Çin İstihbaratı MSS, Türk kamuoyunda pek bilinmez. Türkiye ve Çin'in birbirine siyasi, askeri ve ekonomik rakip olmaktan uzak profillerinin bu bilinmezliğe katkısı büyük.
Ancak Çin, ABD ve Hindistan'dan sonra Türkiye'de yoğunlaşan Doğu Türkistanlı nüfusun Çin karşıtı eylemliliğinden rahatsız. Çin istihbaratının, zaman zaman İstanbul'da bazı Doğu Türkistanlıların öldürülmesinden sorumlu tutulduğu haberler basına yansıyor.
Çin istihbaratının Türkiye’de karşılaştığı dezavantajlar…
Çin İstihbaratının Türkiye’deki saha faaliyetlerinde insan kaynakları sıkıntısı çektiği malûm. Bu sorunu aşmak için ilk elden başvurdukları yöntem, para ve şantajla İstanbul, Kayseri gibi metropollerde yaşayan Doğu Türkistan orijinli mültecilerden casus yamakları devşirmek.
Her çekik gözlünün Çinli sanıldığı Türkiye’de, Çinli casusların etnik biyolojik özellikleri nedeni ile kolay deşifre olmaları istihbarat faaliyetlerini zorlaştırdığından bu açığı telafi etmek için, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, İran ve Afganistan vatandaşları arasından eleman temin etme yoluna gidiyorlar.
Ayrıca İngiliz gizli servisi MI6'nın, Çin İstihbarat Servisi / China's Ministry of State Security “MSS” için kolları sıvadığı söylenebilir. MI6'nın bulduğu bireyler MSS bünyesinde eğitilerek sahaya sürülüyor.
MI6'nın haricinde China's Ministry of State Security - ‘MSS'nin Batı’daki bir diğer en önemli partneri, Almanya Dış İstihbarat Servisi BND (Bundesnachrichtendienst), Ortadoğu’daki ise İran gizli servisi VAJA / VEVAK / MOIS’dir.
Türkiye’de “China's Ministry of State Security” - MSS nasıl çalışıyor?
İngiltere ve Almanya’nın, aralarındaki her türlü anlaşmazlık veya rekabete rağmen Çin istihbaratının önünü açma konusunda yarışa girmelerinin açıklanabilir nedeni, Dünya jandarmalığı pozisyonundan vaz geçmeye çalışan ABD'nin, Çin sopası ile korkutulmak istenmesi.
Bir diğer husus, özellikle Alman hükümetinin Çin Halk Cumhuriyeti'ni değil, ABD ve Rusya’yı birincil tehlike konseptinde değerlendirmesinin etkili olması.
Almanların aynı zaviyeden Ankara’ya baktıklarını anlamak için “Nostradamus” ya da “Baba Vanga” olmaya gerek yok!.. Çünkü Almanların, Kafkas ve Ortadoğu enerji kaynaklarına ulaşmalarının önünde Türkiye’yi büyük engel gördükleri kesin.
Almanya, İran ve Çin ekseninde en önemli hedef ülke ise jeopolitik konumundan dolayı Türkiye’dir. Çin şirketlerinin Türkiye’nin önemli limanlarının işleticiliğini satın alması, bu bağlamda yeniden gözden geçirilmeli. Katar'ı diline dolayanların içimize sokulan Çin ejderhasına ses çıkarmaması ne garib, hayat ne garib, hayat çok garib.
Ankara - Pekin hattı…
Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki diplomatik ilişkiler 1971’den günümüze devam ediyor. 2010 sonrası iki ülke arasında ilişkiler, “Stratejik İşbirliği” düzeyinde.
Türkiye ve Çin yakın işbirliğini BM, G20, CICA, ŞİÖ, AIIB, APSCO gibi çok taraflı platformlarda da sürdürüyor. İngilizlerin yönlendirmesi ile Çin Halk Cumhuriyeti, Türkiye’nin, Almanya ve Rusya’dan sonra dünyada üçüncü, Uzak Doğu’da ise en büyük ticari ortağı.
Türkiye’de 31.12.2013 tarihi itibarıyla büyük çoğunluğu toptan ve perakende ticaret sektöründe faaliyet gösteren 540 adet ÇHC sermayeli şirket kayıtlı ve ÇHC menşeli 23 adet de irtibat bürosu mevcut.
Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre 2007-2014 Mart arasında Çin sermayeli şirketler için 20 adet teşvik belgesi düzenlenmiş.
O tarihte söz konusu belgelerde öngörülen yatırım tutarı yaklaşık 93 milyon TL seviyesinde. Ekonomi Bakanlığı’ndan alınan bilgiye göre, ÇHC’de faaliyet gösteren 37 adet yatırımcı Türk firmasının toplam yatırım tutarı ise 396,3 milyon ABD doları değerinde.
Ayrıca, alanında ön sıralarda yer alan Çin ve Türk inşaat sektörleri, üçüncü ülkelerde de işbirliği yapıyorlar. 2014’te 199.746 ÇHC vatandaşı ülkemize gelmişti bu rakam, 2018'de 394 bine ulaşmış, 2019 yılında bu rakam 427 bine yükselmiştir.
Türkiye, Çin’in başlattığı ve kısaca “Kuşak ve Yol” olarak adlandırılan “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” ve “21’inci Yüzyıl Deniz İpek Yolu” girişiminin hayata geçirilmesi için yürütülen çabaları desteklediği gibi söz konusu girişim açısından kilit bir konumda yer alıyor.
Çin‘den Avrupa’ya uzanan kuzey hattını tamamlayıcı bir nitelik taşıyan ve Çin ile Avrupa arasında ilave bir bağlantı koridoru açan “Trans-Hazar-Orta Koridor” projesi hayata geçirildi.
"Kuşak ve Yol" girişimini Türkiye’nin "Orta Koridor" projesiyle uyumlaştırmak amacıyla Çin tarafıyla bir Mutabakat Muhtırası imzalandı. “Orta Koridor” projesinin en önemli bileşenlerinden biri olan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı, 30 Ekim 2017 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilen törenle hizmete girdi.
Çin Halk Cumhuriyeti ve Türkiye’deki kültürel etkinlikleri…
Global medya grubu CRI’nın (China Radio International-Çin Uluslararası Radyosu) Türkiye’deki uzantısı CRI TÜRK, Türkiye medya pazarına gireli hayli oldu.
CRI TÜRK Fm, Türkiye’de İstanbul-Ankara ve İzmir’in dışında toplam 11 metropol merkezde yayın yapan ulusal bir radyo kanalı. Üç il dışında, Antalya - Bodrum - Gaziantep - Eskişehir -Adana - Kocaeli - Tekirdağ - Bursa - Kayseri illerinde yayın yapan CRI Türk FM, tarzında Türkiye’nin en geniş kapsamlı yayın yapan Radyosu.
Aynı zamanda Türksat uydusu ile yayınlarını geniş kitlelere ulaştıran CRI TÜRK FM, Türkiye ile Çin arasında bir köprü olmak amacını taşıdığı iddiasında.
Türkiye aracılığı ile Çin’e ve Asya’ya sunulmak istenen haberlerin aracılığını da üstlenen radyo, bu konuda bir haber ajansı gibi çalışıyor. Ürettiği özel haberleri, hem Türkiye’de hem de Çin ve Asya bölgesine İngilizce ve Türkçe dillerinde servis ediyor.
Çin istihbaratı MSS’nin Türkiye’de faaliyetleri biliniyor. Çin gizli servisi, Türkiye’den devşirdiği birçok ajanını uluslararası Pekin radyosunun Türkçe bölümünde istidam ederek, Türkiye için yapılan Türkçe yayınlarda propaganda ajanı olarak kullandığı iddiaları söz konusu.
Çin Halk Cumhuriyeti, 1960’lı yılların sonlarından itibaren Türkiye’deki casusluk faaliyetlerini iki ayrı yönden devam ettiriyor.
İlki Türkiye’de, “Maocu” olarak ortaya çıkan yapılanmalara tam bir lojistik destek vermek; ikincisi ise, daha önce Türkiye’ye göç etmiş Doğu Türkistan cemaatini kontrol altında tutmak!
Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi’ne bağlı MSS (Devlet Güvenlik Bakanlığı), Guoanbu (Guojia Anquan Bu), MPS (Kamu Güvenlik Bakanlığı), Halk Kurtuluş Ordusu bünyesi içindeki 8341 Unit-Central Security Regiment örgütünün İkinci Departmanı ve Uluslar arası İrtibat Departmanı ve Yeni Çin Haber Ajansı (Xinhua), Türkiye ile ilgili tüm istihbarat ve ajitasyon faaliyetlerinden sorumlu.
Çin İstihbaratının faaliyet gösterdiği 50’nin üzerindeki ülke arasında Türkiye ön sıralarda. Servisin, Yeni Çin Haber Ajansı’nın yanı sıra, yönetim ve uluslararası ilişkiler alanlarında elemanlarına akademik düzeyde eğitim veren iki enstitüsü bulunuyor.
Sessiz ve derinden ilerleyen Çin, çok iyi Türkçe ve Arapça konuşan Çinli gazetecileri bu bölgede görevlendiriyor. Devlet televizyonunun bölge merkezi olarak Katar'ı, ajans olarak Mısır'ı tercih eden Çin, politik rüzgârların da etkisiyle Türkiye'ye daha fazla odaklı.
Çin’in birinci elden en önemli istihbarat kaynağı, Çin'in dev teknoloji şirketlerinin Çin istihbaratı için yaptıkları veri analizleri.
Çin gizli servisi China's Ministry of State Security - MSS ne zaman kuruldu, nasıl kuruldu, kim kurdu?
Çin’in kapsamlı Ulusal İstihbarat Kanunu 28 Haziran 2017’de, “ulusal istihbarat çalışmasını güçlendirmek ve korumak, ulusal güvenlik ve çıkarları korumak için” yürürlüğe girmişti.
Çin İstihbaratı, 1920’lerde ‘ÇKP İstihbarat Örgütü Özel Şube’ adı altında, ileriki yıllarda ise ‘Merkezi Toplumsal İşler Şubesi’ adıyla kurumsallaşmış.
Mao Zedong önderliğinde 1949 yılında gerçekleşen devrime kadar, ÇKP’nin istihbarat birimi önce “Özel Şube” adını almış, daha sonra da bu şube “Merkezi Toplumsal İşler Birimi” (Central Department of Social Affairs) olarak yeniden teşkilatlandırılmıştır.
1949’dan 1983 yılına kadar “Çin İstihbaratı Merkezi Tahkik Şubesi” adı altında faaliyetlerini sürdüren birimin ilk başkanı olan Kang Sheng modern Çin istihbaratının kurucusudur.
-Kang Sheng-
Sovyetler Birliği’nde istihbarat eğitimi alan Kang Sheng, Çin istihbaratını KGB modeline göre örgütlediği için, “Çin’in Dzerjinski’si” (ÇEKA kurucusu “Demir Feliks” lakaplı Feliks Dzerjinski’ye referansla) olarak anılıyor. Adı geçen birim, 1982’de ülkede yapılan anayasa değişikliği ile Ulusal Güvenlik Bakanlığı (UGB) adını aldı.
Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi tarafından denetlenen Pekin merkezli bir düşünce kuruluşu olan 1980'de kurulmuş, Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Enstitüsü / China Institutes of Contemporary International Relations (CICIR), China's Ministry of State Security üzerinde oldukça etkili ve haber alma teşkilatının politikalarını, yol haritasını belirliyor.
CICIR, elli enstitüde çalışan araştırmacılar, idari ve lojistik personel dahil olmak üzere 300'e yakın bir kadroya, bir dizi merkeze ve Uluslararası Borsalar Departmanı, Dünya Bilgi ve Referans Merkezi gibi çeşitli ofislere sahip.
Geniş kapsamlı, kapsamlı ve üst düzey uluslararası akademik değişimlere odaklı Enstitü, Yüksek lisans ve doktora dereceleri vermekte yetkili. 2015 yılında CICIR, Çin'in En İyi Düşünce Kuruluşlarını kurmak için pilot bir birim olarak görevlendirildi.
China’s Ministry of State Security - MSS başkanları…
MSS'nin bir önceki başkanı Geng Huichang, Kasım 1951'de, Hebei Eyaleti, Laoting ilçesinde doğmuş. Han Çinlisi olan Geng Huichang, Çin'in Kuzey Çin bölgesinde bulunan Hebei eyaletinden. Burası virüsün çıkış noktası. Han Ulusu ya da Han Çinlisi Çin'de yaşayan en büyük etnik grup. Çin nüfusunun yüzde 92'sini ve dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 19'unu oluştururlar. Türkçe’de Çinli kelimesi Han Ulusuna eş anlamlıdır. Han Ulusu adını M.Ö. 206 – M.S. 220 yılları arasında hüküm sürmüş Han Hanedanlığı'ndan alır.
Amerika, Japonya ve radikal İslam uzmanı. Endüstriyel casusluk uzmanı. Doğu Türkistan'da Uygur Türklerine nefes aldırmaması ile tanınmıştı. Görevi sırasında Endüstri, teknoloji ve ticaret üzerinden dünyada derin bir istihbarat ağı oluşturdu.
-Geng Huichang-
Geng Huichang, 2007'den beri 9 yıl başkanlığını yaptığı, China's Ministry of State Security'den Kasım 2016'da 65 yaşında emekli oldu. Yerine bir başka Han Çinlisi adı yolsuzlukla mücadelede ön plana çıkan 55 yaşındaki Chen Wenqing geçti.
Chen Wenqing…
Chen, kariyerine Çin'in ulusal polis teşkilatı olan ve aynı zamanda 1983 yılına kadar karşı casusluktan ve MSS'nin kurulmasından sorumlu olan Kamu Güvenliği Bakanlığı'nda (MPS) başladı. Chen, 1994 yılında MSS'ye geçti ve Sichuan eyalet güvenlik departmanında (SSD) müdür yardımcısı oldu.
1998'de, gözden düşmüş Zhou Yongkang’ın, Sichuan parti sekreteri olarak görev yaptığı sırada Chen, departmanın liderliğini devraldı. Sichuan eyalet halkı savcılığının başına geçtiği 2002 yılına kadar bu görevi sürdürdü. Chen, 2006 yılında Fujian'a geçti ve 2012 yılına kadar hem eyalet disiplin teftiş komisyonunda sekreter hem de eyalet parti sekreter yardımcısı olarak görev yaptı.
Xi Jinping'in iktidara geldiği 18. Parti Kongresi'nin ardından, Chen parti sekreteri seçildi. Geng Huichang'ın halefi olarak Başkanlığını yaptığı MSS için bir dizi ilkleri gerçekleştirdi.
-Chen Wenqing-
Chen, başında bulunduğu gizli servisin en büyük açılımını, rekabet istihbarat sistemi ticari bilgi sistemindeki gelişmelerle birlikte daha dinamik bir yapıya kavuşturarak yaptı. 2003-2006 yılları arasında Çin Halk Cumhuriyeti’nde devletin de katkılarıyla yetiştirilen 15.000’den fazla rekabet istihbarat elemanını sahaya sürdü.
China’s Ministry of State Security'i yakından tanıyalım!..
Çin Halk Cumhuriyeti’nin güvenlik (istihbarat) teşkilatının, Pekin’de Kamu Güvenliği Bakanlığı’na yakın bir merkezde Devlet Güvenlik Bakanlığı (MSS) karşı istihbarat, yabancı istihbarat ve siyasi güvenlikten sorumlu istihbarat kurumu olması, iç ve dış istihbarat konusunda en yetkili çatı örgüt olduğunu gösteriyor.
Bu bağlamda MSS, tutuklama veya savcılıklar ve mahkemeler tarafından aynı gözetimde devlet güvenliğini ilgilendiren suçlara ilişkin düzenli polis olarak insanları gözaltına almada yetkili.
Devlet güvenlik bürolarının ağı ve Devlet Güvenlik Bakanlığı, kamu güvenliği bürolarının ayrı ancak paralel ağlarının güvenliğinden sorumlu.
MSS kontrolü altında Çin istihbarat ajanları, geçmişte ABD İstihbarat örgütlerine karşı görece etkili bir başarı gösterdi. MSS’nin görevi, “düşmana karşı etkin önlemlerle devletin güvenliğini sağlamak, ajanlar, casuslar ve Çin’in sosyalist sistemini sabote etmek veya devirmek için tasarlanmış karşı-devrimci faaliyetler.”
MSS’nin temel misyonlarından biri, yurt dışındaki çeşitli ülkelerdeki hedeflerden yabancı istihbarat toplamak. Bu kapsamda yaygın MSS acentesinin Çin Büyükşehir Bölgesi’nde (Hong Kong , Makao ve Tayvan ) faaliyet gösterdiği ve dünyanın birçok yurtdışı Çin topluluğuna entegre olmuştur.
MSS personeli, ABD, Kanada, Batı ve Kuzey Avrupa ve Japonya’da işadamı, bankacı, akademisyen ve gazeteci olarak resmi olmayan statüde faaliyet gösterirler.
Çin istihbaratının ana sorumlulukları siyasi güvenlik, yabancı ülkelerde karşı istihbarat, Çin halkını korumak, yabancı casuslar ile hükümeti devirip devrim yapmak isteyenlerin faaliyetlerini önlemektir.
Çin'in tüm dünyaya, bilhassa çok yakın dost, stratejik müttefik, ticari ortak ve diğer parlak cümlelerle kendisine inandırdığı ülkelere en çok ajan-casus ihraç eden ülke olduğu istihbarat raporlarında yer alıyor. Çin istihbarat örgütü, yüksek nitelikli bazı Çinli çalışanlarla bağlantı kurduğundan bu ithamlara muhatap.
Çin istihbaratı, yurtdışındaki Çinli öğrenci, bilim insanı ve kalifiye çalışanları, “amatör-casus” olarak görevlendiriyor.
Örneğin Almanya’da üniversite eğitimi gören ya da “bilim insanı” sıfatıyla araştırma departmanlarında çalışan Çinliler, istihbarat topluyor.
İngiltere iç istihbarat servisi MI5, yıllar önce 300 büyük şirketi, Çin hükümetinin yürüttüğü ekonomik casusluk faaliyetlerine karşı uyarmıştı.
Çin askeri istihbaratının desteğiyle yürütülen casusluk faaliyetlerinin doğrudan İngiliz şirketlerinin sırlarını hedef aldığı, bu bağlamda özellikle ekonominin kalbini oluşturan büyük bankalar ve finans sistemlerinin bilgisayar sistemlerinin de saldırıya maruz kalabildikleri ve saldırıdan özellikle Çin ile iş yapan firmaların etkilendiği de belirtilmişti.
Çin’in ABD’de 25 binin üzerinde istihbarat görevlisi ve 15 binin üzerinde görevlendirilmiş ajanı olduğu söyleniyor. Çin istihbaratı tarafından yetiştirilen ajanlar, Asyalılarla sınırlı değil, bütün etnik gruplardan eleman mevcut ve Çin istihbaratının birinci önceliği, silahlarla ilgili teknolojileri ele geçirmek.
Çin gizli servisi “China's Ministry of State Security”, Milli İstihbarat Teşkilatı’na nasıl bakıyor?
2014'te Çin Devlet Güvenlik Bakanlığı (Guoanbu) ve Ürdün Genel İstihbarat Dairesi (GID), Suriye ve Irak’ta, Çin vatandaşlarının varlığına ilişkin bir bilgi alışverişi anlaşması imzalamışlar, aynı içerikte bir başka anlaşmayı Türkiye ile imzalamak istediklerini belirtmişlerdi.
Neden!
Çünkü Çinli yetkililer, Türk ulusal güvenlik kurumu Millî İstihbarat Teşkilatı'nın (MİT) Türk Uygurları harekete geçirdiğinden, onlara Suriye ve Irak'ta cihat eğitimi verdiğinden ve onları Çin'e saldırılar düzenlemeye geri gönderdiğinden şiddetle şüpheleniyorlar.
AK Parti iktidarı, belki de Londra’nın fısıldaması neticesinde Çin ile 2017’de suçluların iadesini öngören anlaşmayı imzaladı.
Çin istihbaratı ile gözle görülür ilk temas 02.09.2016'da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Çin Cumhurbaşkanı Şi Cinping'in davetlisi olarak geldiğinde başladı denilebilir.
Çünkü Erdoğan’ın heyetinde, MİT Müsteşarı Hakan Fidan da yer almıştı.
Yine Erdoğan’ın 02.09.2016'da gerçekleştirdiği Çin seyahatinde heyette yer alan MİT Başkanı Hakan Fidan bir başka temasta bulunmuştu.
Ara boşluklarda gizli servisler adına kimler nerede buluştular? Ama istihbarat uzmanları, Çin gizli servisinin en çok Suriye'de bulunan Türkistan İslam Partisi veya eski adıyla Doğu Türkistan İslami Hareketi, Doğu Türkistan’ın, Çin Halk Cumhuriyeti'nden bağımsızlığını kazanması amacıyla kurulan “ayrılıkçı radikal İslamcı”, silahlı örgüt hakkında bilgi sahibi olmak istediği konusunda hemfikir.
Çatışmaların başladığı 2011’den bu güne Suriye'ye ordu güçleri ve müttefiklerine karşı savaşmak için binlerce Çin vatandaşı Doğu Türkistan Türkü geldi/getirildi. Bir kısmı, soluğu El Nusra (yeni adıyla Fetih el Şam/HTŞ), IŞİD, Ahrar uş-Şam'da aldı.
Daha büyük bir kitle ise Çin'in Sincan merkezli Uygur kökenlilerin oluşturduğu Türkistan İslam Partisi'ne (TİP) kapağı attı. Gelenlerin ortak gayesi, savaş deneyimi kazanmak ve geri dönüp Doğu Türkistan’ın istiklal savaşını başlatmak.
-Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti-
5 bin Doğu Türkistanlı savaşçı sayısının aileleriyle birlikte toplamda 20 bini bulduğu tahmin ediliyor. Bu az-buz bir rakam sayılmaz.
Türkmen, Kürt Dağı ile birlikte Cisr El Sugur bölgesinde yerleşim ve kontrol alanları oluşturan Türkistan İslam Partisi mensupları, kendi vatanlarından binlerce kilometre uzakta, Çin yönetiminde bulamadıkları huzuru kan dökerek can vererek arıyor.
Bu nedenle, kendilerine Suriye sahasında yeni yerleşim alanı kazanarak, savaş tecrübelerini artırarak Doğu Türkistan’ın Çin işgalinden kurtarılacağı güne kadar burayı mesken tutma niyetindeler.
Afganistan İslam Emirliği Taliban Hareketi’ne bağlı Türkistan İslam Partisi yanlıları Suriye’de birçok bölgenin ele geçirilmesinde etkin rol üstlendi.
Doğu Türkistanlı savaşçılara karşı İran istihbaratı, Pekin ve Şam yönetimlerini örgütledi…
Esed Rejimi ile Çin arasındaki koordinasyonu, Rusya ve Çin ile iyi ilişkiler içinde olduğu bilinen İran sağlamıştı. Nitekim Beşşar Esed, Hong Kong merkezli Phoenix Televizyonuyla yaptığı mülakatta, Suriye ile Çin istihbaratının, Doğu Türkistanlı cihat yanlılarına karşı tam işbirliği içinde olduğunu söylemişti.
Türk İstihbarat birimlerinin Doğu Türkistanlı mültecilere karşı temkinli hareket ettiği söylenebilir.
Muhtemelen MİT ile MSS arasında teknik düzeyde irtibat söz konusu. Ancak Türk istihbaratının, Pakistan ve Mossad üzerinden Çin ile dirsek teması olduğu da söylenebilir.
Hindistan'a karşı birbirlerine yakınlaşan Çin ve Pakistan'ın politikalarını Ankara mutlaka iyi okuyordur.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
Twitter'da takip edin: @oc32oc39 , @dikgazete
Seçilmiş Kaynakça
https://www.habersanliurfa.net/yazarlar/omur-celikdonmez/cin-ve-abd-istihbarat-savaslari-ve-turkiye/28931/
https://www.google.com/amp/s/www.tahtapod.com/siyaset/cin-istihbaratinin-tuerkiye-faaliyetleri%3fformat=amp
https://web.archive.org/web/20120615165505/https://www.wantchinatimes.com/whoswho-cnt.aspx?id=20101123000053&cid=20
https://www.mfa.gov.tr/turkiye-cin-halk-cumhuriyeti-ekonomik-iliskileri.tr.mfa
https://www.mfa.gov.tr/turkiye-cin-halk-cumhuriyeti-siyasi-iliskileri.tr.mfa
https://www.cicir.ac.cn/NEW/en-us/aboutus.html
https://nationalinterest.org/feature/chen-wenqing-china%E2%80%99s-new-man-state-security-14153
https://www.chinavitae.com/biography/Chen_Wenqing
https://www.voltairenet.org/article184712.html
https://politikaakademisi.org/2019/08/14/cin-istihbarati/
https://www.diplomatikstrateji.com/cin-istihbarati-mss-yapilanmasi-ve-faaliyetleri/
https://www.dikgazete.com/dunya/cumhurbaskani-erdogan-cin-de-h179734.html