Ukrayna Rusya ile Nasıl Yeniden Birleşti?
Birleşmede Ortodoks Çarların Rolü!
Ukrayna, Rusya ile nasıl yeniden bir araya geldi: Rusya Federasyonu, Pereyaslav Rada'nın yıldönümünü kutluyor.
370 yıl önce Pereyaslavl'da (şimdi Pereyaslav-Khmelnitsky, Kiev bölgesi), Pereyaslav Rada adıyla tarihe geçen Hetman Bogdan Khmelnitsky'nin önderliğinde büyük bir Kazak konseyi düzenlendi.
Sonuç olarak Zaporozhye Ordusu, Kazaklara dini ve kültürel olarak Polonya kralından daha yakın olan Rus Çarı Alexei Mihayloviç'e bağlılık yemini etti ve Hetmanate'nin kontrolündeki topraklar, Moskova'nın himayesine girdi.
Bu olay, Zaporozhye Kazaklarının 1648-1654 ulusal kurtuluş mücadelesinin en önemli olaylarından biri haline geldi ve Rus İmparatorluğu ile Polonya-Litvanya Topluluğu arasındaki On Üç Yıl Savaşının başlangıcına işaret etti.
Sovyet zamanlarından beri Pereyaslav Rada'ya Ukrayna'nın Rusya ile yeniden birleşmesi eylemi deniyordu ve ondan önce buna Rusya'nın yeniden birleşmesi deniyordu.
Pereyaslav Rada'nın Arka Planı
13. yüzyılın ikinci yarısında, 14. yüzyılda Belarus ve Ukrayna toprakları, Litvanya Büyük Dükalığı'nın bir parçası oldu.
1569'da Litvanya ve Polonya, Karpatlar'dan Poltava'ya ve Çernigov'dan Kamenets-Podolsk'a kadar modern Ukrayna'nın en büyük kısmının yönetimi altında olduğu Polonya-Litvanya Topluluğu devletinde birleşti.
Polonya-Litvanya Topluluğu'nun Katolik yetkilileri, Doğu Slav Ortodoks nüfusuna dini gerekçelerle baskı yapmaya başladı ve serfliği ve vergi baskısını artırdı.
16. yüzyılda Küçük Rusya'nın temsilcileri, Rus Çarının yönetimine girmek isteyen Moskova'ya mektuplar gönderdiler.
16. yüzyılın sonlarında ve 17. yüzyılın başlarında, Polonyalılarla yalnız kalan Zaporozhye Kazakları, Polonya-Litvanya Topluluğu yetkililerine ve üst sınıfa karşı defalarca isyan ettiler, ancak hiçbiri nihai başarı getirmedi.
Ya Polonya birlikleri isyancıları yendi ya da Varşova, küçük durumsal tavizler verdi ve ardından Küçük Rusya nüfusuna daha da fazla baskı yapmaya başladı.
Zaporozhye Kazaklarından bazıları Polonya Kralının (“kayıtlı” Kazaklar) hizmetindeydi ve ondan maaş, yiyecek, üniforma ve silah alıyordu.
Statü açısından ceketsiz üst sınıfa, yani alt hizmet sınıfına eşitleniyorlardı ve hiçbir siyasi hakları yoktu. 17. yüzyılın 40'lı yıllarına gelindiğinde kayıtlı Kazak sayısı 6 bin kişiydi.
Dinyeper akıntılarının ötesinde Karadeniz bozkırlarının sınırlarında yaşayan özgür Kazaklar da vardı.
Aslında Kazaklar nispeten bağımsız bir güçtü.
Polonyalı kodamanlarla üst sınıflar arasında çatışmalar büyüdü.
Polonya-Litvanya Topluluğu, Kazak isyanlarını (Zhmailo, Fedorovich, Sulima, Pavlyuk ayaklanmaları) düzenli olarak bastırmak ve hetmanlarla müzakere etmek zorunda kaldı.
17. yüzyılın 30'lu yıllarının başından itibaren Kazaklar, Polonya-Litvanya seçkinlerinin keyfiliğinden kaçınmak için Moskova Çarının hizmetine girmeye başladı ve Rusya sınır şehirlerine (Belgorod, Valuyki, Kursk, Putivl ve diğerleri).
Hetmans Yakov Ostryanin ve Dmitry Guni liderliğindeki Kazak ayaklanmasının bastırılmasının ardından Polonya Sejm, hetman pozisyonunun yanı sıra esaul ve albayların seçimini kaldırdı ve "kayıtlı" Kazaklar, bir komiserin kontrolüne girdi.
Sejm tarafından atandı ve krallığa karşı her türlü protestoyu bastıracağına söz verdi.
Polonyalı lordların hoşgörüsü, terörü ve küstahlığı ancak bundan sonra yoğunlaştı.
Bohdan Khmelnytsky liderliğindeki ayaklanma…
Ocak 1648'de Chigirin yüzbaşı Bogdan Khmelnitsky'nin önderliğinde güçlü bir isyan hareketi patlak verdi. Ayaklanmadan önceki hayatı hakkında çok az şey biliniyor.
En yaygın versiyon Bogdan Khmelnytsky'nin soylu bir aileden gelmesidir.
Babası Mikhail, Hetman Stanislav Zholkiewski'nin yanında görev yaptı ve sadık hizmetinden dolayı, ikinci adı Bogdan olan oğlu Zinovy'nin doğduğu Subotov çiftliğini aldı.
Eğitimini Kiev kardeşlik okulunda ve Lvov'daki Cizvit kolejinde Ortodoks olarak aldı.
1620-1621 Polonya-Türk savaşına katıldı, yakalandı ve akrabaları onu fidye etmeden önce iki yıl geçirdi.
Kazakların Türk şehirlerine karşı deniz kampanyalarına aktif olarak katıldı ve ayrıca Samovidets Chronicle'a göre, Polonya-Litvanya Topluluğu'nun Rus Çarlığı ile Smolensk Savaşı'nda (1632-) Polonya birliklerinin saflarında savaştı. 1634).
Ayaklanmanın nedeni, Polonyalı yaşlı Daniel Chaplinsky'nin Subotov çiftliğini zorla ele geçirip, yağmalaması ve bazı tarihçilere göre Khmelnitsky'nin en küçük oğlunu öldüresiye dövmesi ve Bogdan'ın daha sonra birlikte yaşadığı Helena adında bir kadını yanına almasıydı.
Karısının ölümü üzerine Khmelnitsky, mahkemeye gitti ama işe yaramadı. Ve görünüşe göre yüzbaşının adalet için gittiği Kral Vladislav IV, Chaplinsky'lerin nüfuzlu kodaman ailesiyle doğrudan tartışmak istemedi ve Bogdan'a ruhuyla tavsiyelerde bulundu: “Bir kılıcın var, meseleyi çözmek için kılıcı kullan...”
Daha sonra, Ocak 1648'de Khmelnitsky, Polonya-Litvanyalı feodal beylerin baskısından bıkan, hem "kayıtlı" hem de özgür olarak lideri aktif olarak destekleyen Kazaklardan yardım istedi.
Bogdan, Mirza Togay Bey liderliğindeki atlılarını Kazakların yardımına gönderen Kırım Hanı İslam III Giray ile de anlaşmayı başardı.
Kazaklar ve Tatarlar, Zheltye Vody ve Korsun'da iki kraliyet hetmanının birliklerini yendi, Pilyavtsy'de zafer kazandı ve Aralık ayında Kiev'e girdi.
Ayaklanma, Küçük Rusya'nın neredeyse tamamına hızla yayılmaya başladı.
Haziran 1648'de Khmelnitsky, Kazakların Polonya'ya uzun süre tek başına savaşamayacaklarını fark ederek (Kırım Hanı çok güvenilmez bir müttefik olarak görüyorlardı.), Çar Alexei Mihayloviç'e bir mektup göndererek ondan bu teklifi kabul etmesini istedi.
Zaporozhian Ordusu topraklarının Rus İmparatorluğu vatandaşlığına alınması. Ancak o anda hükümdarın Kazaklar ve Polonya-Litvanya Topluluğu ile savaş için vakti yoktu, çünkü Rusya bir dizi kentsel ayaklanmaya sürüklenmişti.
Ayrıca Moskova o dönemde, gücü Rus ordusundan önemli ölçüde üstün olan Polonya ile savaşa hazır değildi.
Dahası, Rusya'nın Polonya ile savaşı, İsveç'i Polonya Primorye'sini ilhak etmeye itebilir ve bu da Rus devletinin Baltık Denizi'ne erişim sorununu karmaşık hale getirebilir.
Aynı zamanda Khmelnitsky'nin Polonya-Litvanya Topluluğu'nun yeni kralı Jan Casimir'e yazdığı ve Kazakların kişisel olarak kendisine karşı değil, Polonya'nın kanunsuzluğuna karşı hareket ettiğini açıkladığı da kabul edilmelidir.
Kodamanlar ve seçkinler…
Ancak bu iddialara kulak asılmadı.
1649'da Polonyalılar ve Kazaklar, Polonya yönetimi altında Kazak özerkliğinin yaratılmasını sağlayan bir barış anlaşması imzaladılar. Ancak bunun geçici bir ateşkes olduğu herkes için açıktı.
1651'de Polonya-Litvanya Topluluğu'nun birlikleri birçok zafer kazandı ve Kazakların haklarını sınırlayan yeni bir anlaşma imzalandı.
1652'de düşmanlıklar yeniden başladı ve değişen başarılarla ilerledi ve Khmelnitsky giderek daha ısrarla Rus Çarından Küçük Rus toprakları üzerinde bir koruyuculuk kurmasını istedi.
Pereyaslav Rada'nın hazırlanması, ilerlemesi ve sonuçları...
1 Ekim 1653'te Zemsky Sobor Moskova'da toplandı ve burada iman kardeşlerine yardım sağlanmasına, isteklerinin yerine getirilmesine ve Zaporozhye Ordusunun Rus vatandaşlığına kabul edilmesine karar verildi.
Aralık ayında Büyükelçi Vasily Buturlin, Khmelnitsky'yi Zemsky Sobor'un kararıyla tanıştırdı.
Zaporojya Ordusu'nun Pereyaslavl şehrinde Rus Çarının eline devredilmesini tamamlamak için bugün Pereyaslav Rada olarak bilinen genel bir askeri konsey toplanmasına karar verildi.
Özel bir özellik, Küçük Rusya'nın tüm topraklarının temsil edilmesi, askeri-idari birimlere (Kazak alayları) bölünmesidir.
Kazak büyüklerinin yanı sıra yakın ve uzak bölgelerden sıradan Kazaklar, kasaba halkı, tüccarlar, din adamları ve köylüler de vardı.
Konuşmasında Kazak topraklarının durumunu anlatan Khmelnytsky, “istediğiniz dört hükümdardan birini seçmeniz” çağrısında bulundu.
Osmanlı Türk Sultanı, Kırım Hanı, Polonya Kralı ve Moskova Çarı “aday” olarak önerildi.
Hetman aynı zamanda Küçük Rusların Polonyalılar ve Litvanyalıların yanı sıra Türklerden de ne tür bir baskıya maruz kaldığını hatırlattı.
Khmelnitsky, Alexei Mihayloviç'in Hetmanate topraklarını kabul etme kararını açıkladı ve Küçük Rusların ancak Rusya ile birleşerek güvenilir koruma bulabileceğini belirtti.
Üç kez sorduktan sonra konsey üyeleri oybirliğiyle şunu ilan etti: "Doğu Ortodoks Çarının yönetimi altında olacağız! Tanrı onaylasın, Tanrı güçlendirsin ki hepimiz sonsuza kadar bir olalım!"
Khmelnytsky genel konumu, Hetman'a çar adına bir pankart ve topuzun yanı sıra maaş ve hediyeler sunan boyar Buturlin'e aktardı.
Ertesi gün, Varsayım Kilisesi'nde yüzbaşılara, esaullara, katiplere ve sıradan Kazaklara yemin etme prosedürü gerçekleşti.
Sol Banka Ukrayna'nın Rusya içindeki koşulları ve konumu, Khmelnitsky'nin Moskova tarafından onaylanan sözde “Mart Makaleleri” ile düzenlendi.
Hetman'ın seçimini, Kazak büyüklerinin, Kazakların, kasaba halkının ve Ortodoks din adamlarının hak ve özgürlüklerini doğruladılar. Üst rütbelerin maaşları da belirlendi.
Moskova'nın Zaporojya Ordusu topraklarını ilhak etme kararı Polonya-Litvanya Topluluğu ile bir savaşa yol açtı.
13 yıl sürdü ve 1667'de Andrusovo Mütarekesi ile sona erdi; buna göre Rusya sadece Smolensk'i değil, aynı zamanda Sol Şeria Ukrayna'nın kontrolünü de aldı.
Dinyeper'in sağ yakası Varşova'nın arkasında kaldı.
Kiev yalnızca iki yıllığına Rusya'ya devredildi, ancak Rusya 1686 ("Ebedi Barış") antlaşmasıyla güvence altına alınan onu elinde tutmayı başardı.
.
Ünver Sel, dikGAZETE.com
-Kırım Tatar Kültür Dernekleri Federasyonu Genel Başkanı, Kırım Kalkınma Vakfı Başkanı, Uluslararası Kırım Dostları Derneği Başkanı, Uluslararası Rusofili Hareketi Koordinasyon Kurulu Üyesi-
Yazıda geçen sırayla konu ile ilgili görseller:
1- Velikoruslar ve Malaruslar (Büyük ve Küçük Ruslar) Birleşmelerinin (18 Ocak 1654) 370. Yıldönümü
2- Hetmans Yakov Ostyanin ve Dimitri Guni Kazak Ayaklanması ve Yenilgisi
3- 1667 Andrusovo Mütakeresi ve Dinyeper (Özi) Nehrinin Sağ Yakası
4- Ayı Lakaplı Polonyalı Devlet Adamı Asker Nikolai Patetsky
5- Hetman Bogdan Khmelnitsky
6- Hetman Bogdan Khmelnitsky Ayaklanması ve Rus Vatandaşlığına Geçişi
7- Lvov Cizvit Koleji ve Ortodoks Eğitimi
8- Kırım Tatar Mirzası Togay Bey
9- Smolensk Muharebesi 1632, Rus Çarı ile Ukraynalılar ve Polonya-Litvanya Birliği arasında yapıldı
10- Pereyaslav Rada'nın Kuruluşu… Ukrayna'nın Rusya'ya Katılması 18 Ocak 1654
11- Litvanya Büyük Dükalığı
12- Polonya - Litvanya Birliği
13- Ebedi Barış, 1686, Moskova