Bakü, AZERBAYCAN
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana 100 yıl geçti.
Her yıl 29 Ekim'de Türk halkı, ulusal bayramını Cumhuriyet Bayramı olarak kutluyor.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilan edildiği günden bu yana geçen 100 yıl, Türk halkı için tarihte yeni bir çağa açılan bir dönüm noktası.
Cumhuriyetin ilan edilmesiyle, “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” sloganı, kamu yönetiminde yerini almıştır.
Her yıl 29 Ekim'de Türk halkı, ana ulusal bayram olan Cumhuriyet Günü'nü kutluyor. Cumhuriyet, 1923'te “Türkiye devleti, bir Cumhuriyettir” denilerek ilan edildi.
23 Nisan 1920'de, Türk halkının Ulusal Kurtuluş Mücadelesi sırasında, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından önce Büyük Millet Meclisi (Parlamento) açıldı. Ancak, Türkiye Cumhuriyeti 1923 yılına kadar resmi olarak tanınmadı. 24 Temmuz 1923'te, Türkiye'nin bağımsızlığının tanındığı Lozan Antlaşması imzalandı.
13 Ekim 1923'te, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin ikinci toplantısının başlamasından 2 ay sonra Ankara, Türkiye hükümetinin merkezi haline geldi.
O zamana kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı Mustafa Kemal Atatürk aynı zamanda devlet başkanlığındaydı.
Bazı yabancı ülkeler, Ankara'dan Lozan Barış Antlaşması metninin onaylanması amacıyla devlet yönetiminin şeklinin daha net bir şekilde belirlenmesini talep ettiler.
Durum, Türkiye'nin yeni hükümetinin parlamentosuyla tutarsızlığı nedeniyle karmaşıklaştı.
25 Ekim 1923'te mevcut hükümet, istifa etti ve ülkede siyasi kriz başladı.
Durum Atatürk tarafından Cumhuriyetin ilan edilmesi için bir fırsat olarak algılandı.
- Yarın Cumhuriyet ilan edilecek!
28 Ekim 1923'e kadar hükümet kuramayacağından, Mustafa Kemal Atatürk, Ankara'daki Çankaya Köşkü'ndeki arkadaşlarına ertesi gün cumhuriyetin ilan edeceğini bildirdi.
O gece Atatürk, İsmet İnönü ile birlikte 1921 tarihli Anayasa maddelerinde değişiklik yapılmasına dair bir yasa tasarısı hazırladı.
29 Ekim 1923'te tasarı, parti ve parlamenterlere sunuldu; tasarı, aşağıdaki hükümleri içeriyordu:
- Türk devletinde devlet yönetiminin devlet biçimi Cumhuriyettir;
- Yürütme sisteminin başında Bakanlar Kurulu bulunuyor;
- Cumhurbaşkanı, parlamento tarafından en yüksek yasama organının milletvekillerinden bir dönem için seçilir;
- Cumhurbaşkanı, devlet başkanı olarak kabul edilir. Bu kişi, gerekirse meclise ve bakanlar kuruluna başkanlık edebilir.
Aynı gün tasarı, parlamentoya sunuldu ve tartışmaların ardından saat 20.30'da oturumun 158 katılımcısı tarafından oybirliğiyle kabul edildi.
Cumhuriyetin ilanı alkışlarla ve sevinçle karşılandı: “Yaşasın Cumhuriyet!”
Cumhuriyetin ilan edilmesiyle, “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” sloganı, kamu yönetiminde yerini almıştır.
Bundan sonra cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı.
Gizli oylamada 158 milletvekilinin oylarını alan Mustafa Kemal Atatürk, yeni Türkiye’nin ilk cumhurbaşkanı seçildi.
Cumhurbaşkanının Başbakan'ı atadığı ve devlet başkanının onayı için Bakanlar Kurulu’nun bileşimini temsil ettiği hükümet kurma sistemi değiştirildi.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk hükümetini kurma misyonu İsmet İnönü'ye emanet edilirken, Fethi Okyar TBMM Başkanı seçildi.
Türk halkı, 29-30 Ekim gecesi ve 30 Ekim gecesi Cumhuriyetin ilanını kutladı.
26 Ekim 1924 tarihli kararnameyle, Cumhuriyetin ilanını 101 pare top atışı ve resmi etkinliklerle kutlamaya karar verildi.
29 Ekim 1924 tarihli karara göre, ülkede bayram etkinlikleri başladı.
2 Şubat 1925'te Türkiye Dışişleri Bakanlığı 29 Ekim'i resmi tatil tarihi olarak ilan etmeyi teklif etti.
Teklif, Parlamentonun Anayasa Komisyonu tarafından gözden geçirildi ve 18 Nisan'da kabul edildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 19 Nisan 1925'te, 29 Ekim'de ulusal bayram ilan ederek kararı onayladı.
Güçlü bir Türkiye, sürdürülebilir barış ve kalkınmanın garantisi ve çevredeki tüm bölgeler için itici güç anlamına gelir.
2023 yılında Türkiye Cumhuriyeti, Cumhuriyetin ilanının yüzüncü yılını gururla kutlayamaktadır.
.
Nərmin Novruzova, dikGAZETE.com
.