MAPUTO (AA) - Türkiye'nin Maputo Ticaret Ataşesi Ahmet Mahir Yener, Mozambik'te keşfedilen doğalgazı Amerikan ve İtalyan şirketlerin çıkaracağını söyleyerek, kaynaklar karşılığında ülkenin sadece yüzde 15-25 ortaklığı olduğunu ifade etti.
Yener, dünyanın en az gelişmiş ülkeleri arasında yer almasına rağmen hızlı büyüme oranına sahip Mozambik'in ekonomisine ilişkin AA muhabirine açıklamalarda bulundu.
"Mozambik, geçen yılki geçici duraklama hariç son 20 yılda ortalama yıllık yüzde 7'lerin üzerinde büyüme oranına sahip ülke." diyen Yener, bu büyümeyi destekleyen sektörlerin başında enerji ve inşaatın geldiğini belirtti.
Ülkede son 10 yılda 6 trilyon metreküpe yakın doğalgaz ve 23 milyar ton kömür keşfedildiğini hatırlatan Yener, bu doğalgazın ticari hale getirilmesiyle Mozambik'in dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğalgaz ihracatçısı ülkelerinden biri olacağını vurguladı.
"Jeopolitik öneme sahip"Yener, Mozambik'in klasik bir tarım ekonomisi olduğuna değinerek, "Ülkedeki başlıca tarımsal maddeler şeker, çay, pamuk ve tütün. Mozambik sanayi alanında da Afrika'nın en büyük alüminyum üreticilerinden biri." dedi.
İnşaat sektöründe son on yılda yıllık ortalama yüzde 12'lik büyüme kaydedildiğini dile getiren Yener, "Tüm ülkede yollar, barajlar, alışveriş merkezleri, ofisler, rezidanslar yapılıyor." diye konuştu.
Yener, Mozambik'in doğal kaynaklarının yanı sıra jeopolitik konumuyla da önem arz ettiğini söyleyerek, "Mozambik çevresinde okyanuslara çıkışı olmayan birçok ülkenin de okyanusa çıkış yolu. Zambiya, Svaziland, Botsvana, Zimbabve, Malavi hatta Güney Afrika Cumhuriyeti'nin kuzeyi, okyanusa Mozambik'teki 5 liman üzerinden çıkıyor." ifadesini kullandı.
Amerikan ve İtalyan şirketler öne çıkıyorYener, ülkede halihazırda çıkan doğalgazın önde gelen imtiyaz sahibinin Güney Afrika şirketi Sasol, yeni keşfedilen doğalgaz yataklarında başlıca imtiyaz sahiplerinin ise Amerikan Anadarko ve İtalyan Eni firmaları olduğunu aktardı.
Eni'nin hisselerinin bir kısmının Exxon Mobil tarafından satın alındığını belirten Yener, dünya enerji devlerinden Amerikan şirketinin Mozambik'e güçlü giriş yaptığını bildirdi.
Yener, "Doğalgaz çıkarma faaliyetleri çok geniş, birçok ülkeden firmaların katılımıyla kurulacak konsorsiyumlar tarafından gerçekleştirilecek. ABD'den CBI, Japonya'dan Mitsui, Çin'den CNPC, Portekiz'den GALP ve Hindistan'dan Bharat ve Oil India bu konsorsiyumlar da yer alması planlanan şirketlerden bazıları." dedi.
Mozambik kendi gazından yüzde 15 ila 25 alacakYener, Mozambikli milli hidrokarbon şirketi ENH'nin tüm projelerde azınlık hissesine sahip olacağını söyleyerek, ülkenin kaynaklarının işletilmesi karşılığında ise sadece yüzde 15-25 ortaklığı bulunduğunu ifade etti.
Ticaret Ateşesi Yener, "Kuzey Afrika ülkelerindeki benzer anlaşmalarla kıyaslandığında Mozambik'teki imtiyaz sahibi yabancı şirketler çok avantajlı. Mozambik devleti tüm satışlardan mesela Eni'nin Exxon'a yaptığı hisse devrinden, ticari tüm faaliyetlerden vergi aldığı gibi Mozambik devlet şirketi doğal kaynakların yüzde 15 ila yüzde 25 ortağı." diye konuştu.
İmtiyaz sahibi şirketlerin, kaynakların ekonomik ömrü boyunca işletmesini yürüteceğini anlatan Yener, "Ülkenin bu yatakları ekonomiye kazandırma gücü çok düşük olduğu için pazarlık gücü de şimdiye kadar açıkçası düşük kaldı." değerlendirmesinde bulundu.
Bugüne kadar yabancı güçlü şirketlerin bu müzakerelerden daha avantajlı çıktığı yönünde izlenimleri bulunduğunu kaydeden Yener, ülke ekonomisi geliştikçe Mozambik tarafının daha fazla pay sahibi olabileceğini dile getirdi.
Ülke toprakları çok zenginYener, "Mozambik'te nereyi delseniz altından bir doğal kaynak çıkıyor." dedi.
Ülkede doğalgazdan sonra ikinci önemli kaynağın kömür olduğunu ifade eden Yener, bu sektörde de Hindistan'dan ICVL konsorsiyumu ve Brezilya'dan VALE'nin en büyük iki oyuncu olarak gözüktüğünü bildirdi.
Mozambik'te geçen yıl kömür üretiminde rekor kırıldığını kaydeden Yener, kömür fiyatlarının 2016'nın ilk çeyreğinde dip yaptıktan sonra yükselişe geçmesinin ve ülkenin orta bölgesinde zaman zaman yaşanan karışıklıkların hafiflemesinin buna önemli katkı sağladığını söyledi.
"Türkler enerji alanında yatırım fırsatlarını değerlendirebilir"Mozambik'te tüm doğal kaynaklara rağmen nüfusun sadece yüzde 24'ünün elektriğe erişebildiğine işaret eden Yener, "Bu kaynaklar yeterince elektrik üretimine dönüştürülememiş durumda ama ülkenin planladığı çok sayıda termik ve hidroelektrik santraller var." diye konuştu.
Yener, elektrik ihtiyacının 10 yılda büyük ölçüde kapatılmasının hedeflendiğini dile getirerek, Türk şirketlerinin tüm enerji alanlarında ana yüklenici ve alt yüklenici olarak Mozambik'te fırsatları kolladığını kaydetti.
Elektrik santrallerine teklif veren ve ihale sonuçlarını bekleyen Türk şirketleri bulunduğunu bildiren Yener, "Yakında bizim şirketlerimizi de burada enerji piyasasında görmeyi bekliyoruz." dedi.
Türk girişimcilerin hemen hemen her sektörde imkanlara sahip olduğunu anlatan Yener, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bizim güçlü olduğumuz sektörlerden gıda, beyaz eşya, mobilya, inşaat malzemeleri, aklınıza aslında ne kadar rekabet avantajımız olduğunu düşündüğünüz sektör gelirse hepsinin bu ülkede ciddi yatırım, ticaret potansiyeli var. Mozambik'te ve Afrika'nın birçok ülkesinde marketlere girildiğinde yerli gıda maddesi bulmak zordur. Bu firmaların çoğu İtalyan, Portekiz, Brezilya'dandır. Güney Afrika sahip olduğu serbest ticaret anlaşması sayesinde gıda ürünlerini gümrük vergisinden muaf olarak satıyor ve tabii komşu olması nedeniyle lojistik avantajları kullanıyor. Güney Afrika marketlerde satılan ürünlerden en büyük payı alıyor gerçekten."
Yatırım alanları genişMozambik'te yerli üretimin Türk şirketleri eliyle yapılabileceğini belirten Yener, ülkede kola fiyatlarının sudan daha ucuz olduğuyla ilgili değerlendirmeye, "Tabii bunun üretim maliyetleriyle ilgisi var. Biliyorsunuz doğal kaynak suları işlenmiş sulardan daha pahalı. Kola fiyatlarını karşılaştırdığınız sular doğal kaynak suları." dedi.
Yener, ülkede gıda dışında diğer önemli yatırım alanlarının ilaç ve temizlik malzemeleri, kağıt ve tekstil olduğunu ifade ederek, tarım, müteahhitlik ve turizm alanında önemli fırsatlar bulunduğunu dile getirdi.
Gümrük vergileri düşecekYener, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ülkeyi ziyareti sırasında, ticari ve ekonomik iş birliği anlaşmasıyla yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması anlaşmasına imza atıldığını hatırlattı.
Yener, ayrıca iki ülke arasında tercihli ticaret anlaşması imzalanmasına yönelik müzakerelerin başlamasının da kararlaştırıldığını kaydederek, "Birkaç ay içinde Türkiye'de ilk tur müzakerelerin yapılması planlanıyor." dedi.
Anlaşmalarla her iki ülke arasındaki bazı gümrük vergilerinin ciddi anlamda düşürülmesinin bazılarının ise kaldırılmasının planlandığını dile getiren Yener, böylece ticaretin önünün açılacağını vurguladı.
Yener, "Mozambik yabancı yatırımcıya aç bir ülke ve bu konuda son derece titiz çalışıyor. Türk girişimcilerin fiyat-kalite oranı avantajıyla burada şanslı olduğunu söyleyebiliriz. Ancak rakipleri de var. Yakınlık ve serbest ticaret alanı avantajını iyi kullanan Güney Afrika Cumhuriyeti, dil avantajını iyi kullanan Portekiz ve Brezilya, fiyat avantajını iyi kullanan Çin gibi." değerlendirmelerinde bulundu.
