‘Ziya Hurşit: Beni Kim Asacak’ kitabı kitapçılardaki yerini aldı

Muzaffer Yardımcı`nın ‘Ziya Hurşit: Beni Kim Asacak’ kitabı kitapçılardaki yerini aldı.

Muzaffer Yardımcı ‘Ziya Hurşit: Beni Kim Asacak’ kitabında, İzmir`de Mustafa Kemal Paşa'ya karşı suikast hazırlığı yaptığı gerekçesiyle idam edilen Ziya Hurşit`in tarihin karanlıklarında kalmış ayrıntılarını gün yüzüne çıkartıyor.

Bu kitapta Cumhurbaşkanlığı arşivi, Meclis arşivi, Başbakanlık arşivi dönemin gazete haberleri ve birçok ikincil kaynak kullanılmıştır.

Kitabın yazarı olan genç tarihçi Muzaffer Yardımcı`yla sizler için röportaj gerçekleştirdik.

Ziya Hurşit kimdir, Tarihimizde yeri nedir?

Ziya Hurşit, 20 yaşındayken yaşı büyütülerek 1. Meclise Lazistan (Rize) vekili seçilmiş, ve 26 yaşında idama mahkum olmuş bir kişilik. Genç yaşta ölmesinden dolayı hakkında bilgi veren kaynak az ve bir çok bilgi hatalı. Kaynaklarda her şeye muhalif olduğu söylensede meclis arşivinde yaptığımız taramalarda böyle olmadığı ama uygun bulmadığı kanun maddelerine sonuna kadar muhalefet ettiğini söyleyebiliriz. Şöyle ki; oturum başkanı oylama yapıldı ve saltanat oy birliğiyle kaldırıldı deyince “hayır ben karşıyım oy birliğiyle değil oy çokluğuyla kaldırılmıştır.” diye haykıran biri.

15 Haziran 1926 tarihinde İzmir'de Mustafa Kemal Paşa'ya karşı suikast hazırlığı yapmakta olduğu gerekçesiyle tutuklandı. 14 Temmuz 1926'da başta Laz İsmail, Gürcü Yusuf, Çopur Hilmi, Şükrü Bey, Ayıcı Arif, İsmail Canpolat olmak üzere 13 kişiyle birlikte İzmir’de idam edildi.Kısaca Rize’den Almanya’ya, oradan vekilliğe ve sonrada idama giden bir hayat.

Neden bir muhalifi hem de Atatürk'e suikast düzenleyen bir ismi araştırma lüzumu hissettiniz?

Çok kısa hayatında bu kadar dikkat çeken biri olması ve Mustafa Kemal Paşa’nın isteğiyle vekil olmuş birinin daha sonra ona suikast planı yapması oldukça düşündürücü geldi. Ne kadar muhalif olduğu söylense de muhalif kelimesini kullanmak pek doğru olmasa gerek diye düşünüyorum. Çünkü Ziya Hurşit sisteme veya yönetim şekline karşı değil ama bunların uygulanmasının yanlış olduğunu söyleyen biri. 

Özellikle tek parti yönetimi ve uygulamalarından o dönemki bir çok isim rahatsız. Böyle birinin hayatı benim için merak konusu aslında bende en başta muhalif olarak nitelendirmiştim ama araştırmanın sonunda daha farklı kanıya ulaştım. Özellikle mecliste katıldığı oylamalarda verdiği kabul ve ret oyları muhalif bir kişi olarak nitelendirmemizi engelliyor.

Araştırmanızda yeni ne gibi belgeler kullandınız?

Araştırmamda Cumhurbaşkanlığı arşivi, Meclis arşivi, Başbakanlık arşivi dönemin gazete haberleri ve bir çok ikincil kaynak kullandım. Kullanmış olduğum Cumhurbaşkanlığı arşivinin bir kısmını Uğur Mumcu neşretmiş olsa da Osmanlıcadan çevrilirken hatalar olduğunu tespit ettik.Ayrıca bu çalışmayla, şimdiye kadar birçok araştırmacının, ana kaynağa inmeden birbirlerini tekrar ederek yaptıkları yanlışlıkları kaynaklarına ulaşarak düzeltmeye çalıştık

İzmir suikastı gerçekte var mı yok mu? Ya da bu olayı nasıl isimlendirmek gerekir?

İzmir suikast planının muhalefeti tasfiye etmek ve kamuoyunun ilgisini ülke sorunlarından uzaklaştırmak için uydurulmuş olduğu söylense de bu suikast planının Mustafa Kemal Paşa’yı öldürmek için gerçekleştirilmiş olduğu muhakkaktır. Ancak bu olayı suikast veya suikast teşebbüsü nitelendirmek yanlış. Çünkü Hukuki tanıma göre bu şahıslar planlarını icra etmedikleri için teşebbüs aşamasında bile olmadıkları belirtilmelidir. Bu sebeple bu olay İzmir Suikast planı olarak isimlendirilmelidir.

Kitabın ismini neden “Beni Kim Asacak Koydunuz” ?

Çalışmamın başında ismini Ziya Hurşit’in saltanat kaldırılırken tek başına muhalefet etmesinden dolayı “Tek Muhalif ” olarak düşünmüştüm ama Ziya Hurşit’in her şeye muhalefet eden birisi olarak anılmasını engellemek için bu isimden vazgeçtim. Daha Sonra Ziya Hurşit İdam sehpasındayken “Beni Kim Asacak” diye etrafındaki insanlara sormasından dolayı çalışmama danışmalık yapan savcı beyinde önerisiyle bu ismi vermeye karar verdim.

Araştırmanız sonucunda Ziya Hurşit hakkında ne gibi neticelere ulaştınız?

Kaynaklarda Ziya Hurşit’in 36 yaşında idam edildiği söylense de bunun yanlış olduğunu, Esasında suikastın Ankara’da planlandığı ama kaçmaya uygun yer olmasından dolayı İzmir’de yapılmasına karar verildiği, suikast planının inkar edilemez bir gerçek olduğu, Ziya Hurşit’in yakalandığı anda yaygın kanının aksine suikastı inkar ettiği,yargılanma esnasında adil olunmadığı kuvveden fiile çıkmayan bir planın gerçekleştirilmiş gibi kabul edilip hükümlerin buna göre verildiği, yargılamalarda, yargılananlara Mustafa Kemal Paşa’nın şahsına suikast planından ziyade hükümet değişikliği ve Anayasaya aykırılıktan en ağır cezanın verilmeye çalışıldığı, suikast planının genişletilerek suçu olmadığı halde bütün muhalefet yapan şahısların tutuklandığı ve 1 yıl sonra 1927 senesinde gerçekleştirilecek seçimlerden önce muhalif olacak bütün herkesin tasfiye edildiğini, Türkiye’de Tek Parti iktidarının rakipsiz bir şekilde sağlamlaştırıldığını ve gelecek yılların istenildiği gibi şekillendirilmesinin önünün açıldığını söylemek mümkündür

Muzaffer Yardımcı Kimdir ?

Aslen Kastamonulu olup 1984 yılında Kadıköy’de doğdu. İlk-öğrenimi Pendik’te tamamladı. Kartal-Yakacık Teknik ve Endüstri Meslek lisesini bitirdikten sonra Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektrik Öğretmenliği bölümünden mezun oldu. Master çalışmasını yine aynı üniversitede Türkiyat Enstitüsü, Türk Tarihi anabilim dalı, Cumhuriyet Tarihi bilim dalında Prof. Süleyman Beyoğlu ve Doç. Ali Satan ’ın danışmanlığında “Ziya Hurşit: Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri (1901-1926) teziyle tamamladı. Nevşehir’in ardından şu anda İstanbul’da öğretmenlik yapmakta ve araştırmalarına devam etmektedir.