Rəqəmsal dünya və uşaqlar: Müasir çağın çağırışları və imkanları
BAKI, Azərbaycan
Müasir dövrdə rəqəmsal texnologiyalar həyatımızın ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. Uşaqlarımız da bu texnologiyalardan gündəlik həyatlarının bir parçası olaraq istifadə edirlər. İnternet, smartfonlar, planşetlər və kompüterlər uşaqların oyun oynama, öyrənmə və ünsiyyət qurma yollarını köklü şəkildə dəyişdirib. Bu məqalədə rəqəmsal dünyanın uşaqlara təsirini, onların inkişafı üçün yaranan çağırışları və valideynlərin bu prosesi necə idarə edə biləcəkləri mövzularını əhatə edəcəyik.
1) Rəqəmsal dünyanın uşaqların inkişafına təsiri
Təhsil və öyrənmə: İnternet və rəqəmsal alətlər uşaqlara müxtəlif öyrənmə materiallarına, tədris proqramlarına və interaktiv resurslara asanlıqla çıxış imkanı verir. E-learning platformaları, təhsil tətbiqləri və video dərslər uşaqların bilik əldə etmə yollarını genişləndirir. Lakin, bu texnologiyaların müsbət təsirini maksimuma çatdırmaq üçün valideynlər uşaqlarının istifadə etdiyi məzmunun keyfiyyətini və yaşa uyğunluğunu yoxlamalıdır.
Sosial bacarıqlar: Rəqəmsal alətlər uşaqlara sosial şəbəkələr vasitəsilə dostları ilə əlaqə saxlamağa, müxtəlif qruplarda iştirak etməyə imkan verir. Eyni zamanda, onlayn ünsiyyət uşaqlarda müstəqillik və özünə güvən inkişaf etdirə bilər. Lakin, internetdəki ünsiyyət real həyatdakı münasibətlərdən fərqlidir və bu, uşaqlarda empati və sosial bacarıqlarda çatışmazlıqlara səbəb ola bilər.
Zehni sağlamlıq: Araşdırmalar göstərir ki, uzun müddət ekran qarşısında olmaq uşaqların diqqətini toplama qabiliyyətini azalda bilər. Həmçinin, sosial medianın təsiri ilə əlaqədar olaraq, uşaqlar arasında özünə güvən, sosial təzyiq və anksiyaya dair problemlər də müşahidə olunur. Valideynlər uşaqlarının rəqəmsal alətlərlə keçirdikləri vaxtı izləməli və balanslı istifadə etmələrini təşviq etməlidirlər.
2) Təhlükəsizlik və internet istifadəsi
Məlumat təhlükəsizliyi: Uşaqların şəxsi məlumatlarını qorumaq çox önəmlidir. Onlara şəbəkə təhlükəsizliyi, şəxsi məlumatların qorunması və şübhəli linklərdən uzaq durmaq barədə təlimat vermək lazımdır. Valideynlər uşaqlarına internetdə nəzakət qaydalarını öyrətməli və onları təhlükəsiz onlayn davranış barədə məlumatlandırmalıdır.
Məzmun idarəsi: İnternetdə uşaqların qarşılaşa biləcəyi məzmunun nəzarət altında saxlanılması vacibdir. Valideynlər müxtəlif məzmun filtrasyon vasitələrindən istifadə edərək, uşaqlarının yaşlarına uyğun olmayan və təhlükəli məlumatlardan qorunmasına kömək edə bilərlər.
Ekran vaxtının idarə edilməsi: Uşaqların ekran qarşısında keçirdikləri vaxtın məhdudlaşdırılması zehni və fiziki sağlamlıq üçün əhəmiyyətlidir. Valideynlər uşaqları ilə bu məsələ barədə açıq dialoq qurmalı və müəyyən vaxt limitləri qoymalıdırlar.
3) Rəqəmsal dünyanın müsbət istifadə yolları
Yaradıcı imkanlar: Rəqəmsal alətlər uşaqların yaradıcılıq potensialını inkişaf etdirə bilər. Kodlama dərsləri, rəqəmsal sənət proqramları və multimedia layihələri uşaqlara yeni bacarıqlar öyrətməklə yanaşı, problem həll etmə qabiliyyətlərini də artırır.
Təhsil və inkişaf: Onlayn kurslar və tətbiqlər uşaqlara yeni dilləri öyrənmək, müxtəlif bacarıqları inkişaf etdirmək və biliklərini genişləndirmək üçün geniş imkanlar təqdim edir. Valideynlər uşaqlarının maraq və ehtiyaclarına uyğun proqramları seçərək onların təhsilinə dəstək ola bilərlər.
Ailəvi ünsiyyət: Rəqəmsal texnologiyalar ailə üzvlərinin bir-birinə daha yaxın olmasına kömək edə bilər. Video zənglər, onlayn oyunlar və digərləri ailə üzvləri arasında əlaqələri gücləndirə bilər.
.
Psixoloq M. Almara Ağaqızı, dikGAZETE.com
-PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi”nin direktörü-
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə bilərlər və ya 050 777 80 04 mobil nömrsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər.)