Afrika kıtası gün gün karışıyor!..
Kıtanın Doğusu.
Somali, deniz trafiği açısından önemli bir ülke.
Mogadişu Limanı; Somali'nin güneydoğu kıyısında Somali'nin ana limanı.1930'ların ortalarında tesiste dalgakıranlı koruyucu bir set inşa edildi ve demiryolları ve Mogadişu'dan Addis Ababa'ya giden yeni bir imparatorluk yolu aracılığıyla Somali'nin iç kesimlerine bağlanıyor.
Liman, 2006 yılında modernize edildi. 10.000 DWT'a kadar gemi elleçlenebiliyor ve yılda 245 civarında kargo yüklü gemi, limanı ziyaret ediyor. Albayrak Grubu ortaklığı Mogadishu Alport Corporation tarafından işletiliyor.
Bossaso Limanı; Aden Körfezi'nin güney kesiminde yer alıyor. Çelikle BAE ve Suudi Arabistan başta olmak üzere Orta Doğu ülkelerine canlı hayvan taşımak için inşa edilen bir liman. DP World'ün sahibi olduğu P&O Ports işletiyor.
Merca Limanı, Somali'nin güneyinde, Hint Okyanusu kıyısında, ülkenin ana limanı Mogadişu'nun sadece 70 kilometre güneybatısında yer alıyor. Somali'den gelen muzlar neredeyse tüm Avrupa ülkelerine ihraç edildiği için 'Porto bananiero' veya ‘muz limanı’. Somali hükümeti limanı işletiyor; ‘muz’dan olsa gerek…
Kismayo limanı; Kismayo limanı Somali'nin güney kıyısında yer alıyor. Muz ihracatında kullanılıyor. Mediterranean Shipping'in iki gemisi ve Hormuud 'un şeker transferi için ara sıra kullanılan bir liman.
Berbera Limanı; Somali'nin kuzey kıyısında, Aden Körfezi'nin güneydoğu ucunda yer alıyor. 1984 yılında, Somali hükümetinin ABD ile ticari bağlarını güçlendirmesi üzerine Amerika Birleşik Devletleri tarafından 350 m'lik doğrusal bir iskele inşa ediliyor. Dubai Şeyhi El Maktum'a ait DP World tarafından işletiliyor; Yarımca Liman İşletmeleri de kendisine ait bu arada.
Etiyopya hükümeti, Tigrayan isyancıların 2021'de Cibuti'ye giden tedarik hatlarını kesintiye uğratması ve Eritre limanlarına erişim sözü verilmemesinin ardından limanlara yeni erişim yolları arıyor.
Bugün Cibuti, Etiyopya'nın tüm dış ticaretinin yüzde 95'ini gerçekleştiriyor. Kenya'dan Lamu Koridoru gibi Etiyopya'ya alternatif geçitler ertelendi veya kısmen tamamlandı.
Etiyopya hükümeti bu nedenle Berbera Koridorunu geliştiriyor. DP World, daha önce Cibuti Limanı'nın ve ana konteyner terminalinin bir uzantısı olan Doraleh Limanı'na sahipti.
2018 yılında Cibuti hükümeti, DP World sözleşmesinin Cibuti'nin egemenliğini ihlal ettiğini, hatalı bir şekilde öne sürerek tesisi kamulaştırdı ve devlete ait Doraleh Konteyner Terminali Yönetim Şirketi'nin kontrolüne verdi. Aslına bakılırsa, Doraleh Limanı, o zamanlar sıklıkla Afrika'nın en verimli limanı olarak gösteriliyordu ve DP World birçok ödül kazandı.
O zamandan beri uluslararası tahkim davaları. Cibuti, o tarihten bu yana China Merchants Ports Holdings'e (bağlı şirketi China Merchants Group aracılığıyla), Çin'e olan borcunun bir kısmının geri ödenmesi olarak algılanan liman hissesinin dörtte birini teklif etti.
Şimdi “bize ne kardeşim muzundan ‘Bayraktar’ından Çin’inkinden!..” diyebilirsiniz.
Etiyopya, Somaliland Berbera Limanını, Kızıldeniz’e açılmak için kullanama konusunda ön anlaşma yaptıklarını açıkladı.
Denize erişim karşılığında Somaliland hükümetinin, Etiyopya'nın egemen bir ulus olarak bağımsızlığını resmen tanıyacağı iddia ediliyor.
Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ve Somaliland Devlet Başkanı Muse Bihi'nin imzaladığı mutabakat henüz yayınlanmadı.
Bildirildiğine göre, Etiyopya'nın, Somaliland'ın Berbera'daki ana limanına erişimine izin veriyor ve Etiyopya'ya Somaliland'ın batısında Aden Körfezi'nde bir deniz üssü inşa etmek için kiralayabileceği ek toprak sağlıyor.
Somali, Etiyopya'nın Somaliland ile imzaladığı mutabakat zaptını protesto etmek amacıyla Addis Ababa’daki büyükelçisini geri çağırdı.
SONNA’nın haberine göre; Başbakan Hamza Abdi Barre liderliğindeki Bakanlar Kurulu, anlaşmayı “yasadışı toprak ihlali” olarak tanımladı.
Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, ‘X’ sosyal medya hesabından; “Etiyopya'nın ulusal egemenliğimizi ve toprak bütünlüğümüzü hukuka aykırı olarak ihlal etmesini kınadık ve bunu reddettik. Hiç kimse Somali'den bir santim bile toprak alamaz. İngiltere, ABD, AB ve Türkiye’ye, Somali'nin toprak bütünlüğüne olan bağlılığı yeniledi” dedi.
Olayın diğer tarafından bakılması gerekir ise: Anlaşmanın Somaliland bütçesi üzerinde öngörülen etkinin önemli olduğu belirtiliyor. Yıllık 360 milyon ABD dolarından etkileyici bir şekilde 2,2 milyar ABD dolarına yükseleceği, Etiyopya donanmasından 20 kilometrelik denizin kiralanması, iki ülke arasındaki denizcilik iş birliğini geliştirmeye yönelik stratejik bir adımı temsili belirtiliyor.
Öyle demeyin!.. Zaten mevzu bu.
Somalinad, Afrika boynuzunda tanınmayan bir devlet olarak biliniyor.
Somali, kendisinin hukuken bir parçası olarak hak iddia etse de bölgede Cibuti, Etiyopya gibi ülkelerden aşiretlerin gözü var. Somaliand, Britanya Somalilandı’nın devamı olarak nitelendiriyor.
1920 yılına kadar bölge “Dervişler ve Seyitler ülkesi” olarak anılıyor, sonrası malum.
1920'den sonra İngilizler, Hindistan-İngiltere hattında liman olarak burayı kullanıyor. Hatta hatta 4’üncü Bombay Taburu burada o yıllarda mukim. 1940 yılında Mussolini, Tug Argan Muharebesinde, İngilizler yenilse de 1943 yılında İngilizler geri geliyor.
1960 yılında Somaliland, Somali ile beraber bağımsız oluyor.
1991 yıllıda tekrar Somaliland, Somali’den bağımsız olduğunu ilan ediyor ve iç savaş sürüyor.
İç çatışmalar kolay kolay durmayacak gibi…
Sahada birçok aşiret, birçok devlet var. Neredeyse hemen hemen her ay, bir şekilde bir bahane ile bir çatışma çıkıyor.
Bir yandan Somali, bir yandan aşiretler, bir yandan eş-Şebab süreli çatışma halinde. Bu husus, ayrı bir yazı konusu.
Siyah altın işin neresinde!..
Yazımızın esas çıkış noktası ile bölgedeki petrol rezervleri. Bölgede ciddi derecede petrol rezervi var ve bu alan, yakın bir zamanda yani 2019 yılında raporlanmış durumda. Afrika Sahel altı, yavaş yavaş derin incelemeye başlanıyor ve bu da bölgeye olan dikkati daha da çoğaltıyor. Ciddi rezervler var. Saha “Parsel Parsel” kiralanmış durumda.
Türkiye İlk günden beri sahada…
Ülkede TURKSOM Askerî Eğitim Üssü bulunmakta. Üssün maliyeti 50 milyon Amerikan dolarına mal oldu. Üste Somali askeri personeline eğitim veriliyor ve Eş-Şebab başta olmak üzere Somali devletine karşı oluşacak eylemlere karşı eğitim alıyor. Üssün açılışını dönemin Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar yaptı.
Türkiye, Somali başkenti ve çevresini koruma altına almış durumda. Başkente olası bir saldırıya hemen cevap verebilme kabiliyetine sahip Isparta Komando Eğitimli Somali Ordu Birliği ve bunlara danışmalık desteği veren Türk birliği. 5 bin komando eğitimden geçmiş, 1000 özel harekat polisini Türkiye eğitmiş durumda.
Türkiye’nin ülkeye yardımı şimdiye kadar 1 milyar doları çoktan geçmiş.
Sorunlu alan Kuzeydeki Berbera’nın hemen yanı Cibuti.
BEA ve Çin ciddi bir şekilde liman kavgası güdüyor. Wagner’den hallice gruplar, bölgede aşiretler ile hareket ediyorlar.
ABD, Cibuti ile Berbera’yı birleştirmekte kararlı.
Kıtanın Batısı da yavaş yavaş laynamaya başlıyor..
Bölgede Nijer, Mali ve Burkina Faso ile “Sahel Devletleri İttifakı”nın (AES) kurulmasına olanak veren Liptako-Gourma Şartı imzalanmıştı.
İttifakın ECOWAS’ın Nijer’e bir operasyon yapması ihtimaline karşı kurulduğu iddia edilmekteydi. Nitekim 29 Ocak 2024 tarihinde bu 3 ülke ECOWAS’tan ayrıldı.
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) aslıda Fransızca ve Portekizce konuşan Afrika ülkeleri arasında 75’te kurulmuştu. Fransa’nın bölgedeki etkisinin azaldığının en büyük etkisinin sonuçları yavaş yavaş sahada görülmekte; 3 ülke çekilirken, bölgesel organı "terörizme ve güvensizliğe" karşı mücadeleyi desteklememekle ve "yasa dışı, gayri meşru, insanlık dışı ve sorumsuz yaptırımlar" suçlaması da yavaş yavaş bölgenin gerilmeye başlayacağının bir diğer göstergesi.
Bir diğer iddia ise bu 3 ülkenin Rusya ile ciddi bağlar kurmaya başlayacağı…
Seyyid Muhammed Abdullah Hasan'a bin selam olsun.
.
Tolga Eşref Göktürk, dikGAZETE.com
https://www.gbsafrica.co.uk/assets/docs/report/African%20Ports%20Report.pdf
https://www.marineinsight.com/know-more/5-major-ports-of-somalia/
https://commons.wmu.se/cgi/viewcontent.cgi?article=1809&context=all_dissertations
https://documents1.worldbank.org/curated/en/723261468112734685/pdf/multi-page.pdf
https://www.reuters.com/world/africa/landlocked-ethiopia-signs-pact-use-somalilands-red-sea-port-2024-01-01/
https://www.horndiplomat.com/2024/01/21/op-ed-a-landmark-bilateral-agreement-paving-the-way-for-somalilands-prosperity/
https://www.horndiplomat.com/wp-content/uploads/2019/11/genel-somaliland-aow-presentation.pdf
https://www.voanews.com/a/african-union-urges-restraint-over-ethiopia-somaliland-deal/7444136.html
https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4551176-nijer-mali-ve-burkina-faso-ter%C3%B6rle-m%C3%BCcadele-amac%C4%B1yla-ortak-savunma-g%C3%BCc%C3%BC-kurdu
https://www.ecowas.int/
https://www.aljazeera.com/news/2024/1/28/niger-mali-burkina-faso-announce-withdrawal-from-ecowas
https://abcnews.go.com/Business/wireStory/mali-niger-burkina-faso-withdraw-west-africas-regional-106743815
https://www.reuters.com/world/africa/burkina-faso-marks-official-end-french-military-operations-its-soil-2023-02-19/