Terör Örgütleri ve İstihbarat Servisleri Arasındaki Müphem İlişkinin Analizi
Moskova’daki IŞİD saldırısının üzerinden neredeyse bir hafta geçti. Ve birçok uzman ve ilgililer tarafından konu üzerinde çalışmalar yayınlandı. IŞİD’in herhangi bir istihbarat servisiyle birlikte, koordineli ve ortaklaşa bu operasyonu düzenlediği konusunda genel ve ortak bir kanı oluştu kamuoyunda. Çok da haklılar. Ancak bu durum yeni, ilk kez ya da hiç uygulanmamış bir yöntem değildi.
İstihbarat servisleri birçok kez ve defaten terör örgütleriyle iş birliği içinde çalışmışlardır. Ve bu çok da normaldir. Hatta bir istihbarat servisinin, kendi ülkesindeki politik ve siyasi çıkarlar için yerel terör örgütleriyle bile çalıştığı görülmüştür.
“Terör Örgütleri ve İstihbarat Servisleri Arasındaki İlişki”, karmaşık ve çok yönlüdür. Bu ilişki, bazen düşmanlık bazen işbirliği temelinde şekillenir ve uluslararası güvenlik dinamiklerini derinden etkiler.
Bu grift ilişki, genellikle yukarıda dediğimiz gibi düşmanlık veya sadece işbirliği üzerine kurulu değildir. Çeşitli faktörlerin etkileşimiyle şekillenir ve zaman zaman bu parametreler temelinde gelişebilir, değişebilir ve hatta evirilebilir.
“İstihbarat Servisleri ve Terör Örgütleri Arasındaki İlişkinin Doğası”nı anlamak için biraz daha derine inmekte fayda var. İstihbarat servisleri, genellikle terör örgütlerini izlemek, onları etkisiz hale getirmek veya kendi çıkarları doğrultusunda kullanmak amacıyla da çalışabilirler.
Bu ilişki, stratejik çıkarlar doğrultusunda değişkenlik gösterebilir ve zaman zaman kamuoyunun dikkatinden uzak yürütülür.
İstihbarat servislerinin temel görevleri arasında terör örgütlerini izlemek, onları etkisiz hale getirmek veya kendi çıkarları doğrultusunda kullanmak da yer alır. Ancak, gerçek dünyada, bazı durumlarda istihbarat servisleri, terör örgütleriyle dolaylı veya dolaysız ilişki içine girebilirler. Bu ilişki, çeşitli nedenlere dayanabilir ve değişkenlik gösterebilir. Bu da çok normaldir ve etik dışı bir durum oluşturmaz.
“İstihbarat Servislerinin Terör Örgütleriyle İlişkisinin Sebepleri” de oldukça karmaşık ve çeşitlidir.
Bunlar arasında istihbarat toplama, karşılıklı istihbarat alışverişi, terör örgütleri içine sızma ve kendi çıkarlarını koruma veya terörü kontrol altına alma gibi nedenler bulunmaktadır. Özellikle karmaşık coğrafi bölgelerde, istihbarat servisleri, yerel terör örgütleriyle ilişki kurarak, yerel veya ulusal güvenliklerini sağlamaya çalışırlar.
Terör örgütleri ile istihbarat servisleri arasındaki ilişki, çok doğal olarak “işbirliği ve çatışma arasında gidip gelebilir.” Örneğin, bir istihbarat servisi, belirli bir terör örgütüyle işbirliği yaparak başka bir terör örgütünü ve / veya hasmını zayıflatmaya çalışabilir. Ancak, bu işbirliği, genellikle geçici ve dengesizdir ve zamanla çatışmaya dönüşebilir. Ayrıca, bazı istihbarat servisleri, terör örgütlerini kontrol altında tutmak veya kendi amaçları doğrultusunda kullanmak için onlarla doğrudan ilişki de kurabilirler.
“Terör örgütleri ile istihbarat servisleri arasındaki ilişki genellikle uluslararası boyutta yaşanır.” Birçok terör örgütü, farklı ülkelerde faaliyet gösterir ve bu ülkelerin istihbarat servisleriyle ya da yerel güvenlik unsurlarıyla ilişki içindedir. Bu durum, uluslararası güvenlik dinamiklerini karmaşık hale getirir ve terörizmin küresel boyuttaki tehdidini arttırır.
Bu dinamik, muğlak ve kompleks ilişkiyi anlamamıza yardımcı olacak bazı anahtar noktalara değinmek gerekirse;
Çıkarlar ve Hedefler: Terör örgütleri ve istihbarat servisleri, genellikle farklı çıkarlara ve hedeflere sahiptir. Ancak, bazı durumlarda bu çıkarlar örtüşebilir veya birbirini tamamlayabilir. Örneğin, istihbarat servisleri, terör örgütlerini izleyerek kendi güvenliklerini sağlamak isterken, aynı zamanda terör örgütlerini kullanarak, rakip ülkeleri zayıflatma veya istikrarsızlaştırma gibi stratejik hedeflere de ulaşabilirler.
İstihbarat Toplama ve Karşılıklı İstihbarat Alışverişi: Bazı durumlarda, istihbarat servisleri, terör örgütleriyle dolaylı veya dolaysız şekilde iletişim kurar ve bilgi alışverişi yapar. Bu, terör örgütlerinin faaliyetlerini izlemek ve potansiyel tehditleri tespit etmek için bir yol olabilir. Aynı zamanda örgüt yapılarını, liderlerini, amaçlarını ve taktiklerini anlamak için önemlidir.
Diğer yandan, terör örgütleri de istihbarat servislerine karşı istihbarat toplayabilir ve kendi güvenliklerini sağlamak için bilgi alışverişinde bulunabilir. Artı olarak, ortak bir tehdide karşı mücadele etmek veya stratejik çıkarlarını korumak için de bu yola başvurulabilir, anlaşmalar yapılabilir.
Operasyonel İlişkiler: Partiküler durumlarda, istihbarat servisleri terör örgütleriyle operasyonel ilişkiler kurabilir. Mikro bakış açısında bu ilişki, terör örgütlerinin faaliyetlerini kontrol altında tutmak veya istihbarat servislerinin kendi amaçları doğrultusunda kullanmak için olabilir.
Makro olarak bakıldığında ise bu kontrattaki asıl amaç, belirli bir kazanca ulaşmak veya belirli bir hedefi etkisiz hale getirmek için yapılan bir stratejidir. Ancak, bu tür ilişkiler, genellikle gizli tutulur ve kamuoyundan gizlenir. Moskova saldırısında bulunan IŞİD’i bu bağlamda incelemekte fayda vardır.
Zamanın ve Koşulların Değişkenliği: Terör örgütleri ile istihbarat servisleri arasındaki ilişki, zamanın ve koşulların değişkenliğine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bir terör örgütü ile olan ilişki, zamanla çatışmaya veya işbirliğine dönüşebilir, çünkü stratejik hedefler ve politikalar değişebilir. Ve değişen politika, etkin olarak yarar sağlama amacı ile kullanılan o terör örgütünün düşman listesine yazılmasına sebep olabilir.
Politik ve Jeopolitik Nedenler: İstihbarat servisleri, terör örgütleriyle ilişki kurmanın politik veya jeopolitik nedenleri de elbette ki olabilir.
Örneğin, yabancı bir servis, belirli bir terör örgütünü rakip bir ülkeyi istikrarsızlaştırmak veya bölgedeki dengeyi değiştirmek amacıyla kullanabileceği bir araç olarak görüp, ondan faydalanmaya başlayabilir. Yunanistan’ın yıllarca PKK’ya lojistik, muhabere ve muharebe destekleri sunması acı da olsa bir örnek olarak kabul edilebilir.
Terör Örgütleri İçine Sızma: İstihbarat servisleri, terör örgütlerinin içine sızarak, onları izleyebilir ve etkisiz hale getirebilirler. Bu biraz da kolluk gücü seviyesindeki servislerin görevidir dersek yanlış olmaz. Bu, terör örgütlerinin iç yapısını zayıflatmak ve operasyonlarını engellemek için kullanılan bir stratejidir.
Kendi Çıkarlarını Koruma veya Terörü Kontrol Altına Alma: Bazı durumlarda istihbarat servisleri, terör örgütleriyle ilişki kurarak kendi çıkarlarını korumaya veya terörü kontrol altına almaya çalışabilirler.
Örneğin, belirli bir terör örgütü, istihbarat servisinin güvenliği veya istikrarı sağlamak için kullanabileceği bir aparat olabilir. İngiliz Dış İstihbarat servisi (MI6) bu yolla yıllarca IRA içinde gizli önleyici veya kontr faaliyetlerinde bulunmuştur.
Karmaşık Coğrafi Bölgelerde Güvenliğini Sağlama: Özellikle karmaşık coğrafi bölgelerde, istihbarat servisleri, yerel terör örgütleriyle ilişki kurarak güvenliklerini ve ulusal çıkarlarını sağlamaya çalışabilirler. Suriye ve Kuzey Irak’ta çeşitli yabancı servislerin farklı terör örgütleriyle çalışması buna en güzel örnektir.
Geçici İşbirlikleri ve Çatışmalar: Bir istihbarat servisi, belirli bir terör örgütüyle işbirliği yaparak, düşmanlarını zayıflatmaya veya etkisiz hale getirmeye çalışabilir. Ancak, bu işbirliği genellikle geçici ve dengesizdir. Zamanla, taraflar arasında çıkar çatışmaları veya stratejik farklılıklar ortaya çıkabilir ve işbirliği çatışmaya dönüşebilir.
ABD istihbarat servislerinin, soğuk savaş sonlarına doğru, SSCB’nin Afganistan işgalinde Afgan radikallerle çalışması ve sonra ibrenin onlar tarafına dönmesi bu konuya iyi bir illüstrasyondur.
Kontrol ve Kullanım: Bazı istihbarat servisleri, terör örgütlerini kontrol altında tutmak veya kendi çıkarları doğrultusunda kullanmak için onlarla doğrudan ilişki kurabilirler. Bu ilişki, istihbarat servisinin güvenliğini veya politik hedeflerini korumak için bir araç olarak kullanılabilir. Ancak, bu tür ilişkiler, genellikle karmaşıktır ve zamanla değişebilir.
Yine ABD istihbarat servislerinin soğuk savaşın zirveye çıktığı dönemlerde, Küba ve Orta Amerika’da konuşlanan SSCB politik ve askeri hedeflerine karşı yerel ve ulusal kartellerle çalışması bu konuya referans olabilir.
Çıkar Çatışmaları ve Politik Değişimler: İstihbarat servisleri ile terör örgütleri arasındaki ilişki, çıkar çatışmaları ve politik değişimlerle de şekillenebilir. Örneğin, bir istihbarat servisi, belirli bir terör örgütüyle işbirliği yapabilirken, politik bir değişiklik veya stratejik bir dönüşüm sonucunda bu işbirliği sona erebilir veya çatışmaya dönüşebilir.
90’ların ortasında PKK’ya karşı Hizbullah’ı destekleyen Tansu Çiller hükümetinin bir sonraki sekmende tavrını ve tutumunu değiştirmesi gibi…
Sınır Tanımayan Tehditler: Terör örgütleri genellikle uluslararası sınırları tanımadan hareket ederler. Birçok terör örgütü, farklı ülkelerde faaliyet gösterir ve bu ülkeler arasında geçiş yapabilir. Spesifik senaryolarda bu özellik istihbarat servisleri için muazzam bir çebkicilik sebebi olarak görülebilir.
Siber Güvenlik Tehditleri: Terör örgütleri, uluslararası boyutta siber saldırılar düzenleyerek dijital alanda da tehdit oluşturabilirler. Bu saldırılar, hedef devletlerin siber güvenlik altyapılarına ve hatta ekonomik sistemlere zarar verebilir. Bu durum da istihbarat servisleri için oldukça sık kullanılan ve pazarlık sebebi olan karakteristik bir tercihtir.
2010’lu yılların ortasında, Sırbistan istihbarat servisinin ‘Rus Hackerlar’ ile anlaşıp, Hırvatistan dijital sistemlerine saldırı yapması, dönemin en magazinsel istihbarat haberi olarak karşımıza çıkmıştır.
Uluslararası Krizler ve İstikrarsızlık: Terör örgütlerinin uluslararası faaliyetleri, bölgesel istikrarsızlığa ve uluslararası krizlere neden olabilir. İstisnai koşullarda istihbarat servisleri bu amaçla terör örgütleriyle masaya oturabilir. 9/11 olaylarından önce El Kaide’nin birçok ‘Yabancı İstihbarat Uzmanı’ ile görüştüğüne dair ciddi haberler buna güzel bir örnek olabilir.
Radikalleşme ve Sınırötesi İdeoloji: Terör örgütleri, sınır ötesi ideolojileri ve radikalizmi yayarak uluslararası sınırlarda etki alanlarını genişletebilirler. Bu, terör örgütlerinin destekçilerini ve militanlarını farklı ülkelerde mobilize etmelerine ve uluslararası güvenlik ortamını daha da karmaşık hale getirmelerine yol açabilir. Bu kolay mobilize olma ve güvenlik ortamlarında yaratabilecekleri akut tehditler sebebiyle istihbarat servisleri sık sık terör örgütleriyle istisnai koşullarda el sıkışabilir.
Terör örgütleri ile istihbarat servisleri arasındaki karmaşık ilişki, uluslararası güvenlik dinamiklerini derinden etkileyen önemli bir faktördür. Ve etik dışı bir durum olarak değerlendirilmemelidir.
Bu ilişki, zaman zaman düşmanlık bazlı, zaman zaman işbirliği temelli şekillenir ve çeşitli nedenlere dayanabilir. Ancak, bu ilişkinin doğası, çıkar çatışmaları, politik değişimler ve stratejik dönüşümlerle sürekli değişebilir.
Sonuç olarak; terör örgütleri ile istihbarat servisleri arasındaki ilişkinin anlaşılması ve yönetilmesi, uluslararası güvenliğin sağlanması ve terörizmin önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, gelecekteki politika ve stratejilerin oluşturulması ve uygulanması için bu ilişkinin karmaşıklığının ve dinamizminin dikkate alınması gerekmektedir.
.
Serkan Yıldız, dikGAZETE.com