İSTANBUL (AA) - Yapımı 1914 yılında başlayarak, 8 ay içinde "Haliç-Karadeniz Sahra Hattı" adıyla hizmete giren, 1950’lerin başında sessiz sedasız kayıplara karışan İstanbul'un kayıp trenine ait tüm bilgiler, Kağıthane Belediyesi'nin çabaları ile yıllar süren bir araştırma sonrası kitaplaştırıldı.
Belediyeden yapılan açıklamaya göre, Prof. Dr. Emre Dölen, Koleksiyoner Mert Sandalcı, gazeteci ve Kağıthane Belediyesi Basın Danışmanı Hüseyin Irmak'ın ortaklaşa yürüttüğü 18 yıllık çalışma, "Kayıp Bir Demiryolunun İzinde" ismiyle yayımlandı.
Sandalcı'nın editörlüğünde hazırlanıp Türkçe ve İngilizce yayımlanan 344 sayfalık kitap, İstanbul tarihinin kayıp sayfalarını aralıyor.
Açıklamada görüşlerine yer verilen Sandalcı, "Benim bu trene ilgi duymam çocukluk yıllarımda küçük trenlere olan merakım ve ilkokul 3'üncü sınıfta Kağıthane'de yaptığım bir pikniği hiç unutmamamdan kaynaklanıyor. Daha sonra tesadüfen burada bir tren yolu olduğunu gördükten uzunca bir süre sonra yaklaşık 16-17 yıllık bir koleksiyon birikimi ve bunun bir kitaba dönüşmesiyle ortaya çıktı."
Kitabın yazım aşamasından önce yaptıkları araştırma esnasında bölgede tren yoluna ait izler bulabilmek için büyük bir uğraş verdiklerini belirten Sandalcı, şöyle devam etti:
"Kimse tam olarak trenin nasıl bir hat üzerinden ilerlediğini bilmiyordu, tamamen izleri kaybolmuş ve neredeyse geriye bir şey kalmamıştı. Çaresizce bir şeyler bulmak uğraşıyla ormanlık alanda dolaşırken ayağıma sert bir cisim takıldı. Yaprakları kaldırıp baktığımda bir taş gördüm ve taşın üzerinde yazan 9/8'i görünce yaşadığım mutluluğu ve heyecanı size anlatamam. Bir süre taşın üzerinde bulunan bu rakamın ne anlama geleceğini düşündük ve bunun kilometre taşı olduğuna 9'un kilometreyi 8'in de metreyi gösterdiğini bulduk ve bu taştan her 100 metrede bir olması gerektiğini ortaya çıkardık. Daha sonra ilk bulduğumuz taşın her yönüne 100 metre ilerleyerek diğer kilometre taşlarını da bulduk. Yaklaşık 100 senedir orada duruyorlardı. O an yaşadığım duyguları tarif etmem mümkün değil.''
Kağıthane Belediye Başkanı Fazlı Kılıç ise kitapta demir yolu ve trenle ilgili teknik bilgileri ortaya koyduklarını belirterek, "Tarihi Kağıthahe demir yolu, Santral İstanbul kömürsüz kaldığında, İstanbul'un elektriksiz kalmaması için ağaçlı ve çift alandan kömür taşımak için hızla oluşturulmuş bir hat." ifadelerini kullandı.
Kılıç, o yıllarda İstanbul'un işgal altında olduğunu anımsatarak, "Hem İngiltere'den Santral İstanbul'a kömür getirilmesi mümkün değildi hem de Zonguldak'tan getirilen kömürler engellenmekteydi. Böylece bir çözüm üretilmişti. Demiryolu aynı zamanda da bu dönem içerisinde farklı bir görev de üstlendi. Kağıthane'deki silah deposundan Karadeniz'e ve Anadolu'ya silahların ulaştırılması için taşındı. Dolayısıyla çok hızlı yapımına başlanan ve 1 yıl içerisinde tamamlanıp sonra da çok önemli fonksiyonlar yürüten tarihi bir demir yolunun kitabını hazırladık. Basılı olsun, bilgiler derli toplu olsun istedik. 'Yüzlerce yıl sonra insanlar ulaşmak istediklerinde bilgiye hazır ulaşsınlar' dedik." değerlendirmesini yaptı.
- Kitabın detayları
İstanbulluların "Kağıthane Treni" olarak adlandırdığı kayıp trenin, işgal yıllarında Anadolu'ya silah ve cephane kaçırılmasında da görev yaptığı, araştırma sırasında ortaya çıkarıldı. Haliç silah depolarından tren ile gece Ağaçlı-Karaburun'a çıkarılan mühimmatın buradan da teknelerle İnebolu'ya aktarılma hikayesine kitapta ayrıntılarıyla yer verildi.
Önemli bir mikro tarih çalışması olan kitap; 1. Dünya Savaşı koşullarında şehrin elektriksiz, fabrika ve gemilerin kömürsüz kalma tehlikesini bertaraf etmek için aAğaçlı kömürlerinin Haliç'e taşınma öyküsünü tüm yönleriyle aktarıyor.
Lokomotif ve vagonların kitapta yer alan çizimleriyle teknik metni ise Alan Prior tarafından hazırlandı. Çizimlerde ölçü verildiği için maket yapımına da olanak sağlayan kitap, Prof. Dr. Emre Dölen, Mert Sandalcı ve Hüseyin Irmak'ın yazılarının yanı sıra 1915'lerde Ağaçlı Ocak Müdürlüğü yapan Şevki (Sevgin) Bey'in ayrıntılı bilgiler içeren hatıratına da yer veriyor.
