ICTY kapanıyor: Eski Yugoslavya'da işlenen suçlar cezasız kalmadı

SARAYBOSNA - Kayhan Gül

Hollanda'nın Lahey şehrindeki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), 24 yıllık faaliyetlerini "Prlic ve diğerleri" davası ile fiilen sonlandırdı.

Mahkeme yıl sonunda resmi olarak da kapılarını kapatacak.

1990'lı yıllarda eski Yugoslavya'da yaşanan savaşlarda işlenen suçların cezalandırılması amacıyla 1993 yılında BM kararı ile kurulan ICTY, 24 yıllık çalışmalarıyla savaş suçlarının cezalandırılması adına önemli işler gerçekleştirdi. Eski Yugoslavya ülkelerinde adaletin kısmen de olsa sağlanması adına önemli kararlar alan mahkeme, 1990'lı yıllarda birbiriyle savaşan farklı etnik grupların bir arada yaşamaya devam ettiği bölgede sık sık eleştirilmekten ise kaçamadı. Zira mahkemenin savaş suçlusu ilan ettiği biri, farklı etnik kökenden başka biri için hala kahraman olarak görülmeye devam ediyor.

Kararları birçok kez "siyasi" olarak değerlendirilse de ICTY'nin verdiği "soykırım", "insanlığa karşı suçlar" ve "savaş suçları" cezaları, bulunduğu konum önemli olmaksızın herkesin yargılanıp cezalandırılabileceğini gösterdi.

Mahkeme aynı zamanda, tarihi gerçeklerin inkar edilemeyeceği noktasında da önemli katkılar sağladı. 1995 yılında Boşnaklara yönelik toplu katliamların yapıldığı Srebrenitsa'da "soykırım suçu" işlendiğine mahkemece hükmedilmesi buna örnek olarak gösteriliyor.

24 yıllık geçmişi boyunca mahkeme, her ne kadar en fazla Sırpların işlediği savaş suçları üzerine yoğunlaşmış olsa da Boşnakları, Kosovalı Arnavutları ve Hırvatları da cezalandırmaktan geri kalmadı. Dolayısıyla mahkeme, aldığı bu kararlarla eski Yugoslavya'daki savaşan tüm tarafların savaş suçları işlediği mesajını verdi. Mahkeme, dengeli kararlar vermeye çalıştığı dönemde sık sık siyasi bir kurum olarak değerlendirildi ve eleştirildi.

İlk mahkumiyet kararını 1996 yılında veren ICTY, Bosna Hersek'teki Sırp Cumhuriyeti Ordusu (VRS) askerlerinden Drazen Erdemovic'i 10 yıl hapse mahkum etti. Hırvat kökenli olmasına rağmen Sırp ordusunda görev yapan Erdemovic, Srebrenitsa'daki soykırımda işlediği suçlardan hüküm giydi.

ICTY'nin son kararı ise 6 eski Hırvat yetkilinin yargılandığı "Prlic ve diğerleri" davasının temyiz duruşmasında alındı. Savaş suçlusu eski Hırvat general Slobodan Praljak'ın zehir içerek intihar ettiği duruşmada, mahkeme 6 Hırvat hakkında Bosna'daki savaşta işledikleri suçlardan toplam 111 yıl hapis cezası verdi.

AA muhabirinin ICTY'nin resmi internet sitesinden derlediği bilgilere göre, mahkeme bugüne kadar 161 kişi hakkında iddianame hazırladı.

Toplam 90 kişi hakkında bir yıldan müebbete varan farklı hapis cezaları verildi. Mahkeme tamamı Sırp 6 kişi hakkında müebbet hapis cezası verdi. Hakkında müebbet verilen isimler; Stanislav Galic, Vujadin Popovic, Ljubisa Beara, Milan Lukic, Zdravko Tolimir ve Ratko Mladic oldu.

ICTY, bugüne kadar 19 kişi hakkında da beraat kararı verdi.

ICTY'nin faaliyetlerini sonlandırmasının ardından devam eden ve olası temyiz davaları ile yeniden yargılanmalarına karar verilen Jovica Stanisic ve Franko Simatovic'in davasını, Uluslararası Ceza Mahkemeleri Mekanizması (MICT) devralacak. Yine Lahey'de bulunacak MICT, misyonlarını tamamlayan ICTY ile Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesinin (ICTR) devamı niteliği taşıyor. Dolayısıyla daha önce 40 yıl hapse mahkum edilen Radovan Karadzic'in temyiz davası, hakkında müebbet hapis cezası verilen Ratko Mladic'in olası temyiz başvurusu, beraat eden Vojislav Seselj'in temyiz davası ile Stanisic ve Simatovic'in yeniden yargılanacakları davalar MICT'de görülecek.

ICTY'nin kapanış töreni 21 Aralık 2017'de yapılacak ve yıl sonu itibariyle mahkeme resmen çalışmalarını sonlandıracak.