Milli Akıllı Sayaç Sistemleri, Türkiye'nin enerjide teknolojik altyapısına güç kazandıracak

İstanbul

Yazılım, donanım ve iletişim altyapısıyla elektrik dağıtım sistemindeki verilerin entegre şekilde yönetilmesini sağlayacak MASS projesi, akıllı şebeke dönüşümü için ölçüm sistemlerinin uçtan uca, akıllı bir yapıda tanımlanmasını amaçlıyor.

İlgili bakanlıkların öncülüğünde, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ (TEDAŞ), Türkiye Elektrik İletim AŞ, Enerji Piyasaları İşletme AŞ ile Türkiye'deki 21 elektrik dağıtım şirketinin katılımıyla gerçekleştirilen projede, tüm sistem bileşenleri, haberleşme yapıları ve yazılımlar "yerlilik ve millilik" kriterleri esas alınarak tanımlanıyor.

MASS ana bileşenleri, akıllı sayaçlar, modem, merkezi haberleşme yazılımı, veri yoğunlaştırıcı ve kullanıcı mobil uygulaması donanım ve yazılımlarından oluşuyor.

Enerji sektörünü ileri teknolojiyle buluşturacak sistem, enerji tedarikçileri, dağıtım şirketleri ve son kullanıcılar gibi ilgili tarafların güvenilir ve gerçek zamanlı verilere erişebilmesine imkan sağlayacak. Tüketilen enerjiyi algılayan ve kullanımı konusunda tüketicileri yönlendiren sistem, enerji verimliliğine de katkıda bulunacak.

Geliştirilen mobil uygulamayla aboneler, anlık ve belirli dönemlere ait tüketimlerini inceleyebilecek. Bu, abonelerin enerji kullanım alışkanlıklarını daha iyi anlamalarını sağlayacak ve gerektiğinde enerji tasarrufu yapmalarına imkan tanıyacak. Aşırı tüketim durumlarında uyarılan aboneler, bütçelerini de korumuş olacak.

İlk adımların 2019'da atıldığı projede, pilot uygulamalar 2022'de başlatıldı. Yaklaşık bir yıl süren uygulamalar, Türkiye'nin 21 elektrik dağıtım bölgesindeki farklı noktalarda gerçekleştirildi. Ölçüm, analiz ve çıktılar oluşturularak gerekli düzenlemelerin tanımlanması sağlandı.

Proje kapsamında, farklı üreticiler tarafından "yerli ve milli" imkanlarla geliştirilen akıllı sayaçlar, sertifikasyon süreçlerinin tamamlanmasıyla zorunlu hale gelecek. Yeni takılacak ve kullanım süresini tamamlamış tüm sayaçlar, MASS ile uyumlu sayaçlarla değiştirilecek. Yapılan fayda-maliyet analizi sonuçlarına göre, ilk uygulamaları takiben 7 yıllık süre içinde MASS'ın Türkiye genelinde yaygınlaşması hedefleniyor.

MASS'ın 2025'te devreye girmesi hedefleniyor

MASS Proje Yürütücüsü Ari Torosoğlu, AA muhabirine, EPDK'nin AR-GE bütçesiyle gerçekleştirilen projeye elektrik dağıtım şirketlerinin tamamının katıldığını söyledi.

Torosoğlu, dağıtım şirketlerinin karşılaştığı sorunlara en uygun çözümlerle bir şartname hazırlandığını ve TEDAŞ'a sunulduğunu belirterek, "Kasım 2022'de şartname çalışması tamamlandı ve Kasım 2023'te yayımlandı. Şu anda, sayaç firmaları tasarımlarını yapıyor. MASS'ın 2025'te yaygın şekilde ülkemizde kullanılmasını hedefliyoruz." dedi.

Projede dağıtım şirketlerinin yanı sıra sayaç ve modem üreticilerinin de yer aldığını dile getiren Torosoğlu, "Projede sayaçlar algoritmalar sayesinde nereden beslendiğini algılayabiliyor. Ek donanıma ihtiyaç duymadan sağlanan bu özellik, MASS projesinin özgün çalışmalarından biri ve patenti ülkemize ait." ifadelerini kullandı.

Torosoğlu, bunun operasyon yük getirmeden ve elektriği kesmeden yapılabildiğini kaydederek, şöyle devam etti:

"Böylelikle trafo bazlı kayıp-kaçak analizi yapabiliyoruz. Kayıp-kaçak ekiplerini çok daha verimli noktalara, yani problemin gerçekten olduğu noktalara odaklayabiliyoruz. Ayrıca, neyin nereden beslendiği belli olduğunda yükü dengeleyebiliyorsunuz. Yükü dengelemek de verimliliğinizi artırıyor. Sayaçlar, 60'a yakın analiz yapabiliyor. Yanına bir teknisyen göndermişsiniz gibi bütün ölçümleri kendi datalarına bakarak yorumlanmış olarak elektrik dağıtım şirketine iletiyor. Bu da bizim hakimiyetimizi artırmış oluyor."

MASS kapsamında geliştirilen mobil uygulamaya da değinen Torosoğlu, "Enerjinin e-Devlet uygulaması gibi düşünebilirsiniz. Örneğin sizin elektrik, su ve doğal gaz aboneliğiniz var. Türkiye'nin farklı noktalarında eviniz var. Türkiye'nin herhangi bir noktasında mobil aplikasyonunuza bakarak kendi aboneliklerinizin durumunu gözlemleyebiliyorsunuz." bilgisini paylaştı.

Abonelerin, mobil uygulamayla tüketim eğrilerini de görebildiğini aktaran Torosoğlu, "Uygulama, elektrik dağıtım şirketi sayaçlara ne kadar hakimse kullanıcının da bu kadar hakim olmasını sağlıyor." dedi.

Torosoğlu, şartnamenin yayınlanmasının ardından mevzuatın da Aralık 2023'te EPDK tarafından onayladığını anımsatarak, "2025 yılı itibarıyla yeni şartnameye, MASS uyumlu sayaçlara geçme hedefimiz var. En az iki firma onaylarını alır ve TEDAŞ bunu onaylarsa artık MASS uyumlu sayaçlar Türkiye'de yaygınlaşmaya başlıyor, diyebiliriz. Eğer tek firma alırsa ya da firmalar onay alamazsa o zaman bir yıl uzatma kararı alınır. Bunları önümüzdeki 6 ay içerisinde göreceğiz, ama hedefimiz 2025 başı." diye konuştu.

Sayaç mülkiyetinin dağıtım şirketlerinde olduğunu ve değişimin de onların görevi olduğunu vurgulayan Torosoğlu, "Dolayısıyla bunlar elektrik dağıtım şirketinin sorumluluk alanında. Müşteri, kendi sayaçlarını değiştirmeyecek. Elektrik dağıtım şirketleri, sayaçlar 10 yılını doldurduğu zaman, arıza verdiğinde ya da kaçak olduğunda öncelikle bu sayaçlarla değiştirecekler. Dolayısıyla değişim yavaş yavaş yapılacak diyebiliriz." ifadelerini kullandı.

"Projeyi, tamamıyla yerli ve milli olarak gerçekleştirdik"

Danışman şirket Alcansar Ölçüm ve Otomasyon Sistemleri Kurucusu Selahattin Caner de projenin üreticilerden bağımsız, özgün şekilde ortaya çıkarılmış bir haberleşme protokolü ve sistemine sahip olduğunu söyledi.

Caner, projenin sektördeki tüm paydaşların katılımıyla uzun süreli çalışmaların ardından tamamlandığını belirterek, "Projeyi, tamamıyla yerli ve milli olarak gerçekleştirdik. Daha önce böyle bir protokol, Türkiye'ye özgü, tamamıyla Türk mühendisleri ve Türk ekosistemi tarafından geliştirilmiş uçtan uca bir sistem yoktu." ifadesini kullandı.

Caner, projenin yaygınlaştırma politikasına ilişkin, "Öncelikle sorunlu olan bölgeler, sonra 10 yılını doldurmuş veya doldurmaya yakın olan yerler, bir trafo bölgesinde tamamı problemli veya problemli olma ihtimali olan yerler gibi bir politikayla yaklaşık 7 yıl içinde bir yaygınlaştırma politikası izlemek istiyoruz." ifadesini kullandı.

"Pilot uygulama başarıyla tamamlandı"

Yeşilırmak Elektrik Dağıtım AŞ (YEDAŞ) AR-GE Şefi Caner Özen ise Samsun'daki pilot uygulamaların yapılacağı noktalara ilişkin sıcaklık ve nem gibi birçok faktörün göz önünde bulundurulduğuna dikkati çekerek, "YEDAŞ uygulama bölgesi, bu parametrelerin yanı sıra elektrik, su ve doğal gazın tek bir sayaç ve tek bir modem üzerinden yazılım sistemine aktarılması noktasında diğer uygulamalardan ayrıştı." diye konuştu.

Özen, pilot uygulamaların yapıldığı noktalarda tüketicilerden olumlu dönüş aldıklarına dikkati çekerek, "Yerli ve milli olarak üretimi gerçekleştirilen MASS ana bileşenlerinin entegrasyonuyla elektrik, su ve doğal gaz sayaçlarının tek bir uygulama üzerinden okunabilmesi başarıyla sağlanmıştır." bilgisini paylaştı.

MAKEL Elektrik AR-GE Müdürü Hakan Sezgin de sayaç üretimi yapan şirketin akıllı sayaçların prototiplerini sağlayarak saha testleri üzerinde projeye destek verdiklerini bildirdi.

Sezgin, projedeki elektronik sayaçların çeşitli teknolojilere sahip olduğuna işaret ederek, "Bu anlamda interaktif olabilmesi, modüler modem ürününün sisteme, sayaçların içerisine dahil olması verinin network ağına iletimini sağlıyor. Teknik kalite opsiyonu, şebeke üzerindeki harmonik salımlarının kayıt altına alınmasını sağlıyor. Ani voltaj yükselme ve düşüşleri de kayıt altına alınıyor. Her iki özellik de tüketicilerin elektriksel ev araçlarının sağlıklı şekilde çalışmasını garanti altına alacak." değerlendirmesinde bulundu.

MASS kapsamında ürettikleri sayaçların 180'den fazla noktada prototip seviyesinde testlerinin yapıldığını dile getiren Sezgin, "Yüzde 100 yerli olarak çalışıyoruz. Elektronik olarak kendi tasarımlarımızı yapıyoruz. Üretim alanında kendi otomasyon sistemlerimizi geliştiriyoruz." diye konuştu.

Kaynak: AA