İstanbul
Arap ülkelerinde elektrik talebindeki büyüme oranı, küresel düzeyde yüzde 5 olan orana kıyasla, yıllık yüzde 7 ila 10 arasında değişim gösteriyor.
Bazı Arap ülkeleri ise yıllarca yaptıkları yatırımlarla uzun süreli elektrik kesintileri sorununu çözmeyi başardı.
Diğerleri ise kesintileri sona erdirmek için elektrik ve temiz enerji kaynakları ithal etme yoluna gitti. Bunlardan Libya, Lübnan ve Irak gibi birçok Arap ülkesinde elektrik kesintilerinden kaynaklanan protestolar yaşandı.
Ancak Dünya Bankası istatistiklerine göre Arap dünyasında elektriğe erişim oranı 2020'de yaklaşık yüzde 90,3'e ulaştı.
Yemen ve Lübnan'da elektrik kesintileri 18 saati buluyor
Günlük hayatın vazgeçilmezleri arasında yer alan elektrik, birçok Arap ülkesinde ulaşılabilir olmaktan çok uzak.
Özel bir enerji sitesinin verilerine göre, Yemen'de 18 saate, Lübnan'da 12 ila 18 saate, Sudan'da 10 ila 12 saate, Irak'ta 6 ila 12 saate ve Libya'da 4 ila 6 saate varan uzun kesintiler yaşanıyor.
Gazze Şeridi'nde de günlük 12 saat kesinti yaşanırken sadece 5 saat elektrik verilebiliyor.
Fas, üretim açığını gidermek için güneş enerjisine yöneldi
Eski İspanya Dışişleri Bakanı Ana Palacio'ya göre Fas, elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 20'sini İspanya'dan ithal ediyor.
Fas haber sitesi Hespress'e göre, ülkenin geçen mayıs ayında İspanya'dan yaptığı elektrik ithalatı yaklaşık 23 bin 500 megavattı.
Yerel basına göre, elektrik talebi yıllık yüzde 7 ila 8 arasında arttığı için Fas, geçen Temmuz ayında elektrik alımlarını 2021'in aynı dönemine göre yüzde 133 artırdı.
Fas üretim açığını telafi etmek için elektriğinin yüzde 52'sini güneş enerjisinden üretme yoluna gitti. Bu kapsamda da 2018 ve 2030 yıllarını kapsayan 40 milyar dolarlık yatırım yaptı.
Tunus, Cezayir ve Fas'tan enerji ithal ediyor
Tunus'ta ise elektrik üretimi neredeyse tüketimi karşılıyor. Ancak istisnai durumlarda özellikle üretim ünitelerinde arıza olduğunda ülke, Cezayir ve Fas'tan ithalat yapmak zorunda kalıyor.
Ülkedeki elektrik şirketine göre, Tunus 2020 yazında 4 bin 630 megavat elektrik üretiminde bulundu. O dönem ülkenin elektrik ihtiyacı ise 4 bin 150 megavattı.
Dünya Bankası verilerine göre, Fas ve Tunus elektrik ithal etmek zorunda kalsa da, şehirlerde ve kırsal alanlarda elektriğe erişim oranı yüzde 100'e ulaşıyor.
Elektrik sıkıntısından ihracata
Mısır, Cezayir ve Moritanya ise elektrik sektöründe atılım yapan ülkelerden. Önceki yıllarda özellikle yaz aylarında kesintilerden muzdarip olan bu üç ülke, halihazırda komşu ülkelere ihracat yapacak konuma geldi.
Ancak Kuzey Afrikalı bu üç ülke mevcut düzeye gelebilmek için milyarlarca dolarlık devasa yatırımlar yapmak zorunda kaldı.
Bu kapsamda, eski Enerji Bakanı Mustafa Kaytuni'ye göre Cezayir, 2000 ile 2017 yılları arasında elektrik santrallerinin inşası için 150 milyar dolar yatırım yaptı.
Cezayir'de elektrik üretimi 2000 yılında 3 bin 900 megavat iken Kasım 2017'de 18 bin megavat oldu. Bu da üretimin 20 yıldan kısa bir sürede yaklaşık 5 kat arttığı anlamına geliyor.
Mısır'da ise 2010 ve sonraki yıllarda elektrik açığı ve kesintiler artmıştı. Haziran 2014'te açığın 6 bin megavat olduğu ülkede, Haziran 2020'de 13 bin megavat elektrik fazlası elde edildi.
Elektrik Bakanı Muhammed Şakir'e göre, ülke, 2014 ve 2021 yılları arasında elektrik üretmek için 18,5 milyar dolardan fazla yatırım yaptı.
Mısır, bu başarıyı, ülkenin elektrik üretimindeki rolünün yanı sıra özellikle 2015'te Akdeniz'de keşfedilen Ez-Zahr doğal gaz sahasında 2017'de üretime başlamasıyla gaz ithalatçısı konumundan ihracatçı konumuna gelerek elde etti.
Temmuz 2010'da Mısır'dan yaklaşık 200 megavat elektrik ithal eden Ürdün ise bugün Filistin'e elektrik ihraç eden ülkelerden biri haline geldi ve elde ettiği üretim fazlasını Lübnan ve Irak'a satarak ihracat ağını genişletmek istiyor.
Ürdün'ün elektrik üretimi 4 bin 500 megavata ulaşırken, tüketimi ise 3 bin 300 megavatı geçmiyor. Yaklaşık 1200 megavat da fazla üretim yapılıyor.
Batı Şeria'ya 2021'de 60 megavat elektrik ihraç ederken, geçen ay itibarıyla ihracatını 80 megavata yükselten Ürdün, şubat ayında Lübnan ile 250 megavat ihracat anlaşması imzaladı.
Moritanya da elektrik üretimi ve ihracatında atılım yaptı. 2009'da 22 megavat üretim açığı veren ülke, 2015 yılında 380 megavat fazla üretim yaptı ve aynı yıl komşuları Mali ve Senegal'e elektrik ihraç etti.
Elektrik üretimi talebi yaklaşık dört kat artsa da, Moritanya elektriğe erişim açısından yoksul ve ağır borçlu ülkeler kategorisinde sınıflandırılıyor.
Dünya Bankası'na göre, elektriğe erişim Mısır, Tunus ve Fas'ta yüzde 100, Cezayir'de yüzde 99.98 iken Moritanya'da yüzde 47,3'ü geçmiyor.
Kriz, yenilenebilir elektrik üretiyor
Çelişkili bir durum olarak, Yemen gibi yıkıcı bir savaşa tanık olan bir ülke, yenilenebilir enerjilerin, özellikle de güneş enerjisinin kullanımında bir kalkınma gerçekleştiriyor.
Yemen'deki santrallerin yüzde 50'si kısmen hasar görürken yüzde 8'i tamamen yıkıldı.
Dünya Bankası araştırmasına göre, günümüzde Yemen şehirlerindeki evlerin yüzde 75'i güneş enerjisi kullanıyor ve bu oranın Kasım 2016 itibariyle kırsal alanlarda yüzde 50'ye ulaştığı ifade ediliyor.
1991'de başlayan iç savaş yıllarında elektrik şebekesi çöken Somali'de ise halihazırda rüzgar ve güneş enerjisi başta olmak üzere yenilenebilir enerjiler sektöründe bir devrim yaşanıyor.
Medyada yer alan haberlere göre, başkent Mogadişu'da kullanılan elektriğin yaklaşık yüzde 20'si güneş enerjisinden geliyor. Fosil enerji kaynaklarından elektrik üretmenin yüksek maliyeti nedeniyle ülke, güneş ve rüzgar enerjisi kullanma yoluna gitti.
Mogadişu'da elektriğin maliyeti dünya fiyatından üç kat daha yüksek, ancak yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaşması fiyatların düşmesine katkıda bulundu.
Afrika Kalkınma Bankası'nın raporuna göre, Afrika Boynuzu'nda yer alan Somali, diğer 21 Afrika ülkesinden daha iyi performans gösteren yüksek potansiyelli açık deniz rüzgarlarına sahip.
Somali'deki Yenilenebilir Enerji Çabalarından Sorumlu Ofis Müdürü Ahmed Dubu, yaptığı basın açıklamasında, saniyede 6 metreye ulaşan rüzgar hızının dünyanın en yüksek hızlarından biri olduğunu ve dolayısıyla büyük miktarlarda elektrik üretilerek komşu ülkelere ihraç edilebileceğini ifade etti.
Yerel yayın yapan Hiran internet sitesinin haberine göre, yenilenebilir enerjiler, elektrik hizmetlerinden yoksun 15 milyon Somaliliden 9 milyonu için bir çözüm olabilir.
Babu'l Mendeb Boğazı'na bakan küçük ve sakin bir ülke olan Cibuti, elektrik ihtiyacının bir kısmını Etiyopya'dan ithal ederken, üretim eksikliği ve fosil enerji kaynaklarını ithal etme ihtiyacı nedeniyle ülkedeki birçok köy tamamen karanlığa gömülüyor.
Cibuti özellikle Rift Vadisi bölgesinde yer aldığı için elektrik üretmek için jeotermal enerjiye güveniyor.
Araştırmalar, yüzeye yakın jeotermal akışkanların bulunduğunu, finansal ve teknolojik imkanların sağlanması halinde bunların kullanılabileceğini ortaya koyuyor
Cibuti, özellikle herhangi bir fosil enerjiye sahip olmadığı için enerjisini yüzde 100 yenilenebilir enerjilerden sağlayan ilk Afrika ülkesi olmayı hedefliyor.
Körfez ülkeleri ise büyük gaz ve petrol potansiyeline sahip olmalarına rağmen temiz enerjiye yönelmek için önemli yatırımlar yapıyorlar.
Suudi Arabistan, 2030 yılına kadar elektrik üretiminde iç talebin yüzde 60'ını, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ise yüzde 30'unu yenilenebilir enerjilerden elde etmeyi planlıyor.
Fosil enerji kaynaklarından fakir ülkeler ve petrol ve gaz ihracatçısı ülkeler de dahil herkes için elektrik üretiminde yenilenebilir enerjiler stratejik bir seçenek haline geldi.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com
