Türkiye’de terörle bağlantılı suçlar nedeniyle iki yıla yakın süre hapiste kaldıktan sonra Ekim 2018'de serbest bırakılan Andrew Craig Brunson, bu topraklarda ne ilk ne de son Amerikalı casustu?
PKK ve FETÖ’ye casusluk yaptığı iddiasıyla 35 yıl hapis cezasıyla İzmir'de yargılanan papaz Andrew Craig Brunson hakkında Mahkeme, 3 yıl 1 ay 15 gün hapis cezası vermiş, ancak yattığı süre göz önüne alınarak tahliye edilmişti.
Amerikalıların İzmir'i keşfi?
1797’de İzmir Limanı'na demirleyen ABD bayrağı taşıyan gemi, Türkler’le Amerikalılar arasında diplomatik ilişkileri başlattı.
Başkan Jefferson, Osmanlı hükümeti ile bir ticaret ve dostluk antlaşması imzalanmadan William Stewart 1802’de İzmir’e konsolos olarak tayin etmişti.
ABD’nin Protestan misyoner teşkilatı ABCFM (American Board of Commissioners for Foreign Missions-Amerikan Yabancı Misyon Örgütü) 1810 yılında Boston’da kurulduktan hemen sonra, 1819'da Osmanlı Devleti’ni programına aldı.
1820’lerden itibaren ilk misyonerlerini Anadolu’ya gönderen ABCFM, 9 Ocak 1820’den itibaren İzmir’de faaliyetlerine başladı.
Protestan misyoner teşkilatı ABCFM, Türklere hiç de dostça duygularla yaklaşmadığını belli etti çünkü ABCFM yazışmalarında Anadolu'yu “Ermenistan” olarak tanımlıyordu.
İlk gönderilen misyonerler Eli Smith ve Dwight ajan devşirmeye İzmir'den başladılar.
Cumhuriyet döneminde İzmir'de ABD Başkonsolosluğu…
9 Eylül 1922'de Türk Ordusu, İzmir’i Yunanlılar’dan geri aldığında İzmir'de bulunan Amerika YMCA Uluslararası Komitesi’nde Sekreterlik görevini yürüten Asa Kent Jennings; İzmir Uluslararası Koleji Müdürü Dr. Cass A. Reed, Amerika’nın İzmir Konsolosu A. Wallace Treat ile birlikte Türkler’e yanaşmak için “Türkiye'nin Amerikalı Dostları Cemiyeti”ni oluşturdu.
Asa Kent Jennings; İzmir'in kurtuluşundan sonra Rumlar, Yahudiler, Ermeniler ve Avrupalılara insani yardım sağlanması işini üstlenmişti.
Az buçuk değil, İzmir’den 300 BİN ve diğer limanlardan yaklaşık yarım milyon Rum göçmenin Yunanistan’a naklini sağlamıştı.
Lozan Antlaşması’yla kararlaştırılan Türk-Yunan esirlerin karşılıklı değişimi çalışmalarında aktif görevler üstlenen Jennings'in bu faaliyetleri, İstanbul’da ABD’yi temsilen “Yüksek Komiser” unvanıyla görev yapan Amiral Bristol’un irtibatlandırdığı donanma destroyerlerince yürütüldü.
İzmir’de ABD Konsolosluk çalışanı Virginia Hall Goillot…
Cumhuriyet döneminde Washington ile Ankara arasında 1927’de imzalanan geçici bir antlaşma ile diplomatik ilişkiler kuruldu.
Daha doğrusu ABD ile Osmanlı Devleti arasında var olan diplomatik ilişkiler Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nce güncellendi.
Bu antlaşma ile J.C. Crew; ABD’nin ilk Türkiye Büyükelçisi oldu.
J.C. Crew, 12 Ekim 1927’de Mustafa Kemal Paşa’ya güven mektubunu sundu. Kendisi bu görevi Mart 1932’ye kadar sürdürdü.
ABD İzmir Başkonsolosluğu’na atanan Amerikalı güzel kadın…
1931'de Polonya Varşova'daki ABD büyükelçiliğinde görevli Virginia Hall Goillot, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın tensibi ile yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin liman kenti İzmir'e atandı.
O tarihte ABD Ankara Büyükelçisi J.C. Crew, Amerika’nın İzmir Konsolosluğunda ise A. Wallace Treat bulunuyordu.
A. Wallace Treat, millî mücadele yıllarında Anadolu'nun değişik vilayetlerine yaptığı gezilerde İstiklal Savaşı’nı yürüten kadrolarla temasa geçti.
Washington'a gönderdiği raporlarda İstanbul'da ikamet eden Halife Padişah’ın “İngiliz yanlısı olduğunu” Ankara merkezli ulusal kurtuluş hareketi liderlerinin ise “ABD Mandası istediklerini” yazmıştı.
İzmir’de bir Amerikalı: Virginia Hall Goillot…
Baltimore doğumlu Virginia Hall Goillot, Türkiye'ye transfer edilmeden önce memur pozisyonundaydı.
İlginç bir hayat hikayesi var.
6 Nisan 1906'da Baltimore Maryland'de büyük bir çiftlikte, zengin bir ailenin çocuğu olarak doğdu.
Ülkenin en prestijli liberal sanat kolejlerinden Radcliffe College ve Barnard College'da Fransızca, Almanca ve İtalyanca okudu ve ardından Avusturya, Fransa ve Almanya'da eğitimine devam etmek için Avrupa'ya gitti.
Paris ve Viyana gibi Avrupa kentlerinde eğitimine devam etti. Ekonomi ve uluslararası hukuk alanında diploma aldı.
Virginia, dil becerilerinin ABD Dış Servisi’ne girmesine izin vermesini umuyordu.
Bu hevesle ABD Dışişleri Bakanlığı’na başvurdu.
1931'de Varşova'daki ABD Büyükelçiliği’nde Konsolosluk Servisi görevlisi olarak işe alındı.
Bir sonraki görev yeri ABD'li Protestan misyonerlerin Türkiye'deki merkez üssü İzmir'di.
İzmir’de av kazası bacağını götürdü…
İzmir'de kaldığı yıllarda dil merakını Türkçe’yle taçlandırdı.
Virginia Hall Goillot, filoloji, ekonomi ve uluslararası hukuk uzmanı olduğu kadar av tutkunuydu.
O yıllarda avcılık, Avrupalı bayanların rağbet ettiği ve daha çok soylu ailelere mensup kadınların spor dalıydı.
Av merakı sayesinde İzmir'deki Levanten ve diğer Avrupalı diplomatlarla bir araya geliyor, araziyi tanıyordu.
Evdeki hesap çarşıya uymadı…
İzmir'e geldikten iki yıl sonra 1933'te yine kalabalık bir ekiple çıktıkları av partisinde kendi kullandığı silah ateş aldı.
Tüfekten çıkan fişekler, sol dizine isabet etti.
Tüm müdahalelere ve kendisine gösterilen ihtimama rağmen sol bacağının diz kapağı altında kalan kısmı kangren oldu.
Uzun bir yolculuktan sonrası ülkesine yaralı bacakla döndü. Doktorlar sol bacağını dizinin altından kestiler.
27 yaşında İzmir'de Selçuk Efes tarafında geçirdiği av kazası sonucunda kesilen ayağı ve "Sevgili Cuthbert" adını verdiği ahşap protez bacağı ona hırsından, mesleki kariyerinden hiç bir şey kaybettirmedi.
Spor yapmayı, ata binmeyi ve avlanmayı seven, maceracı biriydi.
Sol bacağının dizinin altından kesildiği ve protez kullandığı için kendisine ABD Dışişleri’nde bir kadın olarak hiçbir önemi kalmamış gibi davranılsa da çok daha önemli bir kadın olmayı başardı.
Türkiye sonrası görev yeri İtalya Venedik…
Virginia Hall Goillot; tahta protez bacakla kaldığı yerden devam etti.
İşine, ABD'nin Venedik'teki konsolosluğunda başladı. İkinc Dünya Savaşı nerdeyse başlamak üzereydi.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın görevde yükselme sınavına girdi ama kesik bacağı nedeniyle konsolos veya büyükelçi olamayacağı kendisine söylendi.
O kesik bacaklı güzel kadın, öğrencilik yıllarından iyi bildiği Fransa'ya geçtiğinde Nazi ordusu Fransa'ya saldırdı.
Kendisini cephe gerisinde Fransa ordusunun yaralılarını taşıyan acil yardım ekibinde bulduğunda II. Dünya Savaşı'nın efsane ismi olacağından habersizdi.
Fransa ordusu cephede çözülünce Naziler, Paris'te konuşlandı. Fransızlara yardım eden birçok yabancı gönüllü gibi Virginia Hall Goillot'ta Fransa'yı terketti.
Virginia Hall Goillot, Londra'da British Special Operations Executive (“SOE”) görevlisi Vera Atkins ile tanıştı.
Vera Atkins; Virginia'ı Fransa'daki faaliyetleri sırasında tanımıştı.
British Special Operations Executive / İngiliz Özel Harekat İdaresi Başkanlığı'nda çalışıp çalışmayacağını sordu.
“Evet” cevabını alınca örgüte tavsiye etti.
Amerikalı kesik bacaklı kadın İngiliz casusu oldu…
Fransa için bir direniş organizatörü olarak eğitim gördü.
1941 Ağustos'unda Fransa'da Vichy'e sızdı. Bazı kaynaklar bunu yapan ilk kadın “SOE ajanı” olduğunu belirtiyor.
İngiliz Özel Harekat İdaresi Başkanlığı’na kabul edildikten sonra, direniş birimleri arasında iletişim kurma, silah temini ve diğer direniş faaliyetlerinde kapsamlı eğitim aldı.
1941-42'de Fransa'da 13 ay geçirdi, casus ağları organize etti, güvenli konutlar kurdu ve İngiliz hükümetine önemli istihbarat sağladı.
Virginia, ajan ağlarını örgütledi, kaçan savaş mahkumlarına yardım etti ve Gestapo'nun rakibinden kaçanları korumak amaçlı oluşturulan güvenli evleri organize etti.
Kod ismi "Limping Lady" yani Virginia, Gestapo'nun deşifre edemediği tek casustu.
Savaş bittiğinde, cesaret ve ustalığı nedeniyle, “Ayrıcalıklı Hizmet Haçı” ile ödüllendirilen, onurlandırılan tek sivil kadın oldu.
CIA kariyeri 3 Aralık 1951'de başladı…
Savaştan sonra, 40 yaşındaki Hall, istihbarat işini sürdürmeye çok istekliydi.
İtalyanca'yı akıcı bir şekilde konuştuğu için, Venedik'e gönderildi.
İtalya'da, Sovyetler’in İtalyan komünist gruplarını geliştirmeye yönelik çabalarına karşı gizli faaliyetlerde bulundu.
Komünist harekete sızdı…
İtalyan Komünist liderlerle yakın çalıştı. Ekonomik, finansal ve politik istihbarat toplayıp aktardı.
Virginia, 15 yıl boyunca, özellikle “Demir Perde” ülkelerindeki direniş gruplarını desteklemek amaçlı geniş yelpazeli “Ajans Faaliyetleri”ni yürüttü.
Daha sonra, Radio Free Europe ile ilişkili bir CIA ön örgütü olan “Free Europe Ulusal Komitesi” (NCFE) için çalıştı.
Virginia Hall Goillot, 1950'de kendisi gibi OSS Ajanı Paul Goillot ile evlendi ve ertesi yıl, hem Virginia hem de kocası yeni kurulan CIA'a katıldı.
Virginia, Sovyet işgali altındaki Avrupa'da direniş grupları konusunda uzman oldu. Gölgelerde kaldı ve 1966'da emekli olana kadar çeşitli projelerde çalıştı.
Virginia Hall Goillot, 8 Temmuz 1982'de Maryland, Rockville'deki Shady Grove Adventist Hastanesi'nde öldü.
CIA'nın Türk kökenli casusu Ruzi Nazar'ın yakın dostuydu. Her ikisinin de görev alanı Sovyet coğrafyasıydı.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
Twitter'da bizi takip edin: @oc32oc39 , @dikgazete