İstifa eden meslek kuruluşu yöneticileri göreve dönemeyecek

Anayasa Mahkemesi, milletvekili genel seçimi ve yerel seçim için görevinden ayrılan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı, Birlik Yönetim Kurulu üyeleri, oda ve borsa yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile esnaf ve sanatkarlar meslek kuruluşları genel başkanı, başkanları, yönetim ve denetim kurulları üyelerinin aday olamadıkları veya seçilemedikleri takdirde eski görevlerine dönebilmelerine imkan tanıyan kanun hükümlerini iptal etti.

CHP, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'ndaki bazı hükümlerin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu.

Dava dilekçesinde, Anayasa'da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları arasında bir ayrıma gidilmeden düzenleme yapılmasına karşın iptali talep edilen kural ile bu kuruluşlardan birinin yöneticilerine göreve geri dönme imkanı tanınmasının haklı bir nedene dayanmadığı savunuldu. Düzenlemenin aynı zamanda kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının Anayasa'da güvence altına alınan özerkliklerine ölçüsüz müdahale niteliğinde olduğu gerekçesiyle Anayasa'ya aykırı olduğu ileri sürüldü.

Anayasa Mahkemesi, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'ndaki ilgili düzenlemeyi iptal etti.

Yüksek Mahkemenin gerekçesinde, odalar ve borsalar ile bunların üst kuruluşu olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin, Anayasa'nın 135. maddesinde çizilen çerçeve içinde 5174 sayılı Kanun ile kurulan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları olduğu belirtildi.

Söz konusu meslek kuruluşlarının yönetim organlarında görev alanların milletvekili seçimleri ile mahalli idareler seçimlerinde aday olabilmek için görevlerinden çekilmiş olma şartına tabi olmalarının nedeninin, bu görevlilerin Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 18. maddesinde sayılan "kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar" kapsamında bulunmaları olduğu kaydedildi.

Anayasa'nın 76. maddesinde, belirli kamu görevlerinde bulunanların milletvekili seçimlerinde aday olabilmeleri için görevlerinden çekilmiş olmaları koşulu getirildiği hatırlatılan gerekçede, seçimlerde aday olmak amacıyla görevden çekilenlerin aday olamadıkları ya da seçilemedikleri durumda göreve dönebilmelerinin, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'da düzenlendiği belirtildi.

Anayasa'nın, vatandaşlara kanunda gösterilen şartlara uygun seçilme hakkı tanıdığı, ayrıca bu hakkın kullanılmasının kanunla düzenleneceğini belirttiği ve kanun koyucuya anılan hakkın kullanımını düzenleme konusunda takdir yetkisi verdiği ifade edilen gerekçede, kanun koyucunun, söz konusu takdir yetkisini kullanırken kanun önünde eşitlik ilkesine uygun hareket etmek zorunda olduğu vurgulandı.

Gerekçede, şu tespitler yapıldı:

"Kuralla, adaylığın veya seçimin kaybedilmesi halinde göreve dönme imkanının tanınması nedeniyle seçilme hakkının kullanımı bakımından, 5174 sayılı Kanun kapsamındaki meslek kuruluşlarının yönetim organlarında görev alanlar ile diğer kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının yönetim organlarında görev alanlar arasında bir farklılık yaratıldığı anlaşılmaktadır.

Seçilme hakkını kullanmada bütün kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları yöneticileri için geçerli olan genel bir sınırlama olarak görevden çekilmiş olma şartı bulunurken özel hükümle göreve dönme imkanı tanınmak suretiyle 5174 sayılı Kanun kapsamındaki meslek kuruluşları yöneticileri hakkında farklı düzenleme öngörülmüştür. İptali talep edilen kuralla getirilen farklı düzenleme, seçilme hakkı yönünden eşitlik ilkesine aykırıdır."

Aynı kanuna eklenen ve bu düzenlemenin iptali nedeniyle uygulanma kabiliyeti kalmayan, "Bu süreçte birlik başkanı ile oda ve borsa yönetim kurulu başkanının yerine seçim yapılmaz. Yönetim kurulu üyeleri yerine ise yedek üye çağrılır" şeklindeki ikinci ve "Birlik başkanı ile oda veya borsa yönetim kurulu başkanının eski görevlerine dönmeleri için öngörülen sürenin sonuna kadar en yaşlı başkan yardımcısı, yokluğunda en yaşlı üye geçici olarak başkanlık görevini yürütür." üçüncü fıkralarının da iptaline karar verildi.

CHP, başvuru dilekçesinde, 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu'na eklenen ek 1. maddenin de aynı gerekçelerle iptalini istedi.

Yüksek Mahkeme, milletvekili ve mahalli idareler seçimlerinde adaylık için görevinden ayrılan esnaf ve sanatkarlar meslek kuruluşları genel başkanı ve başkanları ile yönetim ve denetim kurulları üyelerine aday olamadıkları veya seçilemedikleri takdirde eski görevlerine dönebilmeleri, bu süreçte genel başkan ve başkanların yerine seçim yapılmayarak başkanlık görevinin geçici olarak yürütülmesi, yönetim ve denetim kurulu üyelerinin yerine ise yedek üyelerin çağrılmasını öngören düzenlemeyi de aynı gerekçelerle iptal etti.

Kaynak: AA