Bir Titanın biyografik analizi: Rusya Federal Güvenlik Servisi FSB Direktörü Aleksandr Bortnikov!
Günümüzde; Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından kliklerin güç mücadelesinin yaşandığı Rusya Fedarasyonu’nda; en güçlü grup hiç şüphesiz Başkan Putin’in etrafında halkalanan Slovikler. Bu klikte, kendi içinde Rusya eski Devlet Başkanı ve Başbakanı Dmitri Anatolyeviç Medvedev’in başını çektiği Libareller ve Rosneft Baskanı İgor İvanoviç Seçin’in elit ekibinden oluşuyor ve o nedenle onlara “Sechin” deniliyor.
FSB direktörü Sloviklerin Sechin grubundan…
Bortnikov Alexander Vasilyeviç / Alexander Vasilyevich Bortnikov, halihazırda Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Vladimiroviç Putin’in A Takımından. Ayrıca Kremlin içindeki Sechin grubundan kabul ediliyor. Sechin kliği güvenlik/askeri geçmişe sahip siloviki - Kremlin yetkililerinden oluşuyor.
Hem Silovik hem Sechin…
Putin'in servetinin tartışılması daha önce tabuydu. Ancak iddialar, Putin'in nüfuzlu yardımcısı Igor Sechin liderliğindeki bir grup ile Medvedev'in de dahil olduğu “liberal” bir klan arasındaki Kremlin içindeki kavganın zemininde sızdırıldı.
Sechin grubu, güvenlik/askeri geçmişe sahip siloviki - Kremlin yetkililerinden oluşuyor. Bu gruba Rusya'nın KGB halefi kurumu olan Federal Güvenlik Servisi'nin bir önceki başkanı Nikolai Patrushev, yardımcısı Alexander Bortnikov ve Putin'in yardımcısı Viktor Ivanov'un da dahil olduğu söyleniyor.
Bu grup adını, İgor İvanoviç Seçin’den alıyor. 1990'ların başından beri Rus lider Vladimir Putin'in sırdaşı olan Sechin, 1994 yılında Putin'in St. Petersburg belediye başkan yardımcısı olduğu dönemde Putin'in özel kalemiydi. Putin, 2000 yılında Devlet Başkanı olduğunda, Sechin onun özel kalemi oldu ve Rusya'daki güvenlik hizmetleri ile enerji konularını denetledi.
-Rosneft Başkanı İgor Seçin
Londra - İngiltere arasında nasıl bir kavga varsa Rus petrol şirketi Rosneft'in Başkanı Seçin, İngiliz enerji şirketi bp'nin, Rusya'ya yönelik yaptığı açıklamalara rağmen Rosneft'te hala hissedar olduğunu ve şirkete 2021'in ikinci yarısı için 700 milyon dolar temettü ödemesi yapıldığını söylüyor. 2021’de bp'nin Rosneft hissedarlığı 10 milyar dolar yatırımla 37 milyar dolar değere ulaşmış.
Rosneft Başkanının oğlu Ivan neden ve nasıl öldü?
Şubat 2024’te Rusya'nın en büyük petrol ve doğalgaz şirketlerinden Rosneft'in Yönetim Kurulu Başkanı İgor Seçin'in tek oğlu 1989 doğumlu Ivan Igorevich Sechin ani bir şekilde öldü.
Moskova Devlet Üniversitesi İktisat Fakültesi ve Moskova Devlet Üniversitesi Moskova İktisat Okulundan mezun olan Ivan Seçin, Mart 2014'ten bu yana Rosneft'te çalışıyordu.
Ocak 2015'te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İvan Seçin’e “uzun yıllar süren vicdani çalışma” ve “yakıt ve enerji kompleksinin gelişimine büyük katkılarından dolayı” II. Derece Anavatan Liyakat Nişanını takdim etti.
Nişan aldığında Seçin, 25 yaşındaydı, Rafta Ortak Projeler Bölümü İlk Müdür Yardımcısı olarak görev yapıyordu. Ölüm kaydına göre; İvan Seçin, 5 Şubat 2024'te vefat etmesine karşın kamuoyuna duyurulmadı.
İvan Seçin’in resmî ölüm nedeninin "bir kan pıhtısının kopması" olarak açıklandığı ileri sürüldü. Rus medyasinda koskoca Rosneft başkanının, oğlunu hastaneye götürecek ambulansın adresi karıştırması da ne demek?
35 yaşındaki Ivan, önce nefes alamıyor. Sonra bilincini kaybediyor haber verilen ambulans, adres karışıklığı nedeniyle gecikince hayatını kaybediyor. Moskova yakınlarındaki Krasnogorsk't bir sitede ikamet eden Ivan Sechin, site güvenliğinin eksik adres vermesi nedeniyle hipertansiyondan ölüyor.
Rosneft Başkanı, Soruşturma Komitesi ve FSB'nin oğlunun ölümünü soruşturmasını yasakladı. Bu yasak, oğlunun ölümündeki sır perdesini iyice kapattı. Ölüm nedeniyle Eski FSB ve Soruşturma Komitesi çalışanlarından oluşan Rosneft Güvenlik Servisi ilgilendi.
Oğlunun ölümünün neden örtbas edildiği halen anlaşılmış değil ve şüpheli ölümler listesinde. Bazı kaynaklar, Kremlin’deki gruplar arası iktidar çatışmasına kurban gittiğini ve babasına gözdağı verildiğini iddia ediyor.
Igor Sechin'in toplamda üç çocuğu vardı -ilk evliliğinden 1982 doğumlu kızı Inga ve oğlu Ivan, ikinci evliliğinden kızı Varvara ise Sechin'i İtalyan yarış pilotu Francesco Provenzano için terk eden annesiyle birlikte yaşıyor.
Kısa ve öz yaşam hikayesi…
-Molotov/Perm şehrinin etnik yapısı
Kama Nehri'nin yanında, Rusya'nın Avrupa bölümünde yer alan Ural Dağları'nın yanındaki bir şehir olan Molotov, şimdiki adıyla Perm'de 15 Kasım 1951'de doğdu. Fince ve Vepsian'da perämaa "uzak diyar" anlamına gelir; benzer şekilde, Macarcada perem "kenar " veya "uçurum" manasındadır. Slavca Bortnik; elbise yakası veya boyuna geçirilen tasma demek olan bir sözcük.
1966 yılında Komünist Parti'nin gençlik kolu olan Komsomol'a katıldı. 1973 yılında Leningrad Demiryolu Mühendisleri Enstitüsü'nden mezun oldu. 1975 yılında Devlet Güvenlik Komitesi'ne (KGB) katılmadan önce iki yıl Gatchina'da demiryolu mühendisi olarak çalıştı.
1975'ten beri devletin güvenlik teşkilatlarında. Leningrad Bölgesi için SSCB KGB'nin karşı istihbarat birimlerinde - St. Petersburg ve Leningrad Bölgesi için Rusya Federal Güvenlik Servisi'nde operasyonel ve yönetim pozisyonlarında görev yaptı.
Sonraki 28 yılını KGB, geçici halefi olan Federal Karşı İstihbarat Servisi (FSK) ve nihayetinde tüm dönem boyunca Leningrad/ Saint Petersburg'da bulunan FSB için çalışarak geçirdi. The Times of London'a göre Bortnikov ve Vladimir Putin ilk kez 1970'lerde ikisi de Leningrad'da görevliyken tanıştılar.
2003'ten beri Rusya'nın St. Petersburg ve Leningrad Bölgesi Federal Güvenlik Servisi Başkanı. Şubat 2004'ten bu yana Direktör Yardımcısı, Rusya FSB Ekonomik Güvenlik Dairesi Başkanı, Temmuz 2004'ten bu yana Rusya FSB Ekonomik Güvenlik Servisi Başkanı.
12 Mayıs 2008'de Rusya'nın seçilmiş Cumhurbaşkanı Dmitry Medvedev, Alexander Bortnikov'u Federal Güvenlik Servisi'nin direktörlüğüne atadı . Bu görevde Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri görevine geçen Nikolai Patrushev'in yerini aldı. Bortnikov, FSB'nin direktörü olarak aynı zamanda Ulusal Terörle Mücadele Komitesi'nin (NAC) başkanı oldu.
Gizemli FSB direktörünün aile yaşamı…
Rus ve dünya kamuoyu Aleksandr Bortnikov’u, Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) Direktörü olarak tanıyor. Özel hayatını genellikle gizli tutar ve bu nedenle aile hayatı hakkında bilgiler sınırlı.
Rusya’nın üst düzey liderliğinin bir parçası olduğundan, gerçek bir güvenlik görevlisine yakışan şekilde, üst düzey yetkililer arasında en gizemli kişilerden biri olmaya devam ediyor.
Bortnikov ve ailesi, devlet güvenliğiyle ilgili hassas bir pozisyonda olduğundan, medyada aile yaşamıyla ilgili fazla bilgi yer almamaktadır.
Bortnikov gençliğinde atletizmle uğraştı, turnuvalara katıldı ve madalya kazandı. Bortnikov; Bortnikov Tatyana Borisovna Bortnikova / Tatyana Borisovna Bortnikova ile evli ve bir oğlu var.
-Bortnikova Tatyana Aleksandrovna
Tatyana Borisovna, kocasından iki yaş küçük ve şimdi emekli. General, kişisel hayatını meraklı gözlerden uzak tutmaya çalışıyor; karısının fotoğraflarını internette bulmak zor.
19 Kasım 1974 doğumlu oğlu Denis Bortnikov, OJSC VTB Bank North-West'in Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Başkanı pozisyonunda. Babasınınki gibi onun hayatı da basın tarafından her gün inceleniyor. 1996 yılında St. Petersburg Ekonomi ve Finans Üniversitesi'nden mezun oldu, mezun olduktan sonra St. Petersburg Endüstriyel İnşaat Bankası'nda (daha sonra VTB tarafından satın alındı) çalıştı.
Bortnikov Jr., 2004 yılından bu yana Guta Bank şubesinin (aynı yıl VTB tarafından satın alındı) müdürünün danışmanlığını yaptı ve ardından VTB bölümlerinde çeşitli pozisyonlarda çalıştı. Ekim 2011'de Denis Bortnikov, bankanın yönetim kuruluna seçildi.
-Denis Bortnikov
2017'den beri VTB'nin "Orta Ölçekli İşletme" iş kolunu başkan yardımcısı olarak denetlemeye başladı. Denis Bortnikov; 22 Şubat 2022'de ABD yaptırımlarına, iki gün sonra ise Rusya'nın Ukrayna'ya askeri operasyonunun başladığı gün AB yaptırımlarına girdi.
FSB Direktörü Aleksandr Bortnikov’un 29.06.1953 doğumlu Mihail Bortnikov isimli bir erkek kardeşi ile 1958 doğumlu Bortnikova Olga Vasilyevna isimli kizkardeşi var.
Terör ve kriminal finans uzmanı…
Mart 2004'te Bortnikov hızlı bir kariyer atılımı yaparak Rusya FSB'nin ekonomik güvenlikten sorumlu direktör yardımcısı oldu. Bu dönemde asıl görevi terörizmin finansmanıyla mücadele etmekti.
Bortnikov aynı zamanda ulusal kara para aklamayı önleme stratejisi, ekonomik entegrasyon sorunları ve ihracat kontrolü konseptinin geliştirilmesine de dahil oldu.
FSB, Kremlin'in onayı ile Askeri elitlere yönelik kapsamlı tasfiye başlattı…
Putin, 2000 yılının baharında devlet başkanı olduğunda, Rus FSB'nin kapalı bir yönetim kurulu toplantısında kürsüden şöyle demişti: “KGB'nin Rus hükümetine sızma görevi tamamlandı.” Bu sözler, Rusya Federasyonu’nda özellikle, siyasi muhaliflerin, Putin karşıtı oligarkların, üst düzey askeri ve sivil bürokratların tedavülden kaldırılması sürecinde daha iyi anlaşıldı.
Üst düzey yetkililerin tasfiyesi, Kiev'in ele geçirilememesi ve savunma fonları için rekabet nedeniyle FSB ile ordu arasında yaşanan çekişmenin sonucu görülüyor.
-Putin, FSB’de…
Askeri yolsuzlukları ortadan kaldırma çabası içinde olan Federal Güvenlik Servisi (FSB), 2022'de Ukrayna'ya yapılan başarısız işgalin suçunu ordunun üst düzey yöneticilerine yıkmak ve ordunun muazzam bütçesinin dağıtımını kontrol altına almak umuduyla üst düzey generallerin peşine düşüyor; tüm bunlar Kremlin'in örtük onayıyla gerçekleşiyor.
Ancak tutuklamalar, Moskova'nın Kiev'deki silah kıtlığından yararlanarak Ukrayna topraklarına daha fazla nüfuz etmeye çalıştığı bir dönemde ordunun düzenini bozma riski taşıyor. FSB [eski Savunma Bakanı Sergei] Shoigu'nun ekibini temizliyor. Beklenen bir şey. Bu tür bir operasyon ancak [ülkenin liderliğinin] en tepesinden onay alınarak gerçekleştirilebilir.
Tasfiye, güvenlik servisleri ile Savunma Bakanlığı arasındaki savaş zamanı çekişmelerinin ve kaynak rekabetinin doruk noktası gibi görünüyor ve Sovyet KGB'sinin halefi olan FSB'nin, eski KGB ajanı Başkan Vladimir Putin'in gözüne girme konusunda kazandığı bir zaferi simgeliyor.
Uzun süredir görevde olan Savunma Bakanı Şoygu'nun sürpriz bir şekilde görevden alınmasından sonra geçen iki hafta içerisinde, rüşvetten görevi kötüye kullanmaya kadar çeşitli suçlamalarla dört üst düzey subay tutuklandı. Hatta Şoygu'nun da FSB tarafından bir süre misafir edildiği iddia edilmişti.
Yolsuzluk soruşturmalarını yürüten güvenlik güçleri, Savunma Bakan Yardımcısı Timur İvanov'un tutuklanmasının kamuoyuna açıklanmasından önce bile Frunzenskaya Rıhtımı'ndaki Savunma Bakanlığı karargahını ziyaret ettiler. Bu temas, Savunma Bakanı Şoygu ve ekibine bir gözdağı olarak yorumlandı.
Yevgeny Prigozhin sorununu çözdü…
2022'de Alexander Vasilyevich, Başkan Vladimir Putin'in özel bir askeri operasyon başlatma kararını destekledi. Doğu Ukrayna'daki Rus yanlısı ayrılıkçıların tanınmasında ısrar eden Shoigu ve Bortnikov daha şahince davrandığı biliniyor. Bir yıl sonra, Belarus Başkanı Alexander Lukashenko ile Wagner PMC lideri Yevgeny Prigozhin arasında askeri isyanın durdurulmasıyla sonuçlanan müzakerelerin organizasyonuna katıldı. Haziran 2023'te silahlı isyan sırasında Wagner PMC başkanı Yevgeny Prigozhin ile müzakerelerde bulundu.
Devlet ödülleri vardır: Anavatan Liyakat Nişanı, IV, III, II ve I dereceleri, Askeri Liyakat Nişanı, Onur Nişanı, Dostluk Nişanı, Alexander Nevsky Nişanı, 6 madalya. Ayrıca birçok yabancı ülkeden de ödüllere layık görüldü. Mayıs 2024'te Vladimir Putin, Alexander Bortnikov'u FSB direktörlüğüne yeniden atadı.
Ağustos 2024'te Bortnikov, Ağustos 2024 Kursk Oblastı istilası sırasında Kursk, Belgorod ve Bryansk oblastlarındaki "terörle mücadele operasyonu”nun başına getirildi. Rusya topraklarının bir bölümüne yapılan saldırı, II. Dünya Savaşı'ndan bu yana ülkenin en büyük toprak ele geçirilmesi anlamına geliyor.
Rus medyasında Rusya Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov'un ülkenin istihbarat servislerinden gelen, Ukraynalıların işgalden “iki hafta” önce Kursk sınırına yakın bir yerde güç topladığına dair uyarıları "reddettiği" iddia edilmişti.
FSB Direktörü Bortnikov Alexander Vasilyeviç’in yardımcıları:
Kulishov Vladimir Grigorievich: Ordu Generali, Ağustos 1982'den bu yana güvenlik teşkilatlarında Mart 2013'te Rusya FSB Sınır Teşkilatı Başkanı Birinci Direktör Yardımcısı pozisyonuna atandı.
Sergei Borisovich Korolev: Ordu Generali, Ağustos 1979'dan bu yana güvenlik teşkilatlarında Mart 2021'de Rusya FSB'nin Birinci Direktör Yardımcısı pozisyonuna atandı.
Kupryazkin Alexander Nikolaevich: Albay General, Ağustos 1983'ten bu yana güvenlik teşkilatlarında Eylül 2018'de Devlet Sekreteri - Rusya FSB Direktör Yardımcısı pozisyonuna atandı.
Sirotkin Igor Gennadievich: Albay General, Ağustos 1983'ten bu yana güvenlik teşkilatlarında Aralık 2015'te Rusya FSB Direktör Yardımcısı - Ulusal Terörle Mücadele Komitesi Genelkurmay Başkanı pozisyonuna atandı.
Putin'in yakın çalışma arkadaşı…
Güvenlik Konseyi eski Sekreteri Nikolay Patrushev, Rus Güvenlik Servisi (FSB) Başkanı Alexander Bortnikov ve Rus Dış İstihbarat Teşkilatı Başkanı Sergey Naryshkin, Vladimir Putin'i uzun yıllardır tanıyan isimler. 1970'li yıllarda eski adıyla Leningrad olan St. Petersburg'da onunla birlikte çalıştılar.
FSB şefi Aleksander Bortnikov da Leningrad KGB'sinde Vladimir Putin ile birlikte görev yaptı. 2008'de Patrushev'in yerine FSB'nin başına geçti. Onlarca yıllık deneyime sahip bir karşı istihbarat ajanı. Teşkilatın içindeki isimler, Putin'in FSB'den aldığı istihbarat özetlerine diğer tüm bilgi kaynaklarından daha fazla inanma eğiliminde olduğunu söylüyor.
FSB'nin İçişleri Bakanlığı ve Başsavcılık gibi kurumlar üzerinde de etkisi var. FSB, İngiliz özel harekat kuvvetleri SAS'ın Rus eşdeğeri olarak bilinen, Alfa ve Vympel Grupları gibi kendi seçkin özel kuvvet ekiplerine sahip.
Gürcülerin ona hıncı var!..
2009 yılında Alexander Bortnikov, kendisini bir skandalın ortasında buldu. NAC toplantısında yaptığı konuşmada, Gürcü özel servislerini El Kaide (Rusya Federasyonu'nda faaliyetleri yasak olan bir terör örgütü) temsilcilerine yardım sağlamakla suçladı. İddiaya göre; teröristler Çeçenya'ya ve Dağıstan'a silah transferini kolaylaştırıyorlardı. Bu, Gürcü liderleri arasında öfkeye neden oldu.
Amerikalılarla arası fena sayılmaz!..
Şubat 2015'te, Amerikan tarafının daveti üzerine, Rusya'nın bakanlıklar arası heyetinin başında bulunan Alexander Bortnikov, Washington'da düzenlenen şiddet içeren aşırıcılıkla mücadele zirvesine katıldı.
Bortnikov, 27-28 Ocak 2018 tarihlerinde SVR Naryshkin ve askeri istihbarat başkanı Korobov ile birlikte Washington'da CIA Direktörü Mike Pompeo ile bir toplantı yaptı. Taraflar, daha önce Rusya ve Orta Asya ülkelerinden Suriye'ye savaşmak üzere gelen “İslam Devleti/IŞİD” militanlarının Suriye'den geri dönme tehdidini tartıştı.
Türkiye ile irtibatlı…
Rusya ve Türkiye arasındaki ilişkiler, zaman zaman gerilimli olsa da istihbarat servisleri arasındaki işbirliği bazen belirli alanlarda devam etmektedir. Bu, özellikle sınır ötesi terörizm, uyuşturucu kaçakçılığı ve organize suçlar gibi konuları kapsar.
FSB'nin Türk istihbaratıyla ilgili düşünceleri büyük ölçüde bu tür işbirliği ve ilişkilerin seyrinden bağımsız değil. Rusya'nın bölgesel politikaları ve stratejik çıkarları doğrultusunda FSB'nin Türk istihbaratı ile olan ilişkileri, profesyonel bir düzeyde sürdürmesinden yana olduğu belirtiliyor.
Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) Direktörü Aleksandr Bortnikov, Türkiye'ye çeşitli ziyaretler gerçekleştirdi. 2016 yılında Türkiye'ye resmi bir ziyarette bulundu. Bu ziyaret, Türkiye ve Rusya arasındaki güvenlik iş birliğinin geliştirilmesi amacına yönelikti.
Ziyaret sırasında, terörle mücadele, istihbarat paylaşımı ve sınır güvenliği gibi konular ele alınmıştı. Bu temaslar, özellikle her iki ülkenin de ortak tehditlerle mücadelede iş birliğini artırma çabalarının bir parçası olarak değerlendirilmiştir.
Türk istihbaratının ikili anlaşmalar ve iyi niyet çerçevesinde Rus muhataplarını bilgilendirdiğini açıklayan Bortnikov, Rusya sınırları dahilinde özellikle başkent Moskova’da birçok terör eylemi girişiminin engellediğini açıklamıştı.
Hizbul Tahrir ve Yehiva Şahitlerini sevmiyor!..
Bortnikov liderliğindeki FSB görevlilerinin ilhak edilen Kırım'da, uydurma FSB davalarında kitlesel olarak taciz edilen, kaçırılan, aranan, gözaltına alınan, tutuklanan ve esaret altına alınan Kırım Tatarlarına karşı baskılar yürüttüğü iddia edilse de özellikle Türkiye'de Ankara merkezli Kırım dernek başkanının bu konuda sessiz kaldığı biliniyor.
Rus Bortnikov liderliğinde, FSB memurları, dini dernekler üzerinden provakatif eylemlere çanak tutan dini azınlıklarla mücadele ediyor. Özellikle Yehova'nın Şahitleri baskı altına alındı, başlıca dini örgütleri aşırılıkçı olarak tanındı ve Rusya'da yasaklandı ve böylece tüm takipçileri potansiyel aşırılıkçılar haline geldi. Ülke çapında zulüm görüyorlar, gözaltına alınıyorlar, işkence görüyorlar ve aşırılıkçı bir örgüte katılmakla suçlanıyorlar.
2021 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin , Alexander Bortnikov'un hizmet ömrünü uzattı. Yasaya göre, “en üst grup” olarak adlandırılan grubun liderliğini üstlenen bir yetkili, 70 yaşında görevinden ayrılıyor. Bortnikov'un yıldönümünden sonra bile FSB direktörlüğü görevini üstlenmesine izin verildi.
Hali vakti yerinde ‘Harun’ değil ama 'Karun'!..
Alexander Bortnikov'un Wikipedia'daki biyografisi, resmi gelir beyanlarından bilgi sağlar. 2009'da 4.723 milyon, 2012'de 5.184 milyon ve bir yıl sonra 8.723 milyon Rus rublesi kazandı. Eşinin ilgili dönemlerdeki geliri 90.452 bin, 228 ve 168 bin ruble oldu. Bortnikov'un 99 metrekarelik bir dairesi var. Karısının biraz daha büyük bir yaşam alanı var; 115 metrekarelik bir daire, bir ev ve ayrıca bir arsa.
-Vladimir Putin ve Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) Başkanı Aleksandr Bortnikov.
FSB direktörü Alexander Bortnikov, 2018'de 11,3 milyon ruble kazanmayı başardı; bu, 2017'den (10,9 milyon ruble) daha fazla. Tsargrad haberinde yer alan Tatyana Bortnikova'nın gelir tablosuna göre 1,2 hektarlık arsa, bir apartman dairesi ve özel bir evin sahibi. FSB başkanının karısı yılda yaklaşık 3 milyon ruble kazanıyor.
Bu arada Türkiye'de onun ismini kullanan sözde bazı diaspora temsilcileri var. Çıkarlarına ters düşenleri onun adını vererek tehdit ettikleri dahi malum. Hatta FSB’nin kendileri ile sözleşme imzaladığını, FSB’ye zaman zaman rapor gönderdiklerini söylüyorlar. “Bunları Rusofil sanmayın” diyenlere cevabları ne olurdu acaba?
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
омюр челикдёнмез, Дикгазете
Seçilmiş Kaynakça
https://lenta.ru/lib/14189041/#41
https://www.fsb.ru/fsb/leadership.htm
https://www.compromat.ru/page_45009.htm
https://evocation.info/en/alexander-bortnikov/
https://www.rbc.ru/person/660400989a79471b36dbb514
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60489708
https://www.spisok-putina.org/en/personas/bortnikov-2/
https://secretmag.ru/enciklopediya/aleksandr-bortnikov.htm
https://24smi.org/celebrity/93193-aleksandr-bortnikov.html
https://www.theguardian.com/world/2007/dec/21/russia.topstories3
https://tass.ru/encyclopedia/person/bortnikov-aleksandr-vasilevich
https://medyascope.tv/2022/03/04/ukrayna-savasi-putinin-kurmaylari-kimler/
https://meduza.io/news/2024/02/20/umer-syn-glavy-rosnefti-igorya-sechina
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rosneft-baskani-igor-secin-ingiliz-bp-hala-hissedarimiz/2722145
https://newlinesmag.com/spotlight/how-ukraine-caught-putins-forces-off-guard-in-kursk-and-why/
https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-august-10-2024
https://www.qha.com.tr/amp/gundem/rus-enerji-devi-rosneft-in-baskani-igor-secin-in-oglu-oldu-485550
https://www.themoscowtimes.com/2024/05/24/fsb-launches-sweeping-purge-of-military-elites-with-kremlins-approval-a85213