Bişkek
Kırgızistan'da 28 Ocak 2021'de yemin ederek cumhurbaşkanlığı görevine başlayan Sadır Caparov'un 4 yıllık döneminde yolsuzlukla mücadeleye ağırlık verildi, Tacikistan ile sınır sorunu çözüldü, Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) iltisaklı olduğu bilinen SAPAT eğitim kurumları ağı Türkiye Maarif Vakfına (TMV) devredildi.
Siyasete 2005'te milletvekili olarak giren ve 2010'da 2. dönem görev yapma hakkı elde eden Sadır Caparov, 10 Ocak 2021'de yapılan erken cumhurbaşkanlığı seçimini yüzde 79,20 oyla kazanarak geldiği iktidarda 4 yılı geride bıraktı.
Caparov, çıktığı siyaset sahnesinde, toplam sanayi üretimi içindeki payı yüzde 22,5 olan ve Kanadalıların işlettiği Kumtor altın madeninin kamulaştırılmasına yönelik tutumuyla tanındı.
Kumtor altın madenini kamulaştırma çağrısı yapılan 2013'teki bir protesto gösterisinde "valinin rehin alınmasını organize ettiği" öne sürülen Caparov, 2017 yılında ülkeye giriş yaparken sınır kapısında gözaltına alındı ve 11 yıl 6 ay hapse mahkum edildi.
Hakkındaki suçlamaları kabul etmeyen Caparov, yaklaşık 3,5 yıl hapis yattı ve cezaevindeyken annesini, babasını ve oğlunu kaybetti.
4 Ekim 2020'de yapılan parlamento seçiminin sonuçlarını protesto eden muhalif parti destekçileri, 5 Ekim 2021’de başkent Bişkek’teki Ata-Too Meydanı'nda bir araya gelerek sokakların karışmasına neden oldu. Caparov da bu süreçte cezaevinden çıkarıldı.
Protesto gösterilerinin devam ettiği dönemde "geçici" başbakanlık görevine getirilen Caparov, 10 Ocak 2021'de yapılan erken cumhurbaşkanlığı seçimini yüzde 79,20 oyla kazanarak, Kırgızistan Cumhuriyeti'nin 6. Cumhurbaşkanı oldu ve 28 Ocak 2021'de yemin ederek göreve başladı.
Parlamenter hükümet sisteminden devlet başkanlığına geçiş
Kırgızistan'da 5 Mayıs 2021'de yürürlüğe giren yeni anayasa ile parlamenter hükümet sisteminden devlet başkanlığı sistemine geçildi.
Kanadalı şirket tarafından 28 yıl işletilen Kumtor altın madenine 18 Mayıs 2021'de kayyum atandı. Altın madeni, 4 Nisan 2022'de kamulaştırıldı.
Ulusal bütçe, sanayi ve tarımsal üretimi arttı
Caparov döneminde organize suç örgütleri, yolsuzluk ve rüşvet ile mücadeleye ağırlık verildi. Kırgızistan Milli Güvenlik Devlet Komitesinin devletin güvenliğini güçlendirmesi ve asayişin sağlanması, sık sık halk ayaklanması yaşanan ülkede geleceğe güvenini pekiştirdi.
Ulusal bütçe 2020'de 308 milyar somdan (3,52 milyar dolar) 2024'te 687 milyar soma (7,85 milyar dolar) çıktı.
2020'de yaklaşık 340 milyon dolar açık veren Kırgızistan bütçesinin, bu yıl yaklaşık 70 milyon dolar fazla vereceği öngörülüyor.
Milli İstatistik Komitesi'nin verilerine göre, 2024'te, ülkenin gayrisafi yurt içi hasılası (GSYİH) bir önceki yıla göre yüzde 9 artarak, 1,5 trilyon som (17,44 milyar dolar) olarak gerçekleşti.
Sanayi üretimi, 2024'te bir önceki yıla kıyasla yüzde 5,5 artışla 6,8 milyar dolar olurken, ülkenin dış ticaret hacmi 2024'te bir önceki yıla kıyasla yüzde 3,7 artarak, 14,6 milyar dolara ulaştı.
Ülkede 2024'te gayri safi tarımsal üretim hacmi de 4,52 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Vergi miktarında rekor seviyeye ulaşıldı
Kırgızistan Devlet Vergi Dairesi, 2024'te 228,2 milyar som (2, 62 milyar dolar) vergi topladı ve vergi miktarında "rekor seviyeye" ulaştıklarını duyurdu.
Vergi kaçırmayı etkileyen faktörlerin belirlenmesi, takip ve analizin artırılması ve modern dijital teknolojilerin devreye alınması sayesinde vergi tahsilatındaki artışın mümkün olduğu belirtildi.
Ayrıca, yüzlerce mülk kamulaştırıldı, ülke genelinde yeni havaalanı terminalleri inşa edilmeye başlandı, otomobil ve insansız hava araçları üretim fabrikaları faaliyete geçti.
Son 4 yılda ülkede 268 okul ve 52 kreşin yanı sıra Kapçıgay, Dostuk ve 101 konutlu Barak isimli üç köy inşa edildi. Çok sayıda mini hidroelektrik santralinin (HES) inşaatına devam ediliyor.
Kırgız halkı ilk kez toplu sosyal konutla tanışıyor
Caparov yönetiminin ilk yıllarında, konut sorununun çözümünde özellikle güvenlik güçlerine öncelik verilmesi halk arasında eleştirilere neden oluyordu.
Başta istihbarat, savunma, iç güvenlik ve itfaiyenin teknik imkanlarını güçlendiren ve konut ihtiyacını önemli ölçüde gideren iktidar, Türkiye'deki TOKİ (Toplu Konut İdaresi Başkanlığı) benzeri bir kurum olan Kırgızistan Devlet İpotek Şirketi'ne (KMİK) 138 milyon dolar aktardı.
Ülke tarihinde ilk defa 1059 aile, uygun vade ve ödeme seçenekleri ile yeni konutlarına taşındı. Ülkede 40 bin dairenin yer aldığı toplu konut inşaat projeleri sürüyor.
Tacikistan ile 33 yıl boyunca yaşanan sınır sorunu çözüldü
Sovyetler Birliği tarafından etnik, siyasi, ekonomik ve kültürel faktörler gözetilmeksizin çizilen hudutlar, iki komşu ülke Kırgızistan ile Tacikistan arasında tartışmalara yol açıyordu.
İki ülke arasındaki sınır sorunları, 2011'den sonra silahlı çatışmalara neden olmaya başladı. Yaklaşık 970 kilometrelik sınırın 503 kilometresini belirlemek için masaya oturan taraflar, 4 Aralık 2024'te ortak açıklama ile "Kırgızistan ve Tacikistan'ın sınır anlaşmazlığı sorununun çözüldüğünü" duyurdu.İki ülkenin, sınır anlaşmasıyla ilgili belgelere mart ayında imza atması bekleniyor.
Çin-Kırgızistan-Özbekistan Demir Yolu Projesi
Kırgızistan'ın, ulaşım ve ticaret alanındaki stratejik konumunu güçlendirecek Çin-Kırgızistan-Özbekistan Demir Yolu Projesi'nin Kırgızistan'daki bölümünün temeli 27 Aralık 2024'te atıldı.
Caparov, temel atma töreninde, "Bu demir yolu, malların Çin'den Kırgızistan'a, Türkiye dahil Orta Asya ve Orta Doğu ülkelerine ve Avrupa Birliği'ne ulaştırılmasını sağlayacak." dedi.
Denize çıkışı olmayan Kırgızistan'daki taşımacılığı kolaylaştıracak bu projenin toplam inşaat maliyetinin 4,66 milyar dolar olduğu belirtiliyor.
FETÖ iltisaklı eğitim kurumları Türkiye Maarif Vakfına devredildi
Caparov döneminde, Kırgızistan ile Türkiye arasındaki siyasi ve askeri ilişkiler güçlendi. Kırgızistan hükümeti, FETÖ bağlantılı olduğu bilinen SAPAT eğitim kurumları ağını Türkiye Maarif Vakfına devrettiklerini 31 Aralık 2024'te kamuoyu ile paylaştı.
Kararın ardından Kırgızistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı Edil Baysalov ile Türkiye Maarif Vakfı Kırgızistan Temsilcisi Hüsnü Bircan ve beraberindeki heyet arasında bir görüşme gerçekleşti.
Baysalov, SAPAT eğitim kurumları ağının Türkiye Maarif Vakfı yönetimine devredilmesiyle öğrencilerin çıkarlarının en iyi şekilde sağlanmasının amaçlandığını vurguladı.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com
