev hakkındaki rüşvet iddiaları nedeniyle gözaltına alındı.
Ukrayna istikrar aradı
Ukrayna'da 2016'da, üç yıl önce başlayan meydan olayları sonucunda ülkenin doğusunda başlayan çatışmalar, Kırım'ın Rusya tarafından yasa dışı ilhakı, bunlara bağlı olarak olumsuz etkilenen ekonomi ve siyasi istikrarsızlık ülke gündemini işgal eden ana konular oldu.
Kırım yarımadasında Kırım Tatarlarına yönelik insan hakları ihlalleri ise kamuoyunun gündeminde sık sık yer aldı.
Rusya ile Avrupa’nın mücadele alanı haline gelen ülkede Avrupa yanlısı politikaların en önemli adımlarından biri olan Avrupa Birliği ile Ukrayna arasında Serbest Ticaret Anlaşması 1 Ocak itibarıyla yürürlüğe girdi. Bu adımla, Ukrayna yönetimi Kırım meselesi nedeniyle ve ülkenin doğusundaki çatışmalardan sorumlu tuttuğu Rusya'ya yönelik yaptırımları artırma yoluna gitti. Hükümet ocak ayında Rusya'ya uyguladıkları ambargo listesini genişlettiklerini açıkladı.
Rusya ile mücadele sürerken, Ukrayna hükümetinin iç politikadaki icraatları tartışma konusu oldu. Yolsuzluk ve rüşvet hususundaki politikalarından dolayı kamuoyunda oluşan rahatsızlık nedeniyle 3 Şubat’ta Ukrayna Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanı Ayvaras Abromaviçus'un görevinden istifasını istemesi ülkede hükümet krizinin ilk adımı oldu.
Hükümete karşı duyulan rahatsızlığın iyice belirginleşmesi üzerine 10 Nisan'da Ukrayna Başbakanı Yatsenyuk istifa ettiğini açıkladı. Dört gün sonra ülke tarihinin en genç Başbakanı sıfatı ile Vladimir Groysman kabineyi kurdu. Groysman, ülke dışından 'reformcu' sıfatıyla getirilen teknokrat bakanları kadrosuna almadı.
Rusya'nın işgalinden sonra Kırım Tatarları'nın üzerindeki baskıların artmasının en somut örneği ise 15 Şubat'ta Kırım Tatarları'nın iradesini temsil eden Kırım Tatar Milli Meclisi'ne yönelik açılan kapatma davası oldu. Rusya'nın tayin ettiği mahkeme, Kırım Tatar Milli Meclisi'nin faaliyetlerini durdurdu. Rusya Adalet Bakanlığı, Kırım Tatar Milli Meclisini aşırıcı faaliyetleri nedeniyle çalışmaları durdurulan dini ve sivil toplum örgütleri listesine aldı. Kırım Tatarları hemen tedbir alarak iki gün sonra Kırım Tatar Milli Meclisi'nin yeni merkezini Kiev olarak ilan etti.
Kırım Tatarları ve Ukrayna için önemli bir gelişme ise 13 Mayıs'ta İsveç'in başkenti Stockholm'de bu yıl 61'incisi düzenlenen Eurovision Şarkı Yarışması'nda, Kırım Tatar sürgünü ve büyükannesinin yaşadığı trajediyi konu alan "1944" adlı şarkısıyla Kırımlı Tatar sanatçı Jamala'nın birinci olması oldu. Yarışma sonrası Ukrayna Devlet Başkanı Poroşenko, Eurovision Şarkı Yarışmasında birinci olan Kırımlı Tatar sanatçı Jamala'ya Ukrayna Halk Sanatçısı unvanı verdi.
2014'te sözde Lugansk Halk Cumhuriyeti ayrılıkçılarınca rehin alınarak Rusya'ya kaçırılan ve çıkarıldığı mahkemede Rus gazetecileri öldürmek suçundan 22 yıl hapis cezası alan Ukrayna ordusunun tek kadın pilotu Üsteğmen Nadejda Savçenko, Ukrayna'ya döndü. Ukrayna'da tutuklu iki Rus istihbarat elemanı Evgeniy Yerofeyev ve Aleksandr Aleksandrov da ülkelerine gönderildi.
Rusya'nın Kırım'ı silahlandırması da ülkenin önemli gündem maddelerinden birisi oldu. 30 Mayıs'ta Ukrayna Savunma Bakanlığı, yarımadada Rusya'ya ait yaklaşık 24 bin asker, 613 tank, yaklaşık 100 savaş uçağı, 56 helikopter, 16 kıyı füze sistemi, 30 muharebe gemisi ve 4 denizaltı bulunduğunu bildirdi
Ülkenin doğusundaki çatışmaların diplomatik yoldan çözülmesine ilişkin Belarus'un başkenti Minsk'te toplantılar yapan Üçlü Temas Grubu'nun çalışmaları sonucunda periyodik olarak ateşkesin sağlandığı açıklansa da doğudaki çatışmalar devam etti.
19 Ekim'de Almanya'nın başkenti Berlin'de Ukrayna Devlet Başkanı Poroşenko, Almanya Başbakanı Angela Merkel, Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Ukrayna krizine ilişkin 5 saat süren Normandiya Formatında bir toplantı gerçekleştirdi. Toplantı sonrasında Poroşenko, ülkesinin doğusunda yaşanan krizin çözümüne yönelik yol haritasının belirlenmesi üzerinde anlaşıldığını açıkladı. Ancak bu toplantıda alınan kararla da Ukrayna krizini çözmeye dönük somut bir adım atılamadı.
Azerbaycan, işgal altındaki bazı stratejik yerleri geri aldı
2016'nın Azerbaycan için en önemli gelişmelerinden biri nisan ayında, Ermenistan-Azerbaycan cephe hattında yaşanan şiddetli çatışmalar oldu. Ermenistan ordusunun nisan başında Azerbaycan sivil yerleşim birimlerini ateşe tutmasının ardından Azerbaycan ordusu cephe hattında karşı saldırı başlattı. Ağdere, Terter, Ağdam, Hocavend ve Fuzuli bölgelerinde başlatılan operasyonlarda bazı stratejik bölge ve yerleşim birimleri işgalden kurtarıldı.
Azerbaycan Savunma Bakanlığı çatışmalarda, 31 Azerbaycan askeri şehit olduğun, 240 Ermenistan askerinin öldürüldüğünü duyurdu. Taraflar, Rusya'nın devreye girmesiyle 5 Nisan'da saldırıların durdurulması yönünde anlaştı.
Rusya 2016'da, yürüttüğü politikalar, yaptığı uygulamalarla, içinde bulunduğu coğrafyanın gündemini hareketlendiren ülke oldu.
Azerbaycan Devlet Petrol Şirketinin (SOCAR) gerçekleştirdiği 100 milyon dolarlık tahvil ihracı 2016'da ülkede en çok konuşulan konulardan oldu. Her biri bin dolar değerinde, tedavül süresi 5 yıl, yıllık yüzde 5 kazanç vaadeden tahviller için 2 katından fazla talep geldi.
Azerbaycanlılar 26 Eylül'de anayasa değişikliği için sandık başına gitti. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in önerisiyle anayasanın 23 maddesinde değişiklik yapılması ve anayasaya 6 yeni maddenin eklenmesi için gerçekleştirilen referandumda seçmenlerin yüzde 86,6'sı "evet" oyu kullandı.
Anayasa değişikliği ile cumhurbaşkanı görev süresi 5 yıldan 7 yıla çıkartılırken, cumhurbaşkanı seçilme yaşındaki "en az 35 yaş" kısıtlaması kaldırıldı, cumhurbaşkanına, erken cumhurbaşkanlığı seçimi ilan etme yetkisi verildi.
2016, bir önceki yıl iki devalüasyon yaşayan Azerbaycan için de ekonomik sıkıntıların devam ettiği yıl oldu. Cumhurbaşkanı Aliyev'in, "petrol dönemi bitti", "ekonomik açıdan zor geçti" diye nitelendirdiği 2016'da sıkıntıların aşılması için çeşitli reform paketleri hazırlandı.
Özbekistan yönetimindeki isim 27 yıl sonra değişti
Özbekistan'ı 27 yıl yöneten Birinci Cumhurbaşkanı İslam Kerimov, beyin kanaması geçirmesinin ardından 2 Eylül'de vefat etti. Özbekler, 4 Aralık'ta ülkenin yeni liderini belirlemek için sandık başına gitti. Dört adayın yarıştığı seçimi, Kerimov döneminin Başbakanı, Cumhurbaşkanı Vekili Şavkat Mirziyoyev yüzde 88,61 oyla kazandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 18 Kasım'da Özbekistan'ı ziyaret ederek Mirziyoyev ile görüştü, İslam Kerimov'un Semerkant'taki mezarını ziyaret etti. Erdoğan'ın 13 yıl aranın ardından gerçekleştirdiği ziyaret, inişli çıkışlı Türk-Özbek ilişkilerinin bundan sonra gelişmeye doğru gideceği ve pekiştirileceği şeklinde yorumlandı.
Kazakistan'da terör saldırıları yaşandı
Kazakistan'da 2016'nın en önemli gelişmelerinden biri 5 Haziran'da Aktöbe kentinde, askeri birlik ve silah dükkanına yapılan saldırı oldu. Kazak yetkililerin "terör saldırısı" olarak nitelendirdiği olayda, 3'ü asker, 3'ü sivil 6 kişi hayatını kaybetti, 37 kişi de yaralandı. Güvenlik güçlerinin düzenlediği operasyonlarda saldırganlardan 17'si öldürüldü, 4'ü yaralı olarak ele geçirildi. Cumhubaşkanı Nursultan Nazarbayev, din perdesi altına saklanan teröristlerin yurt dışından talimat aldıklarını açıkladı.
Aktöbe'den sonra Almatı kenti terör saldırılarılarıyla karşı karşıya kaldı. 18 Temmuz'da Almatı Emniyet Müdürlüğü ve Ulusal Güvenlik Komitesi binalarına yapılan saldırılarda 3'ü polis 4 kişi hayatını kaybetti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ekimde gerçekleştirdiği Kazakistan ziyareti Rusya ve Kazakistan arasında ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi açısından önemli rol oynadı. Putin ve Nazarbayev'in katıldığı Rusya-Kazakistan Bölgelerarası İşbirliği 13. Forumu kapsamında iki ülke arasında çeşitli alanlarda toplam 3 milyar dolarlık 56 anlaşma imzalandı.
20. yüz yılda Kazak halkının özgürlüğü için savaşırken öldürülen ve Rusya'nın St. Petersburg kentindeki antropoloji ve etnografi müzesinde 100 yıl saklanan Keyki Han'ın kafatası parçaları Kazakistan makamlarının talebi üzerine iade edildi.
Cumhurbaşkanı Nazarbayev, 13 Aralık'ta yaklaşık 28 bin kişiyi kapsayan af yasasını imzaladı.
Kırgızistan'da anayasa referandumu için hükümet istifa etti
Kırgızistan 2016'ya Rusya ile yaşanan enerji işbirliği krizi ile başladı. Kırgız parlamentosu, Rusya ile olan enerji alanındaki işbirliği anlaşmasını, karşı tarafın mali taahhütlerini yerine getirmediği gerekçesiyle iptal etti. Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev de parlamentonun kararını onayladı.
Özbekistan sınır muhafız birliklerinin Kırgızistan sınırına askeri yığınak yapması iki ülke arasında gerginliğe neden oldu. Kırgızistan, sınırda tansiyonun yükselmesinin ardından martta Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü'nü (KGAÖ) toplantıya çağırdı. Müzakerelerin ardından tartışmalı sınır noktalarından birini oluşturan bölgeden Özbek askerleri geri çekildi.
Başbakan Temir Sariyev, yol yapım ihalesindeki usulsüzlük iddialarında adı geçtiği için nisanda istifa etti. Koalisyon hükümetini oluşturan dört parti, meclis dışından aday gösterdikleri Sooronbay Ceenbekov'un başbakanlığını onayladı.
Rusya'nın başkenti Moskova'da bir matbaa deposunda ağustosta çıkan yangında 16 Kırgızistan vatandaşının hayatını kaybetmesi Kırgızları yasa boğdu. Ülkede ulusal yas ilan edildi.
Çolpon Ata kentinde 2. Dünya Göçebe Oyunları eylül ayında yapıldı. Göçebe topluluklarının milli spor geleneklerini geliştirmeyi ve tanıtmayı amaçlayan oyunların açılışını Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev yaptı.
İktidar ortağı Sosyal Demokrat Partinin koalisyondan ayrılma kararı vermesiyle ekimde, Ceenbekov başkanlığındaki hükümet istifa etti. Kasımda yeni hükümet kuran Ceenbekov, meclisten güvenoyu alarak yeniden başbakan oldu.
Kırgızlar, 11 Aralık'ta Cumhurbaşkanı Atambayev'in önerdiği anayasa değişikliği referandumu ve yerel seçimler için sandık başına gitti. Anayasa değişikliği Kırgızların yüzde 79,63'ünün "evet" oyu ile kabul edildi.
Gürcüler, AB'den vizesiz seyahat kararı bekledi
Gürcüler, 8 Ekim 2016'da parlamento üyelerini belirlemek için sandık başındaydı. Seçimin galibi, iktidardaki Gürcü Hayali partisi oldu. Parlamento, Başbakan Giorgi Kvirikaşvili'nin yeniden kurduğu hükümete güvenoyu verdi.
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Ön Soruşturma Dairesi, 27 Ocak 2016 tarihte Başsavcı Fatou Bensouda'yı 2008'deki Güney Osetya savaşında işlenen suçlarla ilgili soruşturma açmaya yetkilendirdi. UCM'nin bu girişimi, Güney Osetya savaşında etnik Gürcülere yönelik etnik temizlik uygulandığını savunan Gürcistan hükümetini umutlandırdı.
Avrupa Birliği (AB) ile Gürcistan arasında yürütülen vize serbestisi müzakereleri, ülkenin ana gündeminde başlıca yer tuttu. Gürcistan, 2016'yı AB'den "vize serbestisi" kararı bekleyerek geçirdi.
dikGAZETE.com
